ریفیوژهای تهران؛ میان نظم‌سازی و بی‌نظمی
به گزارش خبرگزاری آنا، شهرداری تهران در سال‌های اخیر طرحی تازه برای ریفیوژسازی در خیابان‌های شهر اجرا کرده است. در این طرح دیگر خبری از نرده‌های فلزی نیست و جای آن‌ها را گل‌کاری، چراغ‌های فانوسی و المان‌های تزئینی گرفته است. هدف رسمی این اقدام، ارتقای ایمنی و زیبایی معابر اعلام شده، اما تجربه شهروندان و تحلیل کارشناسان نشان می‌دهد که این طرح در بسیاری از خیابان‌ها نه‌تنها مشکلی را حل نکرده، بلکه خود عاملی برای ترافیک، بی‌نظمی، مصرف بالای منابع و هزینه‌های سنگین شده است.
با این حال نمی‌توان انکار کرد که در برخی معابر عریض و پرتردد، احداث ریفیوژ توانسته نظم نسبی به جریان خودروها بدهد. در بزرگراه‌ها یا خیابان‌های طولانی، این جزایر میانی مانع تغییر ناگهانی خطوط شده و ایمنی بیشتری برای رانندگان فراهم کرده است. اما اشکال اصلی از آنجا آغاز می‌شود که این الگو بدون توجه به شرایط معابر، در خیابان‌های کم‌عرض و کم‌تردد نیز اجرا شده است. در این نقاط، نتیجه چیزی جز افزایش نارضایتی و اختلال در زندگی روزمره مردم نبوده است.
شهروندان می‌گویند در خیابان‌های فرعی و کم‌اولویت، این ریفیوژها تنها به مانعی برای تردد تبدیل شده‌اند. رانندگان تاکسی و خودروهای شخصی از محدود شدن عرض خیابان‌ها گلایه دارند و معتقدند در ساعات اوج، همین کاهش ظرفیت به شکل‌گیری گره‌های ترافیکی سنگین منجر می‌شود. کسبه نیز از دشوار شدن دسترسی مشتریان و سختی عبور عابران پیاده می‌گویند. حتی در اطراف مدارس، والدین مجبورند مسیرهای طولانی‌تری برای رساندن فرزندانشان طی کنند. طرحی که قرار بود ایمنی و نظم ایجاد کند، در عمل در بسیاری از معابر به منبع بی‌نظمی و نارضایتی بدل شده است.
مسئله دیگر، بار مالی و زیست‌محیطی این پروژه‌هاست. کاشت گل و چمن در شرایط بحران آب، فشار مضاعفی بر منابع محدود آبی وارد می‌کند. آبیاری این فضاها عمدتاً با تانکرهای سیار در وسط خیابان انجام می‌شود؛ اقدامی که خطر تصادف برای کارگران به همراه دارد و مصرف آب را چند برابر می‌کند. افزون بر این، نفوذ آب به لایه‌های زیرین آسفالت موجب فرسودگی زودهنگام معابر و افزایش هزینه‌های مرمت شده است.
اما شاید مهم‌ترین تناقض در این طرح، نصب چراغ‌ها و فانوس‌های تزئینی در شرایط کمبود برق باشد. پایتخت در ماه‌ها گرم سال با پدیده خاموشی و مدیریت مصرف برق روبه‌روست، بسیاری از محله‌ها با مشکل روشنایی معابر مواجه‌اند و شهرداری خود مردم را به صرفه‌جویی دعوت می‌کند. در چنین شرایطی، روشن کردن چراغ‌های تزئینی در وسط خیابان‌ها بیش از آنکه نماد زیبایی باشد، نشانه‌ای از بی‌توجهی به واقعیت‌های موجود و مدیریت منابع است.
در شورای شهر هم این سیاست با انتقاد مواجه شده است. مهدی اقراریان، رئیس کمیته حقوقی شورا، هشدار داده که تبدیل ریفیوژسازی به الگوی فراگیر «اشتباهی پرهزینه» است. او معتقد است بسیاری از این پروژه‌ها بیش از آنکه بر اساس نیاز واقعی مردم باشد، جنبه نمایشی دارد. سید جعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل و عمران شورا نیز تأکید کرده که ایجاد فضای سبز در وسط خیابان «فاقد توجیه کارشناسی» است و علاوه بر هزینه‌های مضاعف، ایمنی عابران و کارگران را تهدید می‌کند.
مقایسه با تجربه جهانی نشان می‌دهد که در بسیاری از شهرهای بزرگ، ریفیوژهای میانی تنها در بزرگراه‌ها یا معابر عریض ساخته می‌شوند و معمولاً چندمنظوره هستند؛ مثل مسیر دوچرخه یا پیاده‌راه. طراحی آن‌ها با مبلمان شهری هماهنگ است و نگهداری‌شان به شکل دقیق و کم‌هزینه انجام می‌شود. در تهران اما، تمرکز بر گل‌کاری و چراغ‌های تزئینی باعث شده این فضاها بیشتر به پروژه‌هایی پرهزینه و غیرضروری شباهت داشته باشند تا ابزارهایی واقعی برای ارتقای کیفیت زندگی شهری.
در نهایت باید گفت که ریفیوژهای گل و فانوس، اگر در مکان درست و با مدیریت منابع ساخته شوند، می‌توانند سهمی در بهبود ایمنی و منظر شهری داشته باشند. اما اجرای گسترده و بی‌ضابطه آن‌ها در خیابان‌های کم‌اولویت، آن هم در شرایطی که شهر با بحران آب و کمبود برق دست‌وپنجه نرم می‌کند، اشتباهی استراتژیک است. تهران امروز به توسعه حمل‌ونقل عمومی، اصلاح معابر پرخطر و مدیریت پایدار منابع نیاز دارد، نه به چراغ‌هایی که برق بیشتری می‌سوزانند و گل‌هایی که آب بیشتری می‌طلبند.
انتهای پیام/
