عقل و دل دو بال پرواز به سوی حقیقت؛ نگاهی نو به علم از منظر حکمت اسلامی

به گزارش خبرنگار آنا، چهارمین نشست حکمی‌سازی دانشگاه با موضوع «رابطه علم و معرفت» با حضور سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی بندرانزلی، معاون نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی غرب گیلان، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد صومه‌سرا، معاون دانشجویی و فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین المللی بندرانزلی، معاون سیاسی سپاه ناحیه انزلی و جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه در دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی برگزار شد.

سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی در این نشست با بیان اینکه علت حضور انسان در این عالم خاکی، آگاهی او بوده است، گفت: در هبوط انسان، انسان به این آگاهی رسید که غیر از اوست و همین آگاهی موجب تنزل درجه انسان و حضورش در این عالم خاکی شد، البته به‌دلیل حیای او این فرصت برای وی فراهم شد تا آگاهی به این مهم برسد که هرچه هست، اوست که یکی هست و هیچ نیست جز او «وحده لا اله الا هو» و این در حقیقت رسیدن به یک درجه از علم و آگاهی است که به معرفت عالی دست می‌یابد.

حسین صفری اضافه کرد: تعریف علم در طول تاریخ مصداق‌های مختلفی پیدا کرده، آنجا که پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «خداوندا به من علم نافع را ارزانی دار»، یقینا منظور و مقصود علوم مادی و طبیعه نیست.

وی متذکر شد: برخی علم را محدود به علوم طبیعی و حل مسائل این دنیا می‌دانند، بنابراین لازم است در ابتدا با مفهوم علم آشنا شده و سپس به دسته‌بندی و طبقه‌بندی آن واقف شویم، سپس این مهم که هر دسته از علم ما را به چه معرفتی رهنمون می‌کند.

سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی با اشاره به اینکه علم‌اندوزی از یک صفت ذاتی یعنی حقیقت‌جویی نشئت می‌گیرد، ادامه داد: در تفکر ماتریالیستی، علم همان حقیقت‌جویی است که در این نگاه حقیقت معادل واقعیت دانسته می‌شود، اما در تفکرات دینی، حقیقت همان چیزی است که باید باشد. 

صفری یادآور شد: در آن نگاهی ایده‌آلیستی حاکم است که انسان هرگز راضی به آنچه هست نمی‌شود و در جستجوی کمال و سعادت می‌‌شود، مصداق آن را در شعر حافظ جست‌و‌جو می‌کنیم که بیان داشت کرد «آدمی در عالم خاکی نمی‌آید بدست عالم دیگر بباید ساخت از نو آدمی.»

علم ما را با رمزگشایی از عالم آشنا می‌کند 

وی بیان کرد: علم یک نوع رمزگشایی و یک طریقت سیستماتیک است که ما را با رمزگشایی از عالم آشنا می‌کند و اگر در دایره علوم، از حقایق و واقعیت‌های انسانی رمزگشایی نشود، نمی‌توان نام آن را علم گذاشت و این امر به ابزار عقل و تجربه میسر می‌‌شود.

سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی خاطرنشان کرد: در یکی از دسته‌بندی‌ها علوم، آن را به علوم اکتسابی (حصولی) و شهودی (حضوری) تقسیم‌بندی می‌کنند و علم ماتریالیستی یک علم اکتسابی است، اما علم حضوری یا شهودی به واسطه دل حاصل می‌شود، بنابراین دسته‌بندی این مهم هویدا می‌‌شود که برای کشف و فهم حقایق دو ابزار عقل و دل یاریگر است که بهره‌گیری از هر دو ابزار در نظام حکمی ما تأکید شده و برخی علم حضوری را صرفاً فتح بابی برای معرفت می‌دانند، اما اندیشه در تاریخ بزرگان و حکیمان این امر را برای ما مشخص‌تر می‌‌کند.

صفری تصریح کرد: با نگاه به اندیشه‌های شیخ اشراق دیده می‌شود که عقل برای انتشار علم، مطلوب است، اما برای کسب معرفت، علم به‌تنهایی نقطه پایان دارد در نقطه‌ای به بن‌بست می‌رسد و برای اینکه از این سقف و بن‌بست گذر کنیم، باید خود را به یک چیز بی‌نهایت متصل کنیم و آن چیز دل است و دل قادر است ما را به سرمنشأ وحی متصل و با رموز و آگاهی به غیر از عالم عینی آشنا کند.

سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی یادآور شد: برخی علم را مقدمه معرفت می‌دانند، اما برخی دیگر رابطه این دو را به طور کلی نفی کرده و براین باورند که علم و معرفت ارتباطی با یکدیگر ندارند و معرفت یک نوع دریافت درونی است و هر کدام راه متمایزی دارد.

صفری با بیان اینکه حکمای ما دو بالِ عقل و دل را لازمه رسیدن به حقایق علمی می‌دانند، تأکید کرد: در این دو طریقت است که می‌توان گفت تفکر حکمی در ما شکل گرفته و علم و آگاهی ما مبتنی بر عقل و دل اتفاق می‌افتد و در نهایت اگر این مسیر به نقطه اوج برسد، می‌توانیم بگوییم که معرفت شکل گرفته و انسان به سعادت و کمال نزدیک می‌شود.

وی افزود: مقوله جنگ و ترس یکی از شاخصه‌هایی است که انسان را تشویق به علم‌اندوزی می‌کند؛ به‌عنوان مثال جنگ ۱۲ روزه تحمیلی چیز‌های زیادی به ما آموخت.

سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی عنوان کرد: انسان اولیه و انسان عصر حجر به‌دلیل حفظ صیانت ذات خود و در ترس و جنگ با عوامل خارجی چون حیوانات وحشی و یا انسان‌های مهاجم سعی در علم‌اندوزی کرد تا راهی برای امنیت که شرطی بر حیات است بیابد.

صفری افزود: نخستین مدارس ما مثل دارالفنون در نسبت با وقایعی چون جنگ شکل می‌یابد، اما دستاورد‌های آن برای جوامع بشری مورد استفاده بود و در اندیشه دینی نیز جنگ با نفس خودشناسی به همراه دارد که انسان به نفوس مختلف خویش آگاه می‌شود راهی به سوی کمال می‌یابد، بنابراین واژه جنگ با همه تهدید‌ها و اثرات مخرب فرصتی برای علم اندوزی انسان خواهد بود.

وی بر تداوم و استمرارِ برگزاری این نشست‌ها تأکید کرد. 

در این نشست هریک از استادان حوزه و دانشگاه حاضر به بیان دیدگاه‌ها و نکته‌نظرات خود پرداختند.

دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی انزلی با حدود ۳ هزار و ۹۰۰ دانشجو و ۶۳ عضو هیئت‌ علمی در محدوده منطقه آزاد انزلی واقع شده است.