توازن بین تمرین و مطالعه راز موفقیت در المپیاد است
مسیرهای موفقیت برای بسیاری از نوجوانان در هیاهوی کنکور، رقابتهای فشرده آموزشی و فشارهای اجتماعی گم میشود، هنوز هم هستند کسانی که راهی متفاوت را انتخاب میکنند؛ راهی که از علاقه عمیق به علم آغاز میشود و به افتخارآفرینی جهانی میرسد. المپیادهای علمی، بهویژه المپیاد نجوم و اخترفیزیک، یکی از جدیترین و در عین حال کمتر شناختهشدهترین مسیرهای پرورش استعدادهای علمی در کشور هستند؛ مسیری دشوار، پرتنش و نیازمند صبر، پشتکار و حمایت مستمر؛ هیربد فودازی، مدالآور طلای جهانی المپیاد نجوم و اخترفیزیک ۲۰۲۵، از جمله کسانی است که این مسیر را نه صرفاً برای کسب مدال، بلکه از سر علاقه دیرینه به نجوم طی کرده است. گفتوگوی پیش رو روایتی از تجربههای فودازی از این مسیر علمی است.
لطفاً ابتدا خودتان را معرفی کنید و بفرمایید در چه رشتهای مدال گرفتید؟
من هیربد فودازی هستم، کسی که از کودکی شیفته آسمان شب بود و این علاقه را تا امروز دنبال کردهام. در سال ۲۰۲۵ موفق شدم مدال طلای جهانی المپیاد نجوم و اخترفیزیک را کسب کنم. این رشته، برخلاف تصور بسیاری، فقط مجموعهای از فرمولها یا حفظیات نیست؛ بلکه ترکیبی از دانش عمیق فیزیک، ریاضیات، آمار و درک شهودی از پدیدههای طبیعی است. برای موفقیت در آن باید هم ذهن تحلیلی داشت و هم توانایی مشاهده و ارتباط با آسمان. به همین دلیل، این مدال برای من فقط یک افتخار نیست، بلکه نتیجه سالها عشق و تلاش در مسیری است که همیشه برای من الهامبخش بوده است.
برای مخاطبانی که آشنایی کمتری دارند، المپیاد نجوم و اخترفیزیک شامل چه بخشهایی است؟
این المپیاد سه بخش اصلی دارد: تئوری، تحلیل داده و رصد. در بخش تئوری، سؤالاتی مطرح میشود که پایه فیزیکی و ریاضی دارند و ذهن دانشپژوه را به چالش میکشند. این بخش نیازمند درک عمیق مفاهیم و توانایی حل مسئله است.
بخش تحلیل داده، شاید نزدیکترین بخش به پژوهشهای واقعی علمی باشد. در این بخش باید دادههای نجومی واقعی یا شبیهسازیشده را بررسی کنیم و با روشهای آماری و تحلیلی، اطلاعات معنادار استخراج کنیم. این کار به ما یاد میدهد که چگونه از دادههای خام به نتیجه علمی برسیم.
بخش رصد هم جذابترین قسمت برای علاقهمندان به آسمان است. شناخت نقشه آسمان، صورتهای فلکی، اجرام مسیه و کار با ابزارهایی مثل پلنتاریوم یا تلسکوپ، بخشی از این مرحله است. حتی رصد غیرمسلح آسمان شب هم اهمیت دارد، چون ارتباط مستقیم با آسمان و تجربه واقعی مشاهده را ایجاد میکند.
چه شد که تصمیم گرفتید وارد مسیر المپیاد شوید؟ جرقه اولیه از کجا خورد؟
علاقه من به نجوم از دوران کودکی شکل گرفت. یادم میآید شبهایی که به آسمان نگاه میکردم، برایم پر از سؤال بود؛ ستارهها، سیارات و پدیدههای ناشناخته همیشه ذهنم را درگیر میکردند. همین کنجکاوی باعث شد از همان سالها کتابهای ساده نجوم را بخوانم و بهصورت شخصی مطالعه کنم. وقتی وارد دبیرستان شدم، مدرسه ما کلاسهای المپیادی برگزار کرد و این فرصت باعث شد علاقه شخصی من مسیر جدیتری پیدا کند. در واقع، المپیاد برای من فقط یک رقابت نبود؛ بلکه راهی بود برای تبدیل علاقه کودکانه به یک مسیر علمی واقعی. مسیر المپیاد آسان نیست، اما اگر علاقه واقعی وجود داشته باشد، میتوان از سختیها عبور کرد. مهمتر از مدال، مهارتی است که در این مسیر شکل میگیرد: تفکر عمیق، حل مسئله و نگاه علمی.
چه کسانی بیشترین نقش را در حمایت و تشویق شما داشتند؟
خانوادهام بیشترین نقش را داشتند. مسیر المپیاد پر از فشار و استرس است و بدون حمایت روحی خانواده ادامه دادن تقریباً غیرممکن میشود. آنها با صبوری، درک شرایط خاص و ایجاد آرامش در خانه، کمک کردند بتوانم تمرکز کنم. علاوه بر خانواده، اساتید مدرسه و باشگاه دانشپژوهان جوان نقش بزرگی داشتند. آنها نهتنها از نظر علمی راهنمایی میکردند، بلکه انگیزه و امید میدادند. در لحظاتی که فکر میکردم توان ادامه ندارم، همین حمایتها باعث شد دوباره انرژی بگیرم و مسیر را ادامه بدهم.
برنامهریزی مطالعاتی شما در طول مسیر چگونه بود؟
برنامهریزی من خیلی سختگیرانه و ساعتبندیشده نبود، بلکه بیشتر شناور بود. هر زمان فرصت آزاد داشتم، مطالعه میکردم. نکته اصلی در المپیاد استمرار است؛ نمیشود فقط مقطعی درس خواند و انتظار موفقیت داشت. ذهن باید دائماً درگیر مسئله باشد. من سعی میکردم هر روز با مسائل نجومی درگیر باشم. این استمرار باعث میشود ذهن همیشه آماده باشد و در آزمونها بتواند سریعتر و دقیقتر عمل کند.
منابع مطالعاتیتان چه بود و چطور آنها را انتخاب میکردید؟
منابع بسیار متنوعی وجود دارد؛ از جزوات اساتید گرفته تا کتابهای دانشگاهی و دفترچههای سؤالات سالهای قبل. انتخاب منابع درست خیلی مهم است، چون مطالعه منابع نامناسب فقط وقت و انرژی را هدر میدهد. معمولاً با راهنمایی اساتید منابع را انتخاب میکردم. به نظرم یکی از کلیدهای موفقیت همین بود؛ اینکه بدانم چه چیزی را باید بخوانم و چه چیزی را کنار بگذارم.
هماهنگ کردن المپیاد با درسهای مدرسه چقدر دشوار بود؟
این کار فشار زیادی داشت. برای کسانی که المپیاد میخواند، درسهای مدرسه سادهتر میشود، اما مشکل اصلی مدیریت زمان و حجم کار است. باید بین کلاسهای مدرسه، تمرینهای المپیاد و مطالعه شخصی تعادل برقرار کرد. گاهی شبها تا دیر وقت مطالعه میکردم و صبح باید آماده کلاس میشدم. این فشار زیاد بود، اما وقتی هدف مشخص باشد، تحمل سختیها آسانتر میشود.
سختترین بخش مسیر المپیاد برای شما چه بود؟
بدون شک استرس آزمونها. حتی وقتی از نظر علمی آماده هستی، فشار روانی آزمونها میتواند بسیار سنگین باشد. لحظه ورود به جلسه آزمون، ذهن پر از نگرانی میشود و همین مدیریت استرس را دشوار میکند. برای من، غلبه بر این فشار روانی سختترین بخش مسیر بود.
آیا در این مسیر لحظهای بوده که بخواهید انصراف دهید؟
بله، چنین لحظاتی وجود داشت. گاهی فشارها آنقدر زیاد میشد که فکر میکردم ادامه دادن ممکن نیست. اما حمایت خانواده و اساتید باعث شد از این لحظات عبور کنم. یادآوری هدف و علاقه واقعی به نجوم هم کمک بزرگی بود.
فشار روحی و رقابت سنگین را چگونه مدیریت میکردید؟
با توکل بر خدا و کمک خانواده. این دو عامل نقش مهمی در حفظ آرامش و تعادل روحی من داشتند. دعا و ارتباط معنوی باعث میشد آرامتر باشم و حمایت خانواده هم فضای امنی ایجاد میکرد که بتوانم دوباره انرژی بگیرم.
تجربه حضور در مسابقات جهانی چگونه بود؟
تجربهای بسیار جالب و البته پر استرس. سطح رقابت بالا بود و آزمونها فشار زیادی داشتند. اما آشنایی با دانشآموزان مستعد از کشورهای مختلف، تجربهای ارزشمند بود. این ارتباطها نشان میدهد علم مرز ندارد و همه ما با یک علاقه مشترک کنار هم جمع شدهایم.
از نگاه شما سیستم آموزشی ایران چگونه میتواند بهتر از المپیادیها حمایت کند؟
به نظر من اگر آموزش و پرورش برای دانشآموزانی که جدی در مسیر المپیاد هستند انعطاف بیشتری نشان دهد، شرایط بهتر میشود. مثلاً امتحانات نهایی فشار زیادی دارد، در حالی که مدالآوران طلا از کنکور معاف هستند. اگر این بخشها مدیریت شود، المپیادیها میتوانند تمرکز بیشتری روی مسیر علمی داشته باشند.
بزرگترین اشتباه رایج دانشپژوهان المپیادی چیست؟
عدم توازن بین تمرین و مطالعه. بعضیها فقط مطالعه میکنند و تمرین نمیکنند، یا برعکس. موفقیت در المپیاد نیازمند تعادل این دو است. ذهن باید هم با مفاهیم آشنا باشد و هم توانایی حل مسئله داشته باشد.
برنامه شما برای آینده چیست؟
فعلاً برنامه مشخصی ندارم. ترجیح میدهم با دقت و آگاهی مسیر آیندهام را انتخاب کنم. عجله در تصمیمگیری میتواند باعث اشتباه شود.
انتهای پیام/
