ورود بی‌صدای میلیون‌ها دلار فرش قاچاق افغانستانی به بازار ایران/تولیدکنندگان فرش دستباف به زانو در آمدند!

 به گزارش خبرگزاری آنا، طی چند سال اخیر یک موج بی‌سروصدا در بازار فرش ایران در جریان یافت؛ ورود گسترده فرش‌های دست‌باف افغانستانی از مسیر‌های غیررسمی که به‌گفته فعالان صنفی، این کالا در سال‌های اخیر سهمی رو‌به‌افزایش در معاملات خرده‌فروشی برخی شهر‌ها پیدا کرده است. مشاهدات حاکی از آن است که تهران و مشهد، مقصد اصلی فرش‌های قاچاق افغانستانی هستند و حال اصفهان نیز به این جمع اضافه شده. گرچه آمار رسمی درباره حجم این قاچاق وجود ندارد و همه ارقام در حد برآورد است، اما روایت‌های میدانی از «صرفه قیمتی» حکایت می‌کند؛ جایی‌که هزینه تولید پایین‌تر در افغانستان، از دستمزد تا مواد اولیه، در کنار جذابیت برخی طرح‌ها و حاشیه سود بالاتر واسطه‌ها، کفه ترازو را به نفع واردات پنهان سنگین کرده است.

اما گفته‌ها و تخمین‌ها نشان از خرج میلیارد‌ها دلار برای واردات این فرش‌ها دارد. نتیجه این حجم بالای قاچاق، فشار مضاعف بر کارگاه‌های داخلی و اختلاط برند در بازار است: فرشی که گاه با برچسب ایرانی فروخته می‌شود، اما رد پایش به کارگاه‌های آن‌سوی مرز می‌رسد. حتی برخی واحد‌های صنفی، با افتخار فرش‌های افغانی را معرفی می‌کنند و آن را جایگزین مناسبی برای فرش‌های ایرانی می‌دانند. حال تمام نگرانی‌ها بر سر بازار فرش ایرانی و آینده آن است.

ارزبری سنگین واردات فرش قاچاق

مهدی حقیقت نژاد، رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف اصفهان در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، درباره خبر ورود فرش‌های افغانستانی به ایران توضیح داد: این اتفاق بیش از یک سال است که رخ داده و در مدت زمان کوتاهی ورود و عرضه آن به بازار رونق بالایی گرفت. اما باید تاکید کرد این فرش‌ها به صورت رسمی وارد نشده و همگی قاچاق هستند. رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تهران چندی پیش در صحبت‌های خود میزان ورود فرش‌های افغانی قاچاق را حدود یک میلیارد دلار عنوان کرد. با این حال به دلیل قاچاق و غیررسمی بودن این فرآیند، نمی‌توان عدد دقیقی درباره میزان ارزبری صورت گرفته برای واردات فرش افغانی اعلام کرد.

وی ادامه داد: هر اقدامی تحت پوشش قاچاق، برای اقتصاد مضر است و دلار‌هایی که برای خرید این اقلام صرف شده‌اند، اهمیت بالایی دارند. غیر از مسئله مالی، گرفتن سهم در بازار آن هم در شرایطی که فرش‌های ایران خود نیازمند بازار داخلی هستند و در برهه‌هایی وضعیت مناسبی را سپری نمی‌کنند، نکته مهمیست؛ بنابراین تحت هیچ صورتی نمی‌توان از اتفاق رخ داده حمایت کرد.

طرح‌های افغانی‌ها جالب است

حقیقت‌نژاد در ادامه صحبت‌های خود به ماهیت و تفاوت فرش‌های افغانستان پرداخت و گفت: دلیل ورود و انتخاب مردم برای خرید این فرش‌ها، لزوما پایین بودن قیمت‌ها نیست و ارتباطی به آن ندارد. در وهله نخست باید گفت این فرش‌ها تماما دستباف بوده و صحبت‌ها مبنی بر ماشینی بودن آنها درست نیست، چون افغانستان صنعتی پیرامون فرش یا حتی تجهیزاتی برای این کار ندارد. نکته دوم، طرح این فرش‌ها و رنگ‌هاییست که در این نقش‌ها به کار رفته و نظرات را به خود جذب کرده است.

وی ادامه داد: هر چند که کار‌های ایرانی از نظر قیمت، کیفیت و طرح تنوع بالایی دارند، اما طرح‌های افغانستانی متفاوت‌تر از ایران بوده و همین باعث شده تا افرادی متقاضی خرید آن شوند. از این رو نمی‌توان گفت، چون قاچاق است و از افغانستان وارد می‌شود، پس ارزان‌تر بوده و همین موضوع خریداران را به خود جلب کرده است.

تا یکسال دیگر قاچاق نخواهد بود

رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف اصفهان همچنین به اقدامات انجام شده جهت کنترل وضعیت موجود اشاره کرد و گفت: در راستای سامان‌دهی به بازار فرش و جلوگیری از گسترش ورود فرش قاچاق افغانستانی، اقدامات مختلفی انجام شده است؛ ممنوعیت ورود این فرش‌ها به نمایشگاه‌ها، ممنوعیت فروش در مغازه‌ها و توبیخ و توقیف در صورت عرضه، فعالیت‌هاییست که انجام شده است. این محدودیت‌ها بیشتر در شهر‌های تهران و مشهد که از همه بیشتر فرش‌های قاچاق در آنها یافت می‌شد، اجرایی و تا حد زیادی موثر بود. با ادامه‌دار بودن ممنوعیت‌های گسترده فروش، به نظر می‌رسد تا کمتر از یکسال دیگر کل فرش‌های قاچاق در ایران جمع شده و دیگر بازاری برای آن وجود نداشته باشد.

مسیر‌های ورود قاچاق باز است

به گزارش آنا، پدیده ورود فرش‌های قاچاق افغانستانی بیش از آنکه حاصل برتری تولید بیرونی باشد، نتیجه اشتباهات دنباله‌دار در مدیریت مرزی و ساختار ناکارآمد مقابله با قاچاق است. تجربه سال‌های اخیر نشان داده هر بازاری که خلا نظارت و سیاست روشن دارد، به‌سرعت فضایی را برای ورود کالا‌های غیررسمی فراهم می‌کند؛ از لوازم خانگی گرفته تا پوشاک و حالا فرش. در چنین شرایطی، صحبت از حمایت از تولید داخلی یا تقویت صادرات، بیشتر به شعاری بی‌پشتوانه شبیه است تا سیاستی اجرایی. تا زمانی که مسیر‌های غیررسمی همچنان باز بمانند و واسطه‌ها بدون هزینه به سود‌های میلیاردی برسند، فرش ایرانی نه با رقابت واقعی، بلکه با سایه سنگین قاچاق دست‌به‌گریبان خواهد بود. باید در ادامه دید رویکرد‌های محدودیت‌آفرین برای فروش فرش افغانی، تا چه میزان راهگشا خواهد بود.