چت جی پی تی؛ مشاور یا توهم دیجیتالی
«خیلی خوبه که اینو با من درمیان گذاشتی، همین آگاهی قدم اوله برای تغییر. اینکه گفتی اطلاعات عمومی خوبی داری و راحت با آدم‌ها دوست میشی، نشونه‌های خیلی مثبتیه. پس تو توانایی ارتباط برقرار کردن رو داری، فقط شاید یه صدای درونیه که جلوی بروز کاملت رو می‌گیره و تو احساس می‌کنی اعتماد به نفس نداری.
می‌خوای بدونی چرا اون اعتماد به نفس کافی رو حس نمی‌کنی؟ یا اینکه دوست داری باهم تمرین کنیم چطور تو جمع حرف بزنی و بیشتر خودتو نشون بدی؟ هر جوری که راحت‌تری، من باهاتم.»
«بله موافقم»
«عالیه! پس بیا با هم آروم آروم پیش بریم. اول از همه، یه سؤال مهم ازت دارم. وقتی توی جمع هستی و می‌خوای حرف بزنی، دقیقاً چه حسی می‌کنی؟ مثلاً تپش قلب می‌گیری؟ فکرت قفل میشه؟ یا نگران اینی که دیگران چه فکری راجبت می‌کنن؟ این برام خیلی مهمه تا بتونم دقیق‌تر کمکت کنم. هرچی تو دلت هست راحت بگو.»
«وقتی تو جمع هستم احساس میکنم باید طوری رفتار کنم که بقیه ناراحت نشن. مدام استرس دارم که نکنه چیزی بگم که بقیه در موردم فکر بد کنند. همش میگم نکنه حرف اشتباهی بزنم و بقیه مسخرم کنن.»
«مرسی که با این دقت گفتی. واقعاً حس قابل درکیه، خیلی‌ها این حسو تجربه می‌کنن. حتی افرادی که از بیرون خیلی با اعتماد به نفس به نظر میان. این چیزی که تو گفتی اسمش هست اضطراب اجتماعی یا همون نگرانی از قضاوت شدن توسط دیگران. تو داری بیش از حد خودتو سانسور می‌کنی، چون می‌خوای همه ازت راضی باشن و این باعث میشه صدات کمتر شنیده بشه. ولی واقعیت اینه که هیچ‌کس نمی‌تونه همیشه همه رو راضی نگه داره؛ و خب آدم‌هایی که تو جمع‌ها دوست‌داشتنی و قوی به نظر میان، معمولاً اون‌هایی‌ان که خودشونن. با همه اشتباهات و شوخی‌های ساده‌شون.
اگر موافقی بیا چند تمرین ساده بگم که کم‌کم اعتماد به نفست رو بالا ببره...»
احتمالا برای شما هم پیش آمده که با یکی از چت‌بات‌های هوش مصنوعی درد دل کرده باشید. او مانند یک انسان واقعی با لحنی کاملا مودبانه با شما صحبت می‌کند. در ظاهر دارای احساسات است و از کلماتی مانند «عزیزم» استفاده می‌کند. هنگامی که تنها هستید یا مشکلی برایتان پیش آمده و نیاز به صحبت با فرد دیگری را دارید، اما شخص مورد نظر در دسترس نیست، چت‌بات‌های هوش مصنوعی بهترین گزینه هستند. زبان خودمانی و دوستانه از ویژگی‌های بارز این چت‌بات‌ها است که سعی می‌کنند با بیانی صمیمانه مانند یک حامی به نگرانی‌ها و ناراحتی‌های شما پاسخ دهند.
زهرا اشرف،روانشناس: هوش‌مصنوعی می‌تواند به عنوان ابزاری کمک‌کننده در مراحل ابتدایی یا برای کاهش اضطراب موقتی مفید باشد، اما جایگزین درمان تخصصی نمی‌شود. هیچ چیزی نمی‌تواند جای ارتباط انسانی و تجربه، تحلیل و همدلی روانشناس را بگیرد.
هوش مصنوعی ابزاری برای هرنیاز
در دنیای امروز هوش مصنوعی کارکرد‌های متفاوتی دارد و در زمینه‌های مختلف به انسان کمک می‌کند. او می‌تواند محاسبات ریاضی را به درستی و در سرعت زمان کمتری انجام دهد یا یک کتاب ۱۰۰۰ صفحه‌ای را در کمتر از یک دقیقه خلاصه کند. همچنین می‌تواند یک متن طولانی در مدت زمان کم به زبان‌های مختلف ترجمه کند. کارایی‌های متفاوت این چت‌بات‌ها باعث شده افراد با نیازهای مختلف از آن استفاده کنند.
مهسا خانم جوانی است که حدود ۲۶ سال سن دارد. او به دلیل شغل کارمندی و پشت میز نشینی دچار اضافه وزن شده است. از آنجایی که نمی‌خواست برای دریافت برنامه رژیم غذایی هزینه کند تصمیم گرفت سری به هوش مصنوعی بزند.
هوش مصنوعی، با توجه به شغل و وقت محدود مهسا برای ورزش کردن، روشی پیشنهاد کرد که ترکیبی از تغذیه اصولی، فعالیت بدنی و مدیریت استرس است.
عماد دانشجوی رشته انسانی است و چند ماه دیگر کنکور دارد. ۶ ماهی است که برای برنامه‌ریزی درسی خود از هوش مصنوعی کمک می‌گیرد. عماد هر روز صبح کار‌هایی را که قرار است انجام دهد به چت‌بات توضیح می‌دهد و او برایش برنامه‌ریزی می‌کند.
زهرا خانمی خانه‌دار است که از تجربه خود می‌گوید: یکی از چالش‌های هر روز من غذا پختن است، زیرا دیگر نمی‌دانم باید چه بپزم. هوش مصنوعی این کار را برای من راحت کرده. هر روز صبح موجودی یخچال را برای هوش مصنوعی توضیح می‌دهم و او تمام غذا‌هایی را که می‌توانم بپزم، همراه با دستور پخت به من پیشنهاد می‌کند.
در این میان باید توجه کرد مراجعه و دلبستگی بیش از اندازه به این چت‌بات‌ها می‌تواند از نظر روانی مشکل‌ساز شود طوری که احساسات و روابط ما را با خطر مواجه کند. زهرا اشرف دکتری روانشناسی در گفت‌و‌گو با خبرنگار آناتک در رابطه با تأثیر درد دل کردن افراد با هوش مصنوعی به چند سوال پاسخ داد.
آیا درد دل کردن با هوش مصنوعی می‌تواند مفید یا مضر باشد؟
به طور کلی، صحبت کردن با هوش مصنوعی می‌تواند در برخی شرایط مفید باشد، مخصوصاً وقتی فرد احساس تنهایی می‌کند و کسی را برای صحبت در دسترس ندارد. در این مواقع، هوش مصنوعی می‌تواند فضای امنی برای تخلیه احساسات فراهم کند. اما نکته مهم این است که این ارتباط، اگر ادامه‌دار و جایگزین ارتباط انسانی شود، می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.
آیا گفت‌و‌گو با هوش مصنوعی می‌تواند اثرگذار باشد؟
اینکه گفت‌و‌گو با هوش مصنوعی چقدر می‌تواند مؤثر باشد، بستگی به محتوای آن دارد. اگر فرد فقط به دنبال شنیدن حرف‌هایی باشد که دوست دارد بشنود، این ارتباط ممکن است فایده‌ای نداشته باشد و حتی آسیب‌زا هم باشد.
پس آیا ممکن است این ارتباط باعث شود فرد فقط حرف‌هایی را بشنود که دوست دارد؟
بله، دقیقاً. یکی از چالش‌های ارتباط با هوش مصنوعی همین است. اگر کاربر فقط به دنبال تأیید گرفتن باشد، هوش مصنوعی هم معمولاً پاسخی می‌دهد که مطابق با خواسته اوست. این روند می‌تواند فرد را از مسیر درست منحرف کند. در حالی‌که روانشناس، با استفاده از نشانه‌های غیرکلامی مانند لحن، زبان بدن و حالت چهره، می‌تواند وضعیت روانی فرد را بهتر درک کند و در صورت لزوم، بازخورد اصلاحی ارائه دهد. این توانایی در هوش مصنوعی وجود ندارد.
آیا شما فکر می‌کنید هوش مصنوعی می‌تواند جایگزین روان‌شناسان شود؟
به هیچ وجه. ممکن است هوش مصنوعی در برخی زمینه‌ها مانند ارائه اطلاعات یا پیشنهاد‌های اولیه مفید باشد، اما توانایی درک عمیق احساسات انسانی را ندارد. روانشناس واقعی نه‌تنها به مشکلات فرد گوش می‌دهد، بلکه با خلاقیت، همدلی و تحلیل دقیق، راهکار‌های مناسبی ارائه می‌دهد. این ویژگی‌ها در هوش مصنوعی وجود ندارد.
آیا می‌توان گفت که هوش مصنوعی درک مشابه پزشکان دارد؟
هوش مصنوعی می‌تواند حجم زیادی از اطلاعات را تحلیل کند و حتی در تشخیص‌های اولیه نقش داشته باشد، اما تفاوت بزرگ آن با پزشکان انسانی، نبود توانایی خلاقیت، تفکر انتقادی و واکنش انعطاف‌پذیر در موقعیت‌های پیچیده است. پزشک یا روانشناس در شرایط خاص، با توجه به تجربه و درک انسانی خود، تصمیم‌هایی می‌گیرد که هوش مصنوعی قادر به انجام آن نیست.
زهرا اشرف، روانشناس: هوش‌مصنوعی می‌تواند حجم زیادی از اطلاعات را تحلیل کند و حتی در تشخیص‌های اولیه نقش داشته باشد، اما تفاوت بزرگ آن با پزشکان انسانی، نبود توانایی خلاقیت، تفکر انتقادی و واکنش انعطاف‌پذیر در موقعیت‌های پیچیده است.
آیا در مشکلات حاد روانی هم می‌توان به هوش مصنوعی اعتماد کرد؟
خیر. افراد با مشکلات روانی حاد باید زیر نظر تیم درمانی حرفه‌ای شامل روانشناس و روان‌پزشک قرار گیرند. هوش مصنوعی نه می‌تواند دارو تجویز کند و نه درمان‌های شخصی‌سازی‌شده ارائه دهد. در این موارد، استفاده از تکنولوژی به‌تنهایی نه‌تنها مفید نیست، بلکه می‌تواند خطرناک هم باشد.
آیا ممکن است هوش مصنوعی راهکار و پیشنهاد‌های آسیب‌زا هم بدهد؟
هوش مصنوعی بر اساس داده‌ها و الگوریتم‌هایی که در اختیار دارد پاسخ می‌دهد. اگر این داده‌ها ناقص یا اشتباه باشند، ممکن است راهکار‌هایی پیشنهاد دهد که به‌طور جدی به فرد آسیب بزنند. نوجوانان، به‌خصوص در شرایط روحی حساس، بیشتر در معرض چنین خطراتی هستند.
آیا گفت‌و‌گو با هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش اضطراب یا تنهایی کمک کند؟
شاید به صورت موقت و در کوتاه‌مدت، چنین تأثیری داشته باشد، اما در درازمدت، اگر فرد به جای ارتباط با انسان‌ها تنها به هوش مصنوعی تکیه کند، ممکن است دچار انزوا شود. این روند باعث کاهش مهارت‌های ارتباطی و در نتیجه، افزایش اضطراب اجتماعی خواهد شد.
چه گروه‌هایی از افراد بیشتر به هوش مصنوعی برای درد دل کردن پناه می‌برند؟
معمولاً افرادی که احساس شکست دارند، از قضاوت دیگران می‌ترسند یا نمی‌توانند به‌راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند، بیشتر به سمت هوش مصنوعی می‌روند. آنها اغلب به دنبال پاسخ‌های سریع، آسان و بدون قضاوت هستند.
زهرا اشرف، روانشناس: معمولاً افرادی که احساس شکست دارند، از قضاوت دیگران می‌ترسند یا نمی‌توانند به‌راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند، بیشتر به سمت هوش مصنوعی می‌روند.
آیا هوش مصنوعی می‌تواند جایگزین روابط انسانی شود؟ ممکن است چه پیامد‌هایی داشته باشد؟
متأسفانه در برخی موارد، شاهد این هستیم که هوش مصنوعی جایگزین روابط انسانی شده است. برخی افراد ترجیح می‌دهند به جای صحبت با دوستان یا خانواده، با ربات‌ها یا سیستم‌های هوشمند صحبت کنند. این موضوع به مرور زمان باعث تضعیف روابط انسانی، انزوای اجتماعی، کاهش تاب‌آوری روانی و افزایش مشکلات ارتباطی خواهد شد.
آیا می‌توان گفت که ممکن است هوش مصنوعی در درمان مشکلات روانی مفید باشد؟
هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان ابزاری کمک‌کننده در مراحل ابتدایی یا برای کاهش اضطراب موقتی مفید باشد، اما جایگزین درمان تخصصی نمی‌شود. هیچ چیزی نمی‌تواند جای ارتباط انسانی و تجربه، تحلیل و همدلی روانشناس را بگیرد. در نتیجه، وابستگی بیش از حد به هوش مصنوعی برای درمان‌های روانی می‌تواند حتی مشکلات جدیدی ایجاد کند.
انتهای پیام/
