عادت زیستن با خاموشی در تمام فصول؟

خبرگزاری آنا؛ نوید درافشان ری، کارشناس صنعت برق- تصمیمات مدیریتی دولت‌های گذشته، کشور را در شرایطی قرار داده که دیگر نمی‌توان بحران انرژی را مقطعی یا فصلی دانست؛ این بحران اکنون به یک وضعیت دائمی و همه فصلی تبدیل شده است.

این ناترازی‌های انرژی باعث شده خاموشی دیگر صرفاً یک پدیده تابستانی نباشد؛ بلکه به چرخه‌ای مداوم در تمام فصول بدل شود. کما اینکه در سال گذشته در سایر فصول هم به صورت مقطعی قطعی برق را در کشور تجربه کردیم. به این ترتیب از خاموشی‌های گسترده تابستانی، مستقیم به محدودیت‌های پاییز و زمستان می‌رسیم و تنها در فصل بهار و در ماه‌های اولیه بهار امکان تأمین پایدار برق فراهم است.

طبق آمار رسمی در فروردین ۱۴۰۴، ظرفیت اسمی تولید برق ایران کمتر از ۹۵ هزار مگاوات اعلام می‌شود، این مقدار به دلیل فرسودگی نیروگاه‌ها، کمبود سوخت و ضعف زیرساختی، تولید واقعی کمتر از ۶۵ هزار مگاوات را ایجاد میکند. این در حالی است که نیاز مصرف در پیک تابستان ۱۴۰۴ از مرز ۹۰ هزار مگاوات گذشته و شکاف تولید و مصرف به بیش از ۲۵ هزار مگاوات معادل حدود ۳۰ درصد کل تقاضا رسیده است. نکته مهم اینکه این ارقام، «نیاز واقعی» مصرف را نشان می‌دهد، نه میزان برقی که با کاهش ولتاژ، افت فرکانس یا محدودیت‌های پنهان به اسم «مدیریت مصرف» تأمین می‌شود.

مساله جدی‌تر آنجاست که به جای پذیرش واقعیت، بخشی از دولت و مدیران میانی با ارائه آمار‌های غیرواقعی تلاش دارند بحران را پنهان کنند. نتیجه چنین رویکردی آن شده که حتی در استان‌هایی مانند خراسان که ظرفیت مازاد تولید دارند، خاموشی اعمال می‌شود این خاموشی صرفا جهت این است که شرایط برای کل کشور برابر باشد و به نوعی عدالت برقرار باشد. این «عدالت»، صرفاً پوششی بر ضعف شبکه انتقال و ناکارآمدی دیسپاچینگ ملی است. این شرایط باتوجه به تحولات جهانی و داخلی سخت‌تر خواهد شد و احتمالا در سال‌های آتی این ناترازی بیشتر از گذشته خواهد شد باخصوص اینکه بخشی از تولید برق کشور که وابسته به منابع آبی هست نیز در سال‌های آتی دچار مشکل خواهد شد.

در این میان تشدید کارشکنی‌های جهانی به بهانه تحریم و جنگ بحران انرژی کشور را پیچیده‌تر کرده است و محدودیت در دسترسی به تجهیزات نوین نیروگاهی، فناوری‌های انتقال و سرمایه‌گذاری خارجی، امکان نوسازی زیرساخت‌های برق را به حداقل رسانده است. افزون بر آن، در صورت عدم چاره اندیشی، ایران با کاهش شدید توان واردات تجهیزات و حتی مبادلات انرژی مواجه خواهد شد؛ موضوعی که می‌تواند ناترازی موجود را به یک معضل پایدار و غیرقابل کنترل تبدیل کند.

واقعیت آن است که ریشه بحران انرژی در ایران، کمبود منابع تولیدی نیست؛ بلکه سوءمدیریت در بهره‌برداری از همین منابع موجود است. شبکه انتقال نا متوازن، عدم توسعه زیرساخت‌ها تحت تأثیر رانت‌ها و تصمیم‌های نادرست و سیاست‌گذاری‌ها بر پایه داده‌های نادرست شرایط کشور را وارد چنین چالشی کرده است.

با ادامه این روند باید گفت: خاموشی دیگر مختص تابستان نخواهد بود، بلکه احتمالا دولت مجبور خواهد شد با ایجاد یک برنامه نظام‌مند خاموشی این سو مصرف انرژی را در تمامی فصول سال ادامه دهد و مردم نیز باید کم کم به این روند عادت کرده و آن را به عنوان بخشی از زندگی خود بپذیرند.