«من شهردارم» از تجربه جهانی تا اجرا در تهران

به گزارش خبرگزاری آنا، بودجه‌ریزی مشارکتی به عنوان یکی از شیوه‌های نوآورانه اداره شهر از دهه هشتاد میلادی در پورتو آلگره برزیل آغاز شد. این روش به شهروندان اجازه می‌دهد تا درباره نحوه تخصیص بخشی از بودجه شهری تصمیم‌گیری کنند. تجربه موفق پورتو آلگره به سرعت در شهرهای دیگر جهان گسترش یافت و اکنون در بیش از هزار شهر در پنج قاره اجرا می‌شود. شیکاگو در آمریکا، هلسینکی در فنلاند، ورشو در لهستان و بسیاری از شهرهای اروپایی از این روش برای افزایش شفافیت و اعتماد عمومی بهره برده‌اند.

تجربه جهانی بودجه‌ریزی مشارکتی   

پورتو آلگره برزیل نخستین شهری بود که این شیوه را به کار گرفت. شهروندان در جلسات عمومی شرکت کردند و درباره اولویت‌های شهری تصمیم گرفتند. نتیجه این مشارکت افزایش کیفیت خدمات شهری و اعتماد عمومی بود.

در شیکاگو آمریکا نیز این روش در سطح محلات اجرا شد. شهروندان توانستند درباره هزینه‌کرد بودجه مدارس و پروژه‌های محلی رأی دهند. این اقدام باعث شد که نیازهای واقعی محلات در اولویت قرار گیرد.

هلسینکی و اسپو در فنلاند نمونه‌های دیگری هستند که با استفاده از بودجه‌ریزی مشارکتی پروژه‌های فرهنگی و اجتماعی را با نظر مستقیم مردم اجرا کردند. ورشو در لهستان نیز بودجه‌ای مشخص برای پروژه‌های محلی اختصاص داد و شهروندان تصمیم گرفتند کدام پروژه‌ها اجرا شوند.

کشورهای آمریکای لاتین مانند پرو، نیکاراگوئه و بولیوی این مدل را در سطح ملی و محلی اجرا کردند و همه شهرداری‌ها موظف شدند مردم را در بودجه‌ریزی مشارکت دهند. در اروپا نیز شهرهایی مانند پاریس، مادرید، لیسبون، برلین و رم از این روش برای افزایش شفافیت و اعتماد عمومی استفاده کردند.

تهران نیز در دوره ششم مدیریت شهری با اجرای طرح «من شهردارم» به این جریان جهانی پیوست. این طرح با هدف تحقق مشارکت واقعی شهروندان در اداره کلان‌شهر تهران آغاز شد و توانست در مدت کوتاهی به یکی از شاخص‌ترین برنامه‌های شهرداری تبدیل شود.

آغاز طرح در تهران

طرح «من شهردارم» از نیمه دوم سال ۱۴۰۱ در تهران آغاز شد. هدف اصلی این طرح افزایش مشارکت مردمی در اداره شهر و تقویت رویکرد محله‌محور بود. شهروندان می‌توانستند ایده‌ها و پروژه‌های محلی را ثبت کنند و سپس با رأی و نظر مردم پروژه‌ها انتخاب و اجرا می‌شد.

در نخستین دوره ۳۴۵ هزار نفر مشارکت داشتند و ۱۴۶۲ پروژه با اعتبار ۳.۹ همت انتخاب شد. در دوره دوم یک میلیون و ۳۵۲ هزار نفر شرکت کردند و ۲۹۵۵ پروژه با بودجه ۷.۱ همت در دستور کار قرار گرفت. سومین دوره با حضور دو میلیون شهروند همراه شد و ۲۳۴۲ پروژه با اعتبار 12 همت به مرحله اجرا رسید. چهارمین دوره نیز در آذرماه امسال آغاز شد و برای آن ۱۵ همت اعتبار اختصاص داده شد.

علیرضا زاکانی شهردار تهران معتقد است که مردمی‌سازی امور از رویکردهای مورد توجه مدیریت شهری است و تجربه نشان داده است که مشارکت مردم در حوزه‌های اقتصاد، فرهنگی و اجتماعی، موجب افزایش کارآمدی و کاهش آسیب‌ها می‌شود. 

به گفته وی مواجهه بی‌واسطه با مردم موجب درک دقیق‌تر نیازها و بهبود تصمیم‌گیری در مدیریت شهری می‌شود و خدمات شهری باید بر اساس مطالبات واقعی شهروندان شکل بگیرد. همانطور که سال گذشته ۱۸ درصد از پروژه‌های شهری بر اساس پیشنهادهای مردم اجرا شد و ثبت ده‌ها هزار ایده مردمی بیانگر آن است که رویداد من شهردارم مسیر خود را به‌درستی پیدا کرده است و هر سال با افزایش اعتبار و ارتقای کیفیت، تقویت می‌شود.

دستاوردهای داخلی و بین‌المللی  

طرح «من شهردارم» تهران توانست در سطح بین‌المللی جایگاه ویژه‌ای به دست آورد. این برنامه مشارکتی در اجلاس بریکس به عنوان یکی از ایده‌های برتر شهری معرفی شد و موفق شد جایزه جهانی نوآوری ۲۰۲۴ مسکو را کسب کند. دیده شدن تهران در میان شهرهای بزرگ جهان و معرفی آن به عنوان نمونه‌ای از مردم‌سالاری مشارکتی، اعتبار مدیریت شهری ایران را افزایش داد و توجه رسانه‌ها و کارشناسان بین‌المللی را به خود جلب کرد.

اهمیت این دستاوردها در تقویت جایگاه تهران در عرصه مدیریت شهری نوین و افزایش اعتماد عمومی شهروندان نهفته است. طرح «من شهردارم» نشان داد که مشارکت واقعی مردم در اداره شهر امکان‌پذیر است و می‌تواند الگویی برای دیگر شهرها باشد. این موفقیت‌ها علاوه بر ارتقای اعتبار جهانی، به مردمی‌سازی تصمیمات شهری و افزایش کارآمدی مدیریت کلان‌شهر تهران کمک کرده است.

از ایده تا اجرا

شهروندان تهرانی می‌توانند با مراجعه به اپلیکیشن شهرزاد یا سامانه manshahrdaram.tehran.ir نیازهای عمرانی، خدمات شهری، فرهنگی، حمل‌ونقل و اجتماعی محله خود را ثبت کنند تا شهرداری تهران با اختصاص بودجه آن‌ها را اجرا کند.

در خصوص شیوه اجرا و انتخاب پروژه‌های طرح من شهردارم مجید باقری معاون شهردار تهران با اشاره به اینکه سامانه «من شهردارم» آماده ثبت ایده‌های شهروندان است، بیان کرد: پس از فرصت پیش‌بینی شده برای ثبت ایده‌ها، این موارد در مرحله نظرسنجی مردمی در معرض رأی شهروندان قرار خواهد گرفت. پروژه‌های پیش‌بینی شده برای نظرسنجی در ابتدا از سوی واحدهای اجرایی و اداره‌کل برنامه‌ریزی، بودجه و کنترل عملکرد «امکان‌سنجی» می‌شوند و سپس در معرض انتخاب نهایی شهروندان قرار خواهند گرفت.

«من شهردارم» اکنون به عنوان الگویی موفق در مدیریت شهری تهران شناخته می‌شود. این طرح توانسته مشارکت گسترده شهروندان را جلب کند و در سطح بین‌المللی نیز مورد تقدیر قرار گیرد. اگر الزامات شفافیت و اعتمادسازی رعایت شود تهران می‌تواند در مسیر مردمی‌سازی تصمیمات شهری و افزایش کیفیت زندگی شهروندان گام‌های بلندتری بردارد.