مُضیف چیست؟/سازهای از نی که به ثبت جهانی مشترک ایران و عراق میرسد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، «مُضیف» بنایی است قوسیشکل که بهطور کامل از نی ساخته میشود؛ نیهایی که از هور و تالاب میآیند و بدون استفاده از آهن و مصالح صنعتی، تنها با مهارت دست و دانشی بومی کنار هم قرار میگیرند. این سازه از گذشته محل گردهمایی، گفتوگو، حل اختلاف، پذیرایی از میهمان و برگزاری آیینهای جمعی بوده و هنوز هم نشانهای روشن از فرهنگ میهماننوازی در جنوب غرب ایران است.
با این حال، مضیف در خوزستان سالها روندی رو به فراموشی را طی کرده است. مجتبی گهستونی، پژوهشگر و فعال میراث فرهنگی، با اشاره به این موضوع میگوید: در دورهای، موضیف به شکل سنتی آن تقریباً در خوزستان منسوخ شده بود و تنها نمونه فعال آن در تالاب شادگان دیده میشد. نقطه عطف توجه درباره به مضیف، ساخت یک مضیف در حیاط خانه خانواده حیدری در سوسنگرد بود؛ اتفاقی که بهصورت کاملاً خودجوش و فرهنگی شکل گرفت.
او توضیح میدهد: هنگام تدوین یک کتاب گردشگری با همراهی آرش نورآقایی، متوجه مضیف ساختهشده توسط خانواده حیدری شدیم و همانجا به زیبایی، ظرفیت و اهمیت این سازه پی بردیم. این کشف باعث شد خانواده حیدری به فعالیت گردشگری ترغیب شوند و علی حیدری به عنوان راهنمای گردشگری فعالیت خود را آغاز کند؛ مسیری که به مشارکت کل خانواده انجامید.
به گفته گهستونی، مضیف سوسنگرد سالها فعال بود تا اینکه حدود دو تا سه سال بعد، با همکاری وزارت میراث فرهنگی، دانش مضیفسازی به ثبت ملی رسید؛ اتفاقی که باعث شد توجهها دوباره به ظرفیتهای فرهنگی، گردشگری و آیینی مضیف جلب شود. پس از آن، آیینها و کارکردهای وابسته به موضیف از جمله «قهوهخوری» نیز به عنوان میراث ناملموس ثبت ملی شد.
این جریان فرهنگی در رویدادهای بعدی نیز ادامه یافت. گهستونی به برگزاری جشنوارهای سینمایی حدود یک دهه پیش اشاره میکند که ۱۸۰ سینماگر به خوزستان آمدند و بخشی از برنامهها در آبادان و خرمشهر برگزار شد. در جریان این رویداد، گروهی از میهمانان به مضیف جزیره مینو رفتند و با خرما، ارده، نان گرم و خوراکهای محلی پذیرایی شدند؛ تجربهای که بار دیگر ظرفیت گردشگری موضیف را برجسته کرد.
در ادامه این مسیر، پیشنهادهایی برای استفاده هدفمند از مضیف به عنوان یک مقصد گردشگری مطرح شد؛ از جمله در روستای سوسنگرد و با محوریت موضیف حاج عبدالله. با همراهی فعالان میراث فرهنگی، رسانهها و کنشگران محلی، موجی از گردشگری شکل گرفت که نشان داد موضیف میتواند نقشی فراتر از یک سازه سنتی ایفا کند.
ساخت موضیف کاری سخت و فرساینده
در سوی دیگر این روایت، علی حیدری، از سازندگان باسابقه مضیف، از دشواریهای این هنر میگوید: ساخت مضیف کاری سخت و فرساینده است؛ کار با نی و هور آسان نیست و ساختمان موضیف برخلاف تصور، اصلاً ساده نیست. او میافزاید که بیش از ۱۵ سال در این حوزه فعالیت کرده و آسیبهای جسمی بسیاری را متحمل شده است، هرچند در سالهای اخیر گروههای جدیدی به ساخت مضیف روی آوردهاند.
حیدری درباره ثبت دانش موضیفسازی نیز توضیح میدهد: مهارت ساخت مضیف عربی به ثبت ملی رسیده بود و پرونده ثبت جهانی آن نیز در شرف تکمیل قرار داشت، اما به دلیل کمتوجهی و پیگیری ناکافی از سوی ایران، این دانش توسط عراق زودتر به ثبت جهانی رسید؛ در حالی که خاستگاه اصلی آن ایران است.
با این حال، او از خبرهای امیدوارکننده سخن میگوید. به گفته حیدری، طبق اعلام دفتر ثبت آثار و احیای میراث فرهنگی، بر اساس کنوانسیون میراث ناملموس، امکان ثبت مشترک یک اثر میان چند کشور وجود دارد و هیچ مانع حقوقی در این زمینه نیست. مذاکرات و بررسیهای لازم میان ایران و عراق انجام شده و در صورت تکمیل پرونده، موضیف میتواند بار دیگر در اجلاس آینده کنوانسیون، به صورت مشترک توسط دو کشور به ثبت جهانی برسد.
امروز مضیف نه فقط یک سازه نیگرفته از دل تالاب، بلکه نمادی از هویت، دانش بومی و میراث فرهنگی مشترک منطقه است؛ میراثی که احیای آن میتواند هم به حفظ فرهنگ بومی و هم به توسعه گردشگری پایدار در خوزستان کمک کند.
انتهای پیام/
