چرا بورس تهران از توان واقعی خود عقب مانده است؟

به گزارش خبرگزاری آنا، بازار سرمایه ایران با وجود ظرفیت‌های عظیم اقتصادی و جمعیت جوان همچنان کمتر از توان واقعی خود عمل می‌کند به طوری که طبق داده‌های بانک جهانی بازار سهام ایران (شامل بورس تهران، فرابورس و بازار پایه) در رده سی و دوم جهان قرار داشت و ارزش کل بازار سهام ایران در پایان سال ۲۰۲۴ میلادی بین ۱۷۱ تا ۲۴۰ میلیارد دلار تخمین زده شد است.

اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که مجموعه ارزش دلاری بازار سرمایه ایران که در پایان اردیبهشت امسال به حدود ۱۳۵.۷ میلیارد دلار رسیده بود در تاریخ ۱۳ مرداد سال جاری به رقم ۹۷.۶ میلیارد دلار کاهش یافت این اختلاف زنگ هشداری برای سیاست‌گذاران و سرمایه‌گذاران داخلی است که نشان می‌دهد بورس ایران از نوسانات و بی‌اعتمادی رنج می‌برد.

برای مقایسه، یک شرکت خودروسازی در ایتالیا در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱.۵ میلیارد یورو سود خالص کسب کرده است. این رقم، تنها از یک شرکت لوکس خودروسازی به دست آمده و تقریباً به اندازه سود خالص چندین شرکت بزرگ ایرانی در مجموع است. این مقایسه نشان می‌دهد که نه کمبود منابع بلکه مدیریت ناکارآمد و محدودیت‌های بین‌المللی اصلی‌ترین عامل پایین ماندن ارزش بورس تهران هستند.

دلایل محدودیت‌های بورس تهران

تجربه سقوط‌های شدید شاخص در سال‌های اخیر و مداخلات سیاست‌گذاران باعث شده بسیاری از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از ورود به بازار خودداری کنند تا زمانی که سرمایه‌گذاران حاضر نباشند بهای واقعی برای سهام بپردازند، ارزش بازار پایین باقی خواهد ماند همچنین بسیاری از شرکت‌های بورسی ایران با فناوری قدیمی و هزینه‌های بالای تولید فعالیت می‌کنند که حاشیه سود پایین و بهره‌وری ناکافی باعث شده حتی شرکت‌هایی با گردش مالی بالا سود خالص چشمگیری نداشته باشند همچنین نبود امکان صادرات گسترده و جذب سرمایه خارجی، شرکت‌های ایرانی را در بازاری بسته محصور کرده است که در مقابل فراری با دسترسی جهانی به بازار‌های مختلف توانسته سود بالایی ایجاد کند و ارزش بازار خود را حفظ کند.

صنایع فعال در بورس تهران

بورس تهران بیش از ۴۰۰ شرکت را در بر می‌گیرد که شامل صنایع متنوعی از جمله پتروشیمی، فولاد، بانکداری، خودروسازی و محصولات چندرشته‌ای است. سهم صنایع در ارزش بازار بدین شرح است که این اعداد نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از ارزش بازار در صنایع کم بازده یا با حاشیه سود پایین متمرکز شده است.

مقایسه با شرکت خودروسازی ایتالیایی

یکی از برند‌های خودروسازی ایتالیایی در سال گذشته با تولید ۱۳ هزار خودرو توانسته حاشیه سود عملیاتی ۲۸.۳درصد این نسبت‌ها در مقایسه با صنایع بورسی ایران بسیار بالاتر است و نشان‌دهنده بهره‌وری بالا، مدیریت مؤثر و فناوری پیشرفته در این شرکت است در حالی که بسیاری از شرکت‌های ایرانی با حجم سرمایه و تولید بیشت به چنین سوددهی دست پیدا نمی‌کنند.

پیامد‌های اجتماعی و اقتصادی

ارزش پایین بازار سرمایه فقط یک شاخص مالی نیست و تبعات اجتماعی گسترده‌ای نیز دارد چرا که کاهش اعتماد عمومی موجب شده مردم سرمایه خود را به بازار‌های کم‌ریسک‌تر مثل طلا، ارز و مسکن منتقل کنند که این امر باعث شده شرکت‌ها برای تأمین مالی به بانک‌ها متکی شوند نهادی که خود با مشکلات ناترازی و نقدینگی مواجه است بنابراین نبود بازار سرمایه پویا نه تنها رشد اقتصادی را محدود می‌کند بلکه فشار بر نظام بانکی و بخش خصوصی را افزایش می‌دهد.

کارشناسان اقتصادی بر این باورند که بدون اصلاحات ساختاری، فاصله بورس ایران با بازار‌های جهانی بیشتر خواهد شد و باید اقداماتی از قبیله اصلاح سیاست‌های اقتصادی و کاهش مداخلات دولتی برای ایجاد اطمینان در سرمایه‌گذاران انجام شود.نوسازی فناوری و کاهش هزینه‌های تولید در صنایع بورسی به منظور افزایش بهره‌وری و حاشیه سود و همچنین شفافیت مالی و ارتقای استاندارد‌های گزارش‌دهی برای اعتمادسازی سرمایه‌گذاران است.

مقایسه ارزش بورس تهران با یکی از شرکت‌های خودروسازی ایتالیایی زنگ هشداری جدی برای اقتصاد ایران است منابع طبیعی عظیم، نیروی انسانی جوان و بازار داخلی بزرگ نشان می‌دهد ظرفیت ایران بسیار بالاتر از ارقام فعلی است با این حال تا زمانی که اصلاحات ساختاری، بهبود مدیریت و تغییرات سیاست خارجی عملی نشود بورس تهران همچنان پایین‌تر از ظرفیت واقعی خود باقی خواهد ماند و فرصت‌های رشد اقتصادی کشور از دست خواهد رفت.