دوربین مستندساز نباید احساساتی شود/ ثبت تنوع فرهنگی آیین‌های عاشورایی در سینمای مستند
مینو خانی در گفتگو با آنا درباره علت جذابیت سوژه تاسوعا و عاشورا برای مستندسازان گفت: در مستندسازی خیلی به وجه دراماتیک قضیه فکر نمی‌کنیم چراکه این وجه از واقعه تاسوعا و عاشورا بیشتر به کار آثار داستانی و روایتگری‌های دیگر می‌آید. درواقع برای مستندسازان اتحاد در باور به این واقعه جذابیت دارد. بگونه‌ای که در هر نقطه‌ای از ایران، در عین باورمندی به محرم و تاسوعا و عاشورا، مردم در هر گوشه از این خاک پیرو مناسک و مراسم خاص خود هستند.
این منتقد و مدرس سینما افزود: بنابراین این تنوع فرهنگی یکی از مهمترین ویژگی‌های است که موجب میشود مستندسازان به سراغ آن بروند. چون در هر کدام از شیوه‌های عزاداری، ویژگی‌های خاصی نهان و آشکار است. هرچند باید این نکته را درنظر داشت که جدا از ثبت وقایع، مستندسازی وجه دیگری هم دارد که آن کسب تجربه‌ی مستندساز است. بطوری که حتی با کمی تغییر در زاویه دوربین هر مستندساز، نوع پرداخت به سوژه متفاوت میشود. ازاین‌رو به تعداد مستندسازان، روایت از واقعه‌ای یکسان می‌تواند منجربه تولید آثار گوناگونی شود که به نظر می‌رسد از ویژگی‌های دیگر جذابیت چنین سوژه‌ای برای مستندسازان، همین باشد.
مستندساز می‌تواند احساساتی شود امّا دوربینش نه
این منتقد به حساسیت‌های پرداخت به موضوعات مذهبی اشاره کرد و گفت: وقتی مستندساز با موضوع مواجه میشود باید مراقب باشد که موضوع بر او غلبه نکند. یعنی خیلی غرق در موضوع نشود. به عبارتی اگرچه موضوع عاشورا در ماهیت خود غم دارد ولی مستندساز باید دقت کند که اگر خودش احساساتی میشود، دوربین او احساساتی نشود. در حقیقت، نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، آن است که اگر ده مستندساز داشته باشیم و هر کدام یک مدل به موضوع نگاه کنند، درنتیجه ما ده اثری تولید کرده‌ایم که نتوانسته نکته خاص و جدیدی را به مخاطب انتقال دهد. در اینجا اگرچه تنوع فرهنگی داشته‌ایم، اما تنوعی در نگاه به آنها نداشته‌ایم.
خانی از چالش‌های مستند گفت و افزود: یکی از مهمترین موانع و چالش‌های مستند نمایش و اکران است. نباید نادیده گرفت که مهمترین منبع نمایش آثار مستندسازان، تلوزیون است. بطوری که معتقدم در ایام محرم، تلویزیون همچنان منبع بسیار خوبی برای نمایش آثار مستند مرتبط با این موضوع است.
این مدرس سینما در پاسخ به اینکه مستند‌هایی با موضوع محرم و عاشورا توانسته‌اند در تغییر نگاه عام نسبت‌به این واقعه تاریخی نقشی ایفا کنند یا خیر، بیان کرد: ایرانیان ذاتا مذهبی هستند و این ذات همه را حول محوری نگه داشته است که این محور، عاشورای حسینی (ع) است. همین محور هر ساله باعث شکل‌گیری بزرگترین اجتماعات انسانی میشود؛ بنابراین شاید نیاز نباشد که بخواهیم در نگاه مخاطب تغییری ایجاد کنیم. همانطورکه گفتیم بذر عشق به امام حسین (ع) از خیلی پیش‌تر در سینه‌های مردم کاشته شده است و چنانچه تغییری هم بخواهد حاصل شود در تقویت عشق ما به این واقعه است. همانگونه که در جامعه شناسی هنر چنین چیزی را داریم که آثار دینی، می‌توانند باورمندی مخاطب را غنی‌تر کنند.
حساسیت ویژه برای مستندهای مذهبی
وی با اشاره به لازمه داشتن محتوای غنی برای ساخت مستندی درباره باور‌های مردم گفت: میزان ارتباط و شناخت مستندساز با محتوا هر چقدر عمیق‌تر باشد قطعا اثر او سطحی نخواهد بود؛ بنابراین اهمیت دارد آثاری که دررابطه با باور‌ها و ارزش‌های مردم هستند با حساسیت بیشتری ساخته شوند، چراکه باور‌ها در آثار تولیدی ما، صرفا نباید در سطح بمانند. برای مثال اگر مستندسازی می‌خواهد از یک شیوه عزاداری مستند بسازد باید از لایه‌های عمیق‌تری آن شیوه عزاداری را بشناسد تا آن محتوای غنی، بتواند فرم خود را بیابد.
این مدرس ادامه داد: مستندی که با محتوای غنی ساخته شود، حتما مخاطب آن را دنبال می‌کند. درواقع ما با کار ضعیف نمی‌توانیم نه تنها نوجوان و جوان را، بلکه هیچ شکلی از مخاطب را در هیچ موضوعی به خوبی جذب کنیم، حتی اگر اثر مستند ما دررابطه با تاسوعا و عاشورا باشد.
مینو خانی در پایان گفت: میزان غنی بودن محتوای مستند باید حداقل اندازه عشق و باورمندی مخاطب باشد. اگر غنای محتوای مستند پایین باشد، مخاطب خود را پیدا نمی‌کند.
انتهای پیام/
