«مکانیسم ماشه» به مثابه شمشیر داموکلس بالای سر ایران؛ اروپا در بلاتکلیفی کامل به سر می‌برد
«ثمانه اکوان» کارشناس مسائل بین‌الملل و سیاست خارجی، در گفتوگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری آنا، درباره تصمیم تروئیکای اروپا برای روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه اظهار کرد: ایران حدود ۲۰ تا ۳۰ روز فرصت دارد تا گفت‌و‌گو‌های خود را با کشورهای اروپایی ادامه دهد و به نتیجه برسد. مسئله اصلی این است که ایران در این گفت‌و‌گو‌ها چه می‌خواهد انجام دهد؛ آیا حاضر است به درخواست‌هایی که اروپایی‌ها مطرح کرده‌اند، پاسخ مثبت بدهد و آنها را به رسمیت بشناسد یا همچنان بر موضع خود مبنی بر بی‌حقی اروپا برای فعال‌سازی این مکانیسم پافشاری خواهد کرد.
وی با بیان اینکه موضع ایران تاکنون روشن بوده، افزود: جمهوری اسلامی هیچ حقی برای اروپایی‌ها در زمینه فعال‌سازی مکانیسم ماشه قائل نیست، چراکه آنها به تعهدات خود در برجام پایبند نماندند و عملاً بدون اعلام رسمی از توافق خارج شدند. در نتیجه از منظر حقوقی چنین اختیاری برایشان وجود ندارد. اما مشکل اصلی اینجاست که سازوکار مکانیسم ماشه به‌گونه‌ای طراحی شده که هر یک از کشورهای اروپایی می‌تواند به صورت یک‌جانبه آن را فعال کند و هیچ کشوری نیز حق اعتراض و وتو ندارد؛ بنابراین اگر پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع داده شود، تحریم‌های سازمان ملل به شکل خودکار بازمی‌گردند.
تبدیل ابزار فشار اروپا به تضمین امنیتی
کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه به ابعاد حقوقی ماجرا اشاره کرد و گفت: ایران همراه با روسیه و چین استدلال کرده که اروپایی‌ها مشروعیتی برای استفاده از این ابزار ندارند. اما باید دید این استدلال‌ها تا چه اندازه می‌تواند جلوی اروپا را بگیرد. در واقع باید بررسی کرد ایران چه ابزاری در دست دارد و برنده مذاکرات که خواهد بود.
جمهوری اسلامی پس از خروج آمریکا از برجام همچنان در توافق ماند و بسیاری از تعهدات خود را انجام داد، صرفاً برای جلوگیری از وقوع جنگ. اکنون، اما شرایط متفاوت است؛ زیرا حتی تأسیسات هسته‌ای ایران، که طبق قوانین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ان‌پی‌تی باید تحت حفاظت جامعه جهانی باشد، هدف قرار گرفته و اروپا نه‌تنها واکنشی بازدارنده نشان نداده بلکه از این اقدام استقبال کرده است.
وی تأکید کرد: این سؤال مطرح می‌شود که ایران امروز برای چه موضوعی باید پای میز مذاکره با اروپا بنشیند؟ اگر آنها از یک‌سو تأسیسات ما را هدف قرار داده‌اند و از سوی دیگر خواهان شفاف‌سازی یا تحویل ذخایر اورانیوم غنی‌شده هستند، این مطالبه اساساً غیرقابل مذاکره است. حتی اگر ایران اجازه بازدید بدهد و بازرسان شخصاً شواهد را از زیر آوار‌ها بیرون بکشند، این مسئله نشان می‌دهد که اروپایی‌ها با ابزار فشار پیش آمده‌اند. در چنین شرایطی ایران می‌تواند از این وضعیت برای طرح خواسته‌های خود بهره ببرد؛ ازجمله اینکه هر اقدام هسته‌ای آینده‌اش ـ چه بازسازی سایت‌ها و چه احداث مراکز جدید ـ باید با تضمین امنیتی همراه باشد و حقوق هسته‌ای ایران به رسمیت شناخته شود. این بار نمی‌توان همانند گذشته با رویکرد قلدری مانع اجرای حقوق ایران شد.
کارت آخر اروپا در برابر ایران
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به شرایط فعلی گفت: اروپایی‌ها در این مرحله کارت آخر خود را بازی کرده‌اند. آنها هم از جنگ علیه ایران حمایت کردند و هم به ابزار تحریم‌ها متوسل شدند؛ بنابراین می‌توان گفت اکنون در موقعیتی مستأصل قرار دارند. به همین دلیل تلاش می‌کنند از مکانیسم ماشه به‌عنوان ابزاری برای گرفتن امتیازات جدید از ایران استفاده کنند، بدون آنکه بخواهند آن را به‌طور کامل به کار بگیرند.
اکوان درباره نقش روسیه و چین نیز توضیح داد: در شورای امنیت دو سناریو مطرح است. یکی از آنها پیشنهاد روسیه برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ است. اما به نظر نمی‌رسد این پیش‌نویس بدون هماهنگی با سایر اعضای شورای امنیت با استقبال مواجه شود؛ مگر اینکه روسیه پیش‌تر گفت‌و‌گو‌های پشت‌پرده‌ای با دیگر کشور‌ها انجام داده و به توافقاتی رسیده باشد.
در غیر این صورت، این گزینه اجرایی نخواهد بود و تداوم وضعیت موجود صرفاً به تشدید انتظارات تورمی و فشار اقتصادی بر ایران منجر خواهد شد.
مواضع مبهم اروپا
وی با اشاره به مواضع مبهم اروپا گفت: اروپایی‌ها از یک طرف ایران را به مذاکره با آمریکا حواله می‌دهند، بدون اینکه روشن باشد موضوع این مذاکره چیست و چه نتیجه‌ای در پی دارد. از طرف دیگر، علاقه‌ای ندارند که مکانیسم ماشه را در آینده از دست بدهند؛ بنابراین محتمل است که از این ابزار فعلاً استفاده کامل نکنند، اما بکوشند امتیازاتی در زمینه بازرسی‌ها از ایران بگیرند و در عین حال مکانیسم ماشه را همچون شمشیری داموکلس بالای سر برنامه هسته‌ای ایران نگه دارند.
اکوان در پایان تأکید کرد: اروپا و آمریکا تاکنون از تمام ابزار‌های فشار خود علیه ایران استفاده کرده‌اند و اکنون باید پاسخ دهند که اساساً چه موضوعی برای مذاکره باقی مانده است. ایران نیز باید از شرایط موجود به‌گونه‌ای بهره ببرد که ضمن گرفتن تضمین‌های امنیتی، حقوق هسته‌ای کشور به رسمیت شناخته شود و تجربه تلخ گذشته تکرار نگردد.
انتهای پیام/
