ایران سالانه ۳۰ میلیون تن ضایعات کشاورزی دارد/ رمز تحقق کشاورزی پایدار چیست؟
به گزارش خبرگزاری آنا، با وجود شباهت‌های اقلیمی و محیطی میان سه استان شمالی ایران (گیلان، مازندران، گلستان) و کشور هلند، شکاف توسعه‌ای قابل توجهی در بخش کشاورزی میان این دو منطقه وجود دارد. این پژوهش با هدف مقایسه سطح توسعه‌یافتگی بخش کشاورزی در این مناطق، به بررسی این پرسش کلیدی می‌پردازد که آیا ایران می‌تواند با الگوبرداری از موفقیت‌های هلند، روند رشد و توسعه کشاورزی خود را تسریع بخشد؟
در همین رابطه اسکندر زند، رئیس هیات علمیه و مرجعیت تنوع زیستی، در گفتوگو با خبرنگار آنا در مقایسه وضعیت کشاورزی ایران وهلند، گفت: کشاورزی هلند یکی از نمونه‌های کم‌نظیر در جهان است که توانسته در سرزمینی کوچک و با محدودیت منابع طبیعی به یکی از قدرت‌های بزرگ تولید و صادرات محصولات کشاورزی تبدیل شود که این کشور با کمتر از ۴۲ هزار کیلومتر مربع وسعت و جمعیتی حدود ۱۸ میلیون نفر، سالانه بیش از ۱۲۰ میلیارد دلار صادرات کشاورزی دارد و پس از آمریکا در جایگاه دوم جهان قرار گرفته است.
وی افزود: محصولات صادراتی اصلی هلند شامل فرآوری‌شده‌ها مانند کاکائو، قهوه و شکلات، گل‌هایی، چون لاله و رز، انواع لبنیات، سبزیجات گلخانه‌ای، گوشت و تخم‌مرغ است؛ بنابراین کشاورزی این کشور عمدتاً بر دو محور باغبانی و دامی استوار شده است.
ضرورت حرکت به سمت مکانیزاسیون و تخصصی‌سازی کشاورزی
زند ادامه داد: کشاورزی هلند از ابتدا چنین جایگاهی نداشت که این کشور طی چند دهه مسیر تحول بزرگی را طی کرده که توجه به آن برای ما بسیار آموزنده است پیش از جنگ جهانی دوم مزارع هلند کوچک و معیشتی بودند، اما پس از جنگ با یکپارچه‌سازی زمین‌ها و حرکت به سمت مکانیزاسیون و تخصصی‌سازی کشاورزی از شکل سنتی خارج شد.
به گفته وی در ایران نیز اغلب مزارع کوچک و معیشتی‌اند که بهره‌وری پایینی دارند و یکپارچه‌سازی بهره‌برداری از زمین باید در اولویت قرار گیرد.
شکل‌گیری کشاورزی دانش‌بنیان
در بخش دیگر،افشین سلطانی، معاون اسبق تحقیقات و آموزش ترویج کشاورزی، درگفت‌و‌گو با آنا در خصوص وضعیت کشاورزی در هلند و ضرورت های اعمال برخی سیاست ها در کشاورزی ایران، تأکید کرد: در دهه‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰ کشاورزی هلند وارد مرحله‌ای تازه شد و توسعه فناوری‌های نوین و فشرده‌سازی تولید با همکاری دولت، بخش خصوصی و دانشگاه‌ها انجام گرفت که نتیجه این رویکرد شکل‌گیری کشاورزی دانش‌بنیان بود.ارقام پرمحصول گیاهی و دامی معرفی شد، تولیدات گلخانه‌ای گسترش یافت و دامداری صنعتی به وجود آمد به همین دلیل با وجود کاهش تعداد دام‌ها تولید شیر افزایش یافت. در ایران بهره‌وری کشاورزی پایین است و همین موضوع به برداشت بی‌رویه از منابع آب و خاک منجر شده است.
وی با اشاره به اهمیت محیط زیست بیان کرد: فشرده‌سازی کشاورزی در هلند پیامد‌هایی به همراه داشت از جمله تولید فضولات دامی و تلفات نیتروژن که به تنوع زیستی آسیب زد که از دهه ۱۹۸۰ به بعد مقررات سخت‌گیرانه محیط زیستی وضع شد و کشور به سمت حفاظت از منابع طبیعی رفت.تجربه هلند نشان می‌دهد که بدون توجه به محیط زیست پایداری کشاورزی ممکن نیست در ایران برداشت بیش از حد آب خشک شدن دریاچه‌ها و فرونشست زمین از پیامد‌های همین بی‌توجهی است.
معاون اسبق تحقیقات و آموزش ترویج کشاورزی، تصریح کرد: از سال ۲۰۰۰ به بعد کشاورزی چرخه‌ای در هلند رواج یافت و استفاده چندباره از منابع، کاهش ضایعات، بازیافت آب در گلخانه‌ها و تولید انرژی از پسماند‌های دامی از جمله ویژگی‌های این الگو است.
ایران با ضایعات کشاورزی چه می کند؟
به گفته وی، ایران سالانه حدود ۳۰ میلیون تن ضایعات کشاورزی دارد که می‌تواند در تغذیه دام یا پرورش حشرات مورد استفاده قرار گیرد.
سلطانی درباره ویژگی‌های ساختار کشاورزی هلند گفت: یکی از دستاورد‌های مهم این کشور تبدیل شدن به هاب صادراتی است به طوری که حدود یک‌سوم صادرات کشاورزی هلند شامل فرآوری و صادرات مجدد محصولات وارداتی است.
به باور وی، ایران نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی می‌تواند چنین نقشی ایفا کند به طور مثال با واردات میوه‌های گرمسیری و صادرات آن به کشور‌های همسایه.
وی ادامه داد: موفقیت هلند در تجارت جهانی به جای تمرکز بر خودکفایی حاصل شده است. این کشور بخشی از محصولات را تولید و بخشی را وارد می‌کند و منابع محدود را صرف تولیدات با ارزش افزوده بالا می‌سازد در مقابل ایران بر خودکفایی غذایی تمرکز کرده است که عملاً دستاورد‌های صادراتی را محدود می‌سازد.
رابطه تامین علوفه با بحران آب
معاون اسبق تحقیقات و آموزش ترویج کشاورزی، تأکید کرد: صادرات محصولات دامی در هلند مبتنی بر واردات علوفه است. بیش از ۹۰ درصد آب مجازی مورد نیاز دامپروری این کشور در خارج مصرف می‌شود. به همین دلیل کمتر از یک درصد آب شیرین داخلی در این بخش به کار می‌رود، اما در ایران حدود ۲۵ درصد منابع آب صرف تولید علوفه می‌شود بنابراین برای عبور از بحران آب، واردات علوفه باید افزایش یابد و در کنار آن استفاده از ضایعات کشاورزی به‌عنوان خوراک دام توسعه پیدا کند.
سلطانی افزود: غیر از دامپروری، هلند در تولید و صادرات محصولات باغبانی نیز پیشرو است این محصولات یا در گلخانه‌های پیشرفته با حداقل مصرف آب تولید می‌شوند یا به دلیل شرایط اقلیمی آب‌بر نیستند. کل آب مصرفی کشاورزی هلند حدود ۱۰ میلیارد متر مکعب است که بخش اعظم آن صرف محصولات باغبانی با ارزش بالا می‌شود. در ایران نیز تولید سبزیجات و سیب‌زمینی مزیت نسبی دارد و با توسعه کشت رفیت بهره برد.
اولویت ها برای تحقق کشاورزی پایدار
به گزارش آنا، در جمع‌بندی بر چند نکته کلیدی برای ایران می توان چنین بیان کرد که یکپارچه‌سازی و مکانیزاسیون اراضی حرکت به سوی کشاورزی دانش‌بنیان، تقویت گلخانه‌ها، مدیریت پایدار منابع آب و خاک با الگو‌های چرخه‌ای، تمرکز بر صادرات محصولات با ارزش افزوده و توجه به مزیت نسبی اقلیمی از اولویت ها در بخش کشاورزی پایدار ایران است که تنها با سرمایه‌گذاری، سیاست‌گذاری هوشمند و نگاه جهانی محقق می‌شود؛ نگاهی که هدف آن تولید بیشتر از هر واحد منابع و نهاده است.
انتهای پیام/
