یارانه نقدی در گذر سیاست های حمایتی/چالش‌های حفظ ارزش از ۴۲ دلار تا ۳ دلار
به گزارش گروه اقتصاد خبرگزاری آنا، یارانه نقدی از سال ۱۳۸۹ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سیاست‌های حمایتی دولت در اقتصاد ایران اجرا شد در آن زمان به هر نفر ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان پرداخت می‌شد که با توجه به نرخ ارز رسمی و حتی بازار آزاد معادل حدود ۴۲ دلار ارزش داشت این رقم اگرچه در ظاهر چندان بزرگ نبود، اما قدرت خرید قابل توجهی به خانوار‌ها می‌داد و بخش مهمی از هزینه‌های معیشتی مردم را پوشش می‌داد.
اما با گذشت بیش از یک دهه و ورود به سال ۱۴۰۴ شرایط کاملاً متفاوت شده است. همچنان همان رقم اسمی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به حساب خانوار‌ها واریز می‌شود، اما ارزش دلاری آن به حدود ۳ دلار کاهش یافته است. این تحول به خوبی نشان می‌دهد که ثابت ماندن مبلغ یارانه در کنار رشد نرخ ارز و تورم موجب کاهش شدید قدرت خرید این سیاست حمایتی شده است.
یارانه نقدی اگرچه طی ۱۵ سال گذشته ارزش دلاری خود را از دست داده، اما مرور این تجربه نشان می‌دهد که چگونه سیاست‌های حمایتی می‌توانند با اصلاح و به‌روزرسانی متناسب با شرایط اقتصادی همچنان به ابزاری مهم برای تقویت رفاه خانوار‌ها و کاهش فشار معیشتی تبدیل شوند.
چرا ارزش دلاری یارانه کاهش یافت؟
عامل اصلی این تغییر را باید در تحولات نرخ ارز و تورم داخلی جست‌و‌جو کرد از سال ۱۳۸۹ تاکنون اقتصاد ایران دوره‌های متعدد جهش ارزی را تجربه کرده است عواملی همچون تحریم‌های بین‌المللی، کاهش درآمد‌های نفتی، تغییر سیاست‌های ارزی دولت‌ها و افزایش نقدینگی داخلی باعث شد که نرخ ارز طی این سال‌ها رشد چشمگیری داشته باشد.در کنار آن تورم بالا به‌عنوان ویژگی مزمن اقتصاد ایران ارزش واقعی پول ملی را کاهش داد به همین دلیل یارانه نقدی که در سال‌های ابتدایی می‌توانست سهمی جدی در سبد خانوار داشته باشد امروز تنها بخش بسیار کوچکی از هزینه‌های ماهانه خانواده‌ها را پوشش می‌دهد.
نگاه مقایسه‌ای به تحولات
برای درک بهتر این تغییر، کافی است به مقایسه ساده‌ای توجه کنیم به طوری که در سال ۱۳۸۹ با یارانه یک نفر (۴۲ دلار) امکان خرید بخشی از مایحتاج اساسی مانند چند کیلو گوشت، برنج و دیگر اقلام ضروری وجود داشت. اما در سال ۱۴۰۴ یارانه یک نفر ۳ دلار در بهترین حالت تنها می‌تواند هزینه خرید یک تا دو قلم کوچک از کالاهای مصرفی را پوشش دهد.
این مقایسه نشان می‌دهد که اگرچه سیاست پرداخت یارانه نقدی به‌عنوان حمایت اجتماعی در نظر گرفته شد، اما عدم اصلاح و به‌روزرسانی مبلغ آن متناسب با شرایط اقتصادی عملاً کارکرد اولیه‌اش را کمرنگ کرده است.
تجربه‌های جهانی و درس‌ها
در بسیاری از کشور‌ها یارانه‌های نقدی یا غیرنقدی به‌طور مرتب با نرخ تورم و سطح عمومی قیمت‌ها تعدیل می‌شوند این امر باعث می‌شود قدرت خرید خانوار‌ها در بلندمدت حفظ شود و اثرگذاری این سیاست از بین نرود، اما در ایران نبود چنین سازوکاری سبب شد که پرداخت ثابت یارانه با وجود هزینه‌های سنگین برای دولت تأثیر چندانی بر معیشت مردم نداشته باشد.
مرور ۱۵ سال گذشته نشان می‌دهد که یارانه نقدی بدون تغییر در مبلغ از ۴۲ دلار به ۳ دلار رسیده است. این تحول نشان‌دهنده تأثیر مستقیم نرخ ارز و تورم بر سیاست‌های رفاهی است. اگرچه هدف اولیه این طرح حمایت از معیشت خانوار‌ها بود، اما عدم همسویی آن با شرایط اقتصادی موجب شد که نقش یارانه در سفره مردم به‌تدریج کمرنگ شود.
انتهای پیام/
