بهمن رجبی و بنیانگذاری مکتب نوین تنبک‌نوازی ایرانی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، با درگذشت استاد بهمن رجبی، موسیقی ایران یکی از مهم‌ترین چهره‌های خود را از دست داد؛ هنرمندی که نه‌تنها نوازنده‌ای برجسته، بلکه پژوهشگر، نویسنده و آموزگاری اثرگذار بود. بهمن رجبی در طول بیش از نیم قرن فعالیت هنری، تنبک را از ساز همراهی‌کننده به جایگاهی مستقل ارتقا داد و با آثار مکتوب و اجرایی خود، مکتبی تازه در هنر ریتم و ضرب ایران بنیان نهاد.
در گفت‌و‌گو با حامد مختارانی، آهنگساز و موسیقیدان، به بررسی ابعاد مختلف شخصیت، آثار و نقش او در تاریخ موسیقی معاصر ایران می‌پردازیم.
استاد رجبی چه نقشی در تحول جایگاه تنبک داشتند؟
تا پیش از دهه ۱۳۵۰، تنبک بیشتر در نقش همراه و ساز ریتمیک شناخته می‌شد. اما استاد رجبی با نگاهی نوآورانه و رویکردی علمی، نشان داد که این ساز قابلیت تک‌نوازی، بداهه‌پردازی و بیانگری مستقل را داراست.
او با ابداع و توسعه ۱۱ نوع ریز تازه، واریاسیون‌های ریتمیک، پلی‌ریتم و تکنیک‌های بدیع توانست بیانگری تنبک را گسترش دهد. بسیاری از موسیقی‌پژوهان، این تحولات را به‌مثابه بنیانگذاری «مکتب نوین تنبک‌نوازی» در ایران می‌دانند.
مهم‌ترین آثار علمی و پژوهشی استاد چیست؟
بهمن رجبی افزون بر نوازندگی، صاحب مجموعه‌ای از آثار مکتوب است که در چهار سطح مقدماتی، متوسطه، عالی و فوق‌عالی به آموزش تنبک می‌پردازند. این کتاب‌ها به‌دلیل روش‌مندی آموزشی و نگاه نظام‌مندشان، جایگاه ویژه‌ای در محافل آکادمیک یافته‌اند.
همچنین کتاب «تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف» از مهم‌ترین آثار نظری ایشان به شمار می‌آید. در این کتاب، ریتم نه‌تنها از منظر عملی بلکه از دیدگاه فلسفی، زیبایی‌شناختی و حتی ریاضی بررسی شده است. چنین رویکردی باعث شد که تنبک برای نخستین‌بار در فضای پژوهش علمی و دانشگاهی نیز جایگاهی مستقل پیدا کند.
آیا او در پرورش شاگردان نیز تأثیرگذار بودند؟
بی‌تردید. رجبی به‌عنوان معلمی جدی و سخت‌گیر شناخته می‌شد که همواره بر تفکر، خلاقیت و استقلال هنری شاگردان تأکید داشت. او آموزش موسیقی را صرفاً انتقال فنون نمی‌دانست، بلکه آن را نوعی پرورش فکری و زیباشناختی قلمداد می‌کرد. بسیاری از نوازندگان برجسته نسل جدید، یا مستقیماً شاگرد او بوده‌اند یا از طریق آثار آموزشی او بهره برده‌اند.
از منظر اجرایی، آثار برجسته او کدام‌اند؟
رجبی علاوه بر کار‌های آموزشی و پژوهشی، در عرصه اجرا نیز نقش پررنگی داشت. او در آثاری چون:
-آلبوم «سواران دشت امید» با آهنگسازی حسین علیزاده،
- مجموعه «گلچین یک و دو» با آهنگسازی رضا شفیعیان،
و تکنوازی‌های آموزشی مانند «گفت‌وگوی چپ و راست».
توانست اندیشه‌های هنری خود را در عمل به نمایش بگذارد. این اجرا‌ها همواره به‌عنوان نمونه‌های شاخص از استقلال و ظرفیت بیانگری تنبک مورد استناد قرار گرفته‌اند.
شخصیت فکری و اجتماعی استاد چگونه بود؟
بهمن رجبی تنها یک نوازنده نبود؛ او اندیشمندی نقاد، صریح و روشنفکر بود. در گفتار و نوشتارهایش، نگاهی انتقادی به وضعیت فرهنگی ایران داشت و همین امر او را به شخصیتی منحصر‌به‌فرد در فضای هنری بدل می‌کرد. رجبی با باور به اصالت هنر و استقلال هنرمند، همواره فراتر از ملاحظات مرسوم سخن گفت و نوشت.
میراث ماندگار او را در چه حوزه‌هایی می‌توان خلاصه کرد؟
میراث استاد رجبی چند لایه دارد:
- میراث تکنیکی: توسعه و تثبیت روش‌های نوین نوازندگی تنبک.
-میراث علمی: نگارش منابع آموزشی و پژوهشی معتبر درباره تنبک و ریتم.
-میراث فرهنگی: تثبیت جایگاه تنبک به‌عنوان ساز اندیشمند و مستقل در موسیقی ایرانی.
بی‌اغراق می‌توان گفت که بخش بزرگی از هویت امروز تنبک‌نوازی ایران مدیون اندیشه‌ها و تلاش‌های اوست.
سخن پایانی؟
درگذشت بهمن رجبی بار دیگر یادآور این حقیقت است که بزرگان هنر را باید در زمان حیاتشان ارج نهاد. جامعه‌ای که پیشکسوتان خود را پاس ندارد، به تدریج از سرمایه‌های فرهنگی تهی می‌شود. قدردانی از هنرمندان، نه صرفاً وظیفه‌ای اخلاقی، بلکه ضرورتی تاریخی برای تداوم فرهنگ و هویت ملی است.
به‌عنوان یک آهنگساز و موسیقیدان، خود را مدیون نسل بزرگی، چون استاد بهمن رجبی می‌دانم و باور دارم که پاسداشت چنین هنرمندانی تنها یادبود گذشته نیست، بلکه چراغی برای آینده موسیقی ایران است.
یاد و نام استاد بهمن رجبی جاودان باد؛ هنرمندی که با دانش، عشق و خلاقیت، افق تازه‌ای پیش روی موسیقی ایران گشود.
لازم به ذکر است، حامد مختارانی قطعه ای از نی نوازی خود را به یاد استاد بهمن رجبی در اختیار خبرگزاری آنا قرار داده است که در ادامه مشاهده خواهید کرد.
انتهای پیام/
