صرع، آلزایمر و سکته مغزی، معضلات خاموش سلامت مغز در ایران

به گزارش خبرنگار آنا؛ نشست خبری روز جهانی مغز روز یکشنبه ۲۹ تیر ۱۴۰۴ در محل وزارت بهداشت برگزار شد.

امروز روز جهانی مغز به عنوان اصلی‌ترین ارگان و عضو بدن است. مجید غفارپور عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و عضو هیئت مدیره مغز و اعصاب با اشاره به شیوع بالای بیماری صرع (اپی‌لپسی) در کشور اعلام کرد: براساس آخرین مطالعات و متاآنالیز‌های موجود، حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در ایران به بیماری صرع مبتلا هستند.

وی افزود: تشنج یا صرع تنها به حملات شدید و بی‌هوشی همراه با حرکات اندام‌ها محدود نمی‌شود. این بیماری طیف وسیعی از تظاهرات بالینی دارد؛ از جمله حملاتی که تنها به صورت سردرد یا اختلالات رفتاری و خودکار بروز می‌کنند. در برخی موارد، بیمار دچار چند ثانیه عدم آگاهی و تمرکز می‌شود بدون اینکه بی‌هوش گردد. در اصطلاح علمی، این وضعیت را "دیس‌اوریانتیشن" می‌نامیم.

غفارپور با تاکید بر اهمیت تشخیص صحیح نوع تشنج بیان کرد: متأسفانه گاهی خود پزشکان متخصص مغز و اعصاب نیز در تشخیص دقیق نوع حمله دچار چالش می‌شوند. این موضوع ممکن است منجر به تجویز نادرست دارو شده و اگر تشنج به‌موقع کنترل نشود، می‌تواند منجر به افت عملکرد هوشی، اختلالات رفتاری و آسیب‌های جدی مغزی شود.

وی همچنین افزود: در بسیاری از موارد، خانواده‌ها تصور می‌کنند که فرزندشان دچار اختلال روانی شده و وی را نزد روانپزشک می‌برند. در حالی که منشأ این رفتار‌ها می‌تواند صرع باشد. گاهی بیماران سال‌ها تحت درمان روانپزشکی هستند و بعد مشخص می‌شود مشکل اصلی تشنج بوده است.

از سوی دیگر، غفارپور با اشاره به هزینه‌های بالای درمان گفت: دارو‌های ضدتشنج، به‌ویژه برخی دارو‌های جدید، هزینه‌های سنگینی به سیستم سلامت کشور تحمیل می‌کنند. در شرایط اقتصادی فعلی، ضروری است که پزشکان در انتخاب دارو‌ها دقت کافی داشته باشند و تنها در صورت نیاز واقعی از دارو‌های گران‌قیمت استفاده کنند. بسیاری از بیماران با دارو‌های ساده‌تر نیز به خوبی کنترل می‌شوند.

وی همچنین خاطرنشان کرد: صرع یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب به شمار می‌آید که بیشترین شیوع آن در دو بازه سنی، یعنی دوران کودکی و پس از ۶۰ سالگی، مشاهده می‌شود. البته سردرد را می‌توان شایع‌ترین بیماری در حوزه مغز و اعصاب دانست.

غفارپور بر لزوم همکاری نزدیک متخصصان مغز و اعصاب با روانپزشکان تأکید کرد و گفت: تشخیص افتراقی بین اختلالات رفتاری ناشی از صرع و اختلالات روانپزشکی باید به دقت انجام شود. مشاوره‌های تخصصی و ارزیابی جامع می‌تواند از تشخیص‌های نادرست و درمان‌های بی‌اثر جلوگیری کند.

شیوع روزافزون آلزایمر زنگ خطری برای سلامت جامعه است

سرور عدوانی متخصص نورولوژی، بیماری‌های مغز و اعصاب و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به روند رو به رشد این بیماری در ایران و جهان، گفت: آلزایمر تنها حافظه را درگیر نمی‌کند، بلکه سایر کارکرد‌های شناختی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری نه‌تنها زندگی فرد مبتلا، بلکه خانواده و ساختار اجتماعی و اقتصادی جامعه را نیز درگیر می‌کند.

وی افزود: با افزایش سن جمعیت، شیوع آلزایمر در کشور ما نیز رو به افزایش است. در حالی که در سطح جهانی، هر سه ثانیه یک نفر به آلزایمر مبتلا می‌شود، این رقم در ایران به‌طور تقریبی هر ۷ دقیقه یک نفر برآورد می‌شود. این آمار، ضرورت توجه فوری به پیشگیری، تشخیص و مدیریت بیماری را نشان می‌دهد.

عدوانی با تأکید بر اهمیت غربالگری در تشخیص زودهنگام آلزایمر بیان کرد: اگر صرفاً به ویزیت‌های روتین بسنده کنیم، تنها حدود ۲۰ درصد موارد شناسایی می‌شوند. اما با اجرای برنامه‌های غربالگری می‌توانیم درصد بالاتری از بیماران را به موقع شناسایی کنیم. این موضوع، نقش کلیدی غربالگری در کنترل بیماری را نشان می‌دهد.

وی همچنین به بار اقتصادی بالای آلزایمر اشاره کرد و گفت: هزینه‌های مراقبت از بیماران مبتلا به آلزایمر حدود سه برابر هزینه‌های افراد سالم است. این مسئله، فشار قابل‌توجهی به نظام سلامت و خانواده‌ها وارد می‌کند.

عدوانی در ادامه اظهار داشت: شیوع این بیماری در افراد بالای ۶۰ سال در کشور حدود ۸ درصد تخمین زده می‌شود، و این روند در حال افزایش است. همچنین ابتلا در زنان نسبت به مردان بیشتر دیده می‌شود.

وی با تأکید بر ضرورت افزایش آگاهی عمومی درباره آلزایمر گفت: آگاهی‌بخشی تنها برای بیماران کافی نیست، بلکه خانواده‌هایی که از این بیماران مراقبت می‌کنند نیز به حمایت و آموزش نیاز دارند. این خانواده‌ها گاهی بیشتر از خود بیمار تحت فشار قرار می‌گیرند؛ بنابراین مسئولیت ماست که در کنار هم، از طریق آموزش و حمایت، شرایط بهتری برای بیماران و خانواده‌های آنان فراهم کنیم.

سکته مغزی فقط تقدیر نیست، گاهی نتیجه انتخاب‌های نادرست ماست

فهیمه وهبی‌زاده، متخصص مغز و اعصاب و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با تأکید بر اهمیت آگاهی‌رسانی در خصوص سکته مغزی، اظهار داشت: سکته مغزی یکی از دلایل اصلی ناتوانی در جهان است و تأخیر در درمان می‌تواند میلیون‌ها سلول مغزی را تنها در چند دقیقه از بین ببرد. به همین دلیل، در درمان سکته مغزی، زمان برابر با مغز است.

وی با اشاره به انواع سکته مغزی گفت: سکته مغزی به‌طور کلی به دو نوع تقسیم می‌شود؛ نوع اول، سکته مغزی ناشی از خونریزی (هموراژیک) و نوع دوم، سکته مغزی ایسکمیک که ناشی از اختلال در خون‌رسانی به مغز است. هر یک دقیقه قطع خون‌رسانی، منجر به مرگ حدود دو میلیون سلول مغزی می‌شود. بنابراین، تشخیص سریع علائم حیاتی است.

وهبی‌زاده افزود: برای شناسایی سریع علائم، از یک ابزار ساده به نام FAST استفاده می‌کنیم: کج‌شدن ناگهانی صورت (Face)، ضعف یا بی‌حسی در اندام یک طرف بدن (Arm)، اختلال در گفتار (Speech) و اهمیت زمان (Time). شناخت این علائم توسط بیمار یا اطرافیان می‌تواند زندگی او را نجات دهد.

وی ضمن هشدار نسبت به خوددرمانی یا اتلاف وقت با درمان‌های خانگی، تصریح کرد: هیچ روش خانگی یا سنتی قادر به باز کردن رگ‌های بسته نیست. تنها اقدام صحیح، تماس فوری با اورژانس است. تأخیر در رسیدن به بیمارستان، شانس موفقیت درمان را کاهش می‌دهد.

این متخصص مغز و اعصاب درباره درمان‌های فعلی گفت: داروی T.P.A که یک داروی حل‌کننده لخته است، در چهار و نیم ساعت اول قابل تزریق است. همچنین، در موارد خاص و با بررسی‌های دقیق، امکان درمان مکانیکی با خارج‌کردن لخته تا ۲۴ ساعت اول نیز وجود دارد. اما لازمه اجرای مؤثر این درمان‌ها، هماهنگی کامل اورژانس با مراکز درمانی و آگاهی عمومی است.

وهبی‌زاده با تأکید بر اهمیت پیشگیری ثانویه ادامه داد: پیشگیری از سکته مغزی به شیوه زندگی ما بستگی دارد. رژیم غذایی مدیترانه‌ای، ورزش منظم (حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته)، ترک سیگار، کنترل فشار خون، غربالگری ریتم قلب (AF)، و بررسی سطح چربی خون از جمله راهکار‌های کلیدی هستند.

وی گفت: فشار خون بالا اغلب بدون علامت است و تنها با غربالگری ساده می‌توان از یکی از مهم‌ترین عوامل خطر سکته مغزی مطلع شد. همچنین، ریتم‌های نامنظم قلب مثل فیبریلاسیون دهلیزی با یک نوار قلب ساده قابل شناسایی هستند، اما در صورت نادیده‌گرفتن می‌توانند به سکته مغزی منجر شوند.

وهبی‌زاده اظهار کرد: سکته مغزی همیشه تقدیر نیست؛ گاهی نتیجه انتخاب‌های اشتباه ما در سبک زندگی است. با آموزش، آگاهی و اقدامات ساده پزشکی، می‌توان از بسیاری از موارد سکته مغزی پیشگیری کرد و جان و کیفیت زندگی انسان‌ها را نجات داد.

کد ۷۲۴؛ نجات مغز، نجات زندگی

فهیمه وهبی‌زاده متخصص نورولوژی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در نشست خبری روز جهانی مغز که در محل وزارت بهداشت برگزار شد، از ضرورت ارتقای آگاهی عمومی درباره مدیریت سکته مغزی سخن گفت و بر اجرای دقیق کد ۷۲۴ تأکید کرد.

وی گفت: ما در حوزه سکته مغزی، کدی داریم به نام کد ۷۲۴ که به معنای آمادگی کامل برای مدیریت سکته مغزی در ۷ روز هفته و ۲۴ ساعت شبانه‌روز است. مشابه این سیستم در بیماری‌های قلبی هم داریم. اگر فردی دچار علائم سکته مغزی شود، باید بلافاصله با اورژانس تماس گرفته شود تا او را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مجهز به داروی حل‌کننده لخته (TPA) منتقل کنند.

وهبی‌زاده با اشاره به الگوهای موفق جهانی، افزود: در برخی کشورهای پیشرفته مثل آلمان، دستگاه سی‌تی اسکن در آمبولانس‌ها نصب شده و همین موضوع باعث صرفه‌جویی بسیار زیادی در زمان و نجات سلول‌های مغزی می‌شود. ما هنوز به این سطح از امکانات نرسیده‌ایم، اما خوشبختانه سیستم بیمارستانی کشور در مدیریت سکته مغزی به‌خوبی عمل می‌کند. تنها چیزی که نیاز داریم، افزایش آگاهی مردم است.

این متخصص مغز و اعصاب خاطرنشان کرد: اجرای کامل و مؤثر کد ۷۲۴ نیازمند همکاری سه‌جانبه بین مردم، اورژانس و مراکز درمانی است. با آموزش و آگاه‌سازی مداوم، می‌توانیم جان بسیاری از هم‌وطنان‌مان را نجات دهیم و از ناتوانی‌های ناشی از سکته مغزی پیشگیری کنیم.

وی با لحنی هشدارآمیز درباره درمان‌های غیرعلمی گفت: باید به مردم عزیز کشورمان تأکید کنیم که هیچ درمان خانگی یا سنتی، از جمله زالو درمانی، نمی‌تواند رگ بسته مغز را باز کند. زالو در بهترین حالت، فقط می‌تواند روی رگ‌های سطحی اثر بگذارد و در مورد سکته مغزی هیچ‌گونه کاربرد علمی ندارد. تکیه بر این باورهای غلط، فقط باعث از دست رفتن زمان طلایی درمان می‌شود.