آخرین مطالب
لحظه گزش مارها زیر لنز علم
پژوهشگران استرالیایی با کمک فناوری «حرکت آهسته» (slow motion) توانستهاند سریعترین لحظههای طبیعت را ثبت کنند. لحظهای که مار، در کسری از ثانیه، نیش خود را فرومیبرد، سم را تزریق میکند و عقب میکشد. این مطالعه نهتنها راز چابکی گونههای مختلف مار را آشکار کرده، بلکه میتواند به ساخت پادزهرهای دقیقتر برای انسان کمک کند.
به مناسبت روز جهانی آگاهی از لکنت
کارشناس ارشد گفتار درمانی: مغز لکنت را برنامهریزی میکند نه زبان
لکنت فقط تکرار یا گیرکردن در کلمات نیست. این اختلال پیچیده گفتاری، حاصل تعامل ظریف میان مغز، ژنها و تجربههای انسانی است؛ پدیدهای که میتواند از کودکی آغاز شود و زندگی فرد را در سطوح شناختی، عاطفی و اجتماعی تحتتأثیر قرار دهد. پژوهشهای عصبزبانشناسی در سالهای اخیر نشان دادهاند که ریشههای لکنت بسیار عمیقتر از اختلال در گفتارند و در ساختار و کارکرد مغز نهفتهاند. درک علمی و دقیق این فرآیند، کلید دستیابی به درمانهای مؤثرتر و آیندهای روشنتر برای افراد دارای لکنت است.
مغز مردان سریعتر از مغز زنان کوچک میشود
مغز مردان زودتر از پا میافتد. در روند طبیعی پیری، همه مغزها کوچک میشوند، اما نه به یک اندازه. پژوهشی تازه با تحلیل بیش از ۱۲ هزار اسکن مغزی آشکار کرده که مغز مردان سریعتر و گستردهتر از مغز زنان تحلیل میرود. این یافته، تفاوت عمیقتری را میان دو جنس در روند سالخوردگی مغز نشان میدهد.
ایمان به انرژی در برابر منطق علم در کریستال درمانی
کریستالها در تقاطع علم و باور قرار دارند. درخشش سنگها از آغاز تاریخ انسان را محو خود کرده است. در روزگاری که پزشکی مدرن بر پایه مولکول و داده استوار شده، هنوز میلیونها نفر در جهان به قدرت درمانگر سنگها باور دارند. کریستالها نه فقط بهعنوان زیور، بلکه بهعنوان «ذخیرهکننده انرژی حیات» شناخته میشوند. اما آیا این درخشش صرفاً نماد زیبایی است، یا در پس آن واقعاً نیرویی پنهان نهفته است؟
فیزیکدان چینیِ برنده جایزه نوبل، در ۱۰۳ سالگی درگذشت
یکی از بزرگترین چهرههای فیزیک قرن بیستم در ۱۰۳ سالگی در پکن درگذشت. «چن نینگ یانگ» (Chen Ning Yang) و همکارش در سال ۱۹۵۷ برای کشف اصل «شکست تقارن پاریته» در فیزیک ذرات بنیادی، جایزه نوبل فیزیک را دریافت کردند؛ دستاوردی که نه فقط قانون طبیعت، بلکه تصور انسان از جهان را تغییر داد: اینکه حتی در بنیادیترین سطح، طبیعت همیشه آینهدار خود نیست.
نوشابه رژیمی هم آرامآرام کبد را نابود میکند
قند نیست، اما خطر هست. آنچه تاکنون تصور میشد نوشیدنی بیضرر، «بدون قند» است، حالا «نوشابه بدون قند» زیر ذرهبین علم رفته است. نتایج پژوهشی گسترده در بریتانیا نشان داد نوشابههای رژیمی، درست مانند نوشابههای معمولی، میتوانند خطر ابتلا به بیماری کبد چرب متابولیک را تا بیش از ۵۰ درصد افزایش دهند. به بیان سادهتر، حتی اگر قند از ترکیب حذف شود، آسیب به کبد ادامه دارد؛ فقط آرامتر و پنهانتر.
بدن در برابر درد بدون دارو چه میکشد
درد، دشمنی کهن و در عین حال پیامآور زندگی است. ما به محض احساسش به دنبال راهی برای خاموش کردن آن میگردیم؛ قرص، آمپول، یا هر چیزی که آرام کند. اما اگر دارو استفاده نکنیم، اگر بگذاریم بدن خودش با درد روبهرو شود چه میشود؟
26 مهر، سالگرد اهدای جایزه یونسکو به «دکتر سیما رافتی» به پاس ساخت واکسن برای انگل لیشمانیا:
«لیشمانیاسیس» و زنی که درد آن را رمزگشایی کرد
آزمایشگاه ایمونولوژی در قلب انستیتو پاستور ایران، جایی میان میکروسکوپها و انکوباتورهای کوچک، پژوهشی آرام، اما سرنوشتساز در جریان بود؛ طرحی که بعدها جهانی شد. دکتر سیما رأفتی، با نگاهی فراتر از مرزهای امکانات داخلی، سالها روی تولید واکسن علیه نوعی انگل کار کرد؛ بیماریای که چهرهاش را در سکوت، در فقیرترین نقاط جهان نشان میدهد. حاصل این تلاشها، واکسنی مبتنی بر ژن بود که نخستین بار در منطقه طراحی شد و در ۲۶ مهر ۱۳۸۰ به او مدال یونسکو–پاستور برای تأثیرگذاری در سلامت انسان را بخشید.
اسپند و توهم ضدعفونی
بوی اسپند؛ عطری از دل قرنها که در خانههای ایرانی پیچیده و با خود احساس پاکی و آرامش میآورد. هنوز هم وقتی مسافری از راه میرسد یا کسی از چشم بد میترسد، دودی سفید از دانههای قهوهای برمیخیزد و هوا را پر میکند. اما در دنیای امروز، جایی که علم جای باورهای قدیمی را گرفتهاست، پرسش قدیمی دوباره زنده میشود: آیا دود اسپند واقعاً فضا را پاک میکند، یا تنها ذهن ما را آرام میسازد؟
آینده التیام زخم با بانداژهای زنده از قارچ
تصور کنید بانداژی که روی زخم قرار میدهید، زنده باشد؛ نفس بکشد، رشد کند و با بدن شما سازگار شود. دانشمندان دانشگاه یوتا اکنون با استفاده از قارچی خاکزی به نام «مارکواندومایسِس مارکواندیی» (Marquandomyces marquandii) قدمی بهسوی چنین آیندهای برداشتهاند. در آزمایشی تازه، این قارچ توانسته است ساختاری ژلمانند ایجاد کند که ویژگیهای پوسته بدن انسان را تقلید میکند؛ پدیدهای که میتواند مفهوم بانداژ، ترمیم بافت و حتی پیوند زیستی را دگرگون کند.
کشف حالت عجیبی از آب که همزمان جامد و مایع است
آب را همیشه سادهترین عنصر زندگی میدانیم، علم بار دیگر شگفتی تازهای آشکار کرده است. پژوهشگران ژاپنی در آزمایشی بیسابقه نشان دادهاند که آب، در شرایطی خاص، میتواند همزمان دو چهره داشته باشد. نیمی یخزده و منجمد، نیمی روان و سیال. این کشف تازه نه فقط قوانین فیزیک را به چالش میکشد، بلکه نشان میدهد در دل معمولیترین پدیدههای طبیعی، هنوز ناشناختههای فراوانی نهفته است.
به مناسبت هفته «بهداشت روان» و روز جهانی «دختربچهها» بررسی شد
تاثیر داشتن دختربچه بر سلامت روان
در جهانی پر از اضطراب و شتاب، حضور یک دختربچه میتواند چیزی در ذهن انسان را نرم کند. نگاه او، صدای خندهاش و کنجکاوی بیپایانش، گویی سازوکارهای پنهان روان را دوباره بیدار میکند. علم امروز میگوید دختربچهها فقط آینده جامعه نیستند؛ آنها آینهای از تعادل روانی و منبعی برای بازسازی ذهنند.
نگاهی دوباره به ذرات مرموز پس از گذشت ۳ دهه از نوبل برای کشف پریونها
جهان پزشکی روزی با کشفی روبهرو شد که همه چیز را درباره حیات و بیماری زیر سؤال برد. عاملی پیدا شد که نه ژن داشت، نه «دیاِناِی» (DNA) و نه «آراِناِی» (RNA)، اما توانایی کشتن داشت. اکتبر ۱۹۹۷ میلادی «استنلی بی. پروزینر» (Stanley B. Prusiner)، زیستشناس آمریکایی، برای شناسایی «پریونها» برنده جایزه نوبل پزشکی شد؛ ذراتی پروتئینی که بدون داشتن ماده وراثتی، میتوانند بیماریهای مرگبار مغزی ایجاد کنند.
یک نوشیدنی ساده که زبان ژنها را بلد است
چای سبز متابولیسم بدن را بازنویسی میکند
قرنهاست مردم آسیا باور دارند فنجان چای سبز نه تنها آرامش میدهد، بلکه بدن را سبکتر میکند. حالا علم این باور را تفسیر کرده است. پژوهش تازهای در برزیل نشان میدهد ترکیبهای طبیعی چای سبز درون سلولها نقشهای تازه برای سوختوساز میکشند؛ نقشهای که به بدن میگوید: «چربی را بسوزان، نه ذخیره».
نوبل شیمی امسال به معماران مولکولی رسید
همه چیز درباره نوبل شیمی ۲۰۲۵ برای ساختن «چارچوبهای فلزی–آلی»
روز پیش، جایزه نوبل شیمی به سه دانشمند اهدا شد که راهی نو برای ساخت ماده گشودند؛ سازوکاری در دل شیمی که میان نظم و آشوب، معماری آفرید. آنان نشان دادند که میتوان درون ماده، فضا خلق کرد، فضاهایی که گازها، بخار آب و مولکولها میتوانند در آن زندگی کنند و بیرون روند. کشف «چارچوبهای فلزی–آلی» (Metal–Organic Frameworks) نهتنها یکی از عمیقترین تحولات علم مواد است، بلکه پاسخی است به پرسشهایی از آینده که چگونه میتوان از هوای بیابان آب گرفت، از پساب سم زدود، و از اتمها سازهای نو ساخت.
اشتباه در مصرف «ویتامین دی» سیستم ایمنی را تضعیف میکند
بدن انسان برای ساختن سپر دفاعی خود، به «ویتامین دی» نیاز دارد؛ ویتامینی که بیشتر ما آن را مترادف با سلامت استخوانها میدانیم. اما پژوهش تازهای نشان میدهد آنچه بسیاری از ما برای تقویت سلامت خود مصرف میکنیم، ممکن است در عمل نتیجهای معکوس داشته باشد. میلیونها نفر در سراسر جهان، بهویژه در فصلهای تاریک و سرد سال، هر روز مکملهای ویتامین دی میخورند، اما نیمی از آنها بیآنکه بدانند، نوع اشتباهی را انتخاب کردهاند؛ نوعی که میتواند سطح ویتامین مؤثر بدن را پایین بیاورد و سپر ایمنی بدن را تضعیف کند.
پژوهشی که مرز میان دنیای ذرات زیراتمی و فناوریهای روزمره را از میان برداشت
همه چیز درباره نوبل فیزیک ۲۰۲۵ برای «آشکارسازی جهان کوانتومی در ابعاد قابل مشاهده»
دیروز نوبل فیزیک امسال به سه دانشمند تعلق گرفت که توانستند رفتارهای شگفتانگیز جهان کوانتومی را از دنیای نامرئی ذرات به مقیاسی قابل دیدن برای انسان بیاورند. پژوهشی که در دهه ۱۹۸۰ آغاز شد، امروز بهعنوان یکی از بنیانهای فناوریهای نوین، از تلفنهای همراه تا رایانههای کوانتومی شناخته میشود.
یکی از برندگان نوبل پزشکی، هنوز از موفقیتش بیخبر است!
در حالی که یک روز از اعلام برندگان نوبل پزشکی ۲۰۲۵ گذشته است، «فرد رمزدل» یکی از برندگان هنوز از خبر موفقیت خود اطلاع ندارد.
نوبل پزشکی یا فیزیولوژی امسال به «ایمنی شناسی» رسید
همه چیز درباره نوبل پزشکی ۲۰۲۵ برای کشف سازوکار «تحمل ایمنی»
دیروز جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی به سه پژوهشگر اهدا شد که راز چگونگی خودمهارگری سیستم ایمنی بدن را آشکار کردند. کشفی که پرده از یکی از پیچیدهترین معماهای زیستشناسی برداشت؛ سازوکاری در دل سیستم ایمنی که میان دفاع و خودتخریبی مرز میکشد. این پژوهش نشان میدهد چگونه بدن میآموزد به خود حمله نکند و چگونه برهمخوردن این تعادل میتواند به سرطان یا بیماریهای خودایمنی بینجامد.
عنصری ضروری به نام کروم که در بدن هیچ کاری نمیکند
کروم، فلزی درخشان که معمولاً در شیرآلات و دستگیرهها میبینیم، سالهاست بهعنوان یک «عنصر ضروری» در مکملهای غذایی شناخته میشود؛ اما آیا واقعاً این فلز برای سلامت بدن انسان اهمیتی دارد؟ در حالی که تحقیقات گستردهای دربارهی نقش کروم انجام شده، شواهد علمی اندکی از نیاز بدن به این فلز وجود دارد و شاید کروم فقط یک عنصر بیتأثیر در بدن ما باشد.
