آیا فناوری فقط برای پولدار‌ها است؟
مردی قد بلند و میانسال که کت و شلوار اتوکشیده و شیکی به تن داشت گوشه خیابان ایستاده بود. او آخرین مدل گوشی هوشمند را در دست داشت و منتظر راننده بود تا خودرو او را از پارکینگ خارج کند. گویی دیرش شده بود. نگاهی به ساعت هوشمندی که در دست داشت کرد و به تلفن همراه خود گفت: «هی سری کال می‌راننده».
بعد از این که تماس برقرار شد با ایرپادی که در گوش داشت با شخص مورد نظر صحبت کرد. این مرد تمام توجه من را به خود جلب کرده بود. به نظر می‌رسید از نظر مالی فردی ثروتمند است. این احتمال با دیدن ماشین که جلوی پای او ترمز کرد بیشتر شد. او حین سوار شدن به ماشین داشت ساعت هوشمند خود را بالا و پایین می‌کرد به نظر چند «نوتیفیکیشن» داشت.
شاید ایجاد شکاف دیجیتالی باعث شده تا دیدن ابزار‌های هوشمند گران قیمت مانند آخرین مدل گوشی موبایل یا ساعت هوشمندی از همان برند و... در دست کسانی که درآمد بالایی دارند چندان عجیب نباشد. به نظر می‌رسد همه ما عادت کرده‌ایم که افراد با توان مالی بالاتر، بیشتر از فناوری‌های دیجیتال استفاده کنند.
حضور پررنگ زندگی دیجیتال در موضوع شکاف طبقاتی
حمیدرضا اشراقی، فعال و پژوهشگر اجتماعی و مدرس دانشگاه، در گفت‌و‌گو با آناتک در رابطه با این سوال که آیا شکاف دیجیتالی در ایران وجود دارد یا خیر گفت: در بحث شکاف طبقاتی، حضور پررنگ زندگی دیجیتالی به‌وضوح دیده می‌شود. حتی در زندگی‌های معمولی، صنعتی و شغل‌های روزمره نیز ابزار‌هایی مانند ترموستات‌های هوشمند، یخچال‌ها و دوربین‌های هوشمند وارد شده‌اند که نشان‌دهنده نفوذ فناوری در لایه‌های مختلف زندگی است.
وی ادامه داد: روند توسعه فناوری‌های دیجیتال با سرعت بالایی در حال پیشرفت است و این موضوع باعث شده است که عمدتاً افراد با سطح اقتصادی بالاتر توان دسترسی به این فناوری‌ها و استفاده از مزایای آنها را داشته باشند. در مقابل، بخش بزرگی از جامعه به دلیل محدودیت‌های مالی قادر به تهیه و بهره‌گیری از این ابزارها نیستند. این مسئله باعث ایجاد شکاف در بهره‌مندی از امکانات روز و در نتیجه، گسترش شکاف طبقاتی می‌شود.
این مدرس دانشگاه افزود: فناوری‌های دیجیتال در کنار مزایایی که دارند، جنبه‌هایی از زندگی اجتماعی را نیز تحت تأثیر قرار داده‌اند. بسیاری از این ابزارها، با تمرکز بر افزایش کارایی فردی، موجب کاهش تعاملات اجتماعی و در نتیجه، تقویت حس انزوا در افراد می‌شوند.
اشراقی تأکید کرد: کاهش تعاملات اجتماعی و فاصله گرفتن افراد از ارتباطات سنتی و چهره‌به‌چهره، به‌ویژه در میان نسل‌های مختلف، خود عاملی مهم در شکل‌گیری گسست‌های اجتماعی و نسلی است. این تحولات در نهایت به شکاف بیشتر میان طبقات اجتماعی دامن می‌زند.
وی گفت: برای جلوگیری از تعمیق این شکاف، لازم است سیاست‌گذاران به عدالت فناورانه توجه ویژه‌ای داشته باشند و شرایطی فراهم کنند که همه اقشار جامعه بتوانند از مزایای زندگی دیجیتال بهره‌مند شوند؛ نه اینکه این امکانات صرفاً در اختیار گروه خاصی قرار گیرد.
نقش پررنگ درآمد، تحصیلات و سن در شکاف دیجیتالی آمریکا
بر اساس نتایج یک نظرسنجی جدید از مرکز تحقیقات پیو که بین تاریخ‌های ۱۹ می‌تا ۵ سپتامبر ۲۰۲۳ انجام شد، بیشتر بالغین آمریکایی اعلام کردند که از اینترنت استفاده می‌کنند (۹۵ درصد)، صاحب گوشی هوشمند هستند (۹۰ درصد) یا اشتراک اینترنت خانگی پرسرعت دارند (۸۰ درصد). با این حال، برخی شکاف‌های دیجیتال هنوز وجود دارند که به سن، درآمد، تحصیلات و محل زندگی بستگی دارد.
طبق این تحقیق ۹۸ درصد افرادی که درآمد خانوارشان بیش از ۱۰۰ هزار دلار در سال است، صاحب گوشی هوشمند هستند؛ این در حالی است که تنها ۷۹ درصد از کسانی که درآمد کمتر از ۳۰ هزار دلار دارند، چنین گوشی‌هایی را می‌خرند.
از سوی دیگر بالغ‌هایی که حداقل لیسانس یا دوره کوتاه‌مدت دانشگاهی گذرانده‌اند، بیشتر احتمال دارد گوشی هوشمند داشته باشند، نسبت به کسانی که فقط دیپلم یا مدرک کمتر دارند.
همچنین بالغ‌هایی که بالای ۵۰ سال و به ویژه کسانی که ۶۵ سال و بیشتر سن دارند، کمتر احتمال دارد گوشی هوشمند داشته باشند.
چین برای شهرنشینان امکانات دیجیتالی بهتری ارائه می‌دهد
چین به عنوان یکی از ابرقدرت‌های دنیا پیشرفت چشم‌گیری در موضوع توسعه فناوری‌های دیجیتال داشته است. اما این روند رو به رشد نتوانست از شکاف دیجیتالی جلوگیری کند و همچنان این موضوع در میان گروه‌های سنی مختلف، روستا نشینان و شهرنشینان و همچنین طبقات مختلف درآمدی این کشور دیده می‌شود.
طبق آماری که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد بیش از ۷۰ درصد از جمعیت شهری چین به اینترنت پرسرعت ۵ G و فیبر نوری دسترسی دارند، در حالی که این رقم در مناطق روستایی به ۵۰ درصد می‌رسد. البته دولت این کشور تلاش می‌کند با انجام پروژه‌هایی مانند «پهنای باند روستایی» این شکاف را کاهش دهد. از سوی دیگر خانوار‌های ثروتمندتر قادر به خرید دستگاه‌های پیشرفته و اینترنت سریع‌تر هستند، در حالی که گروه‌های کم‌درآمد ممکن است از خدمات پایه استفاده کنند.
البته در کشور چین خدمات دیجیتالی مانند پرداخت الکترونیکی و آموزش آنلاین بیشتر در شهر‌ها گسترش یافته‌است همچنین جوانان و افراد ساکن در شهر‌ها بهتر از منابع دیجیتال استفاده می‌کنند در حالی که افراد مسن و روستایی ممکن است با کمبود آموزش رو‌به‌رو باشند. مدارس شهری از ابزار‌های پیشرفته آموزشی برخوردارند، اما در روستاها، کمبود منابع و معلمان آموزش‌دیده دیجیتال وجود دارد.
شکاف دیجیتالی یک چالش جهانی است که تنها مختص کشور‌های در حال توسعه نیست. کشور‌های درحال توسعه نیز با این چالش مواجه هستند، اما عمق و پیامد‌های آن در این کشور‌ها کمتر است. آمار و ارقام نشان می‌دهد که کشور‌های درحال توسعه با نابرابری ساختاری مواجه هستند؛ بنابراین حکومت‌ها باید برای حل و رفع این چالش در موضوع فناوری بیتشر سرمایه گذاری کنند.
انتهای پیام/
