آموزش ترکیبی بدون بازتعریف نقش معلم، تهدیدی برای کیفیت است
نوید ادهم، عضو شورای عالی آموزش و پرورش در گفت‌و‌گو با خبرگزاری آنا تأکید کرد: استفاده از آموزش مجازی امروز یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است، اما این ضرورت نباید منجر به کمرنگ‌شدن نقش معلم و مدرسه شود.
وی گفت: آموزش فقط انتقال دانش نیست، بلکه شامل تربیت، ارتباط عاطفی و رشد ذهنی است که در فضای حضوری مدرسه شکل می‌گیرد.
ادهم بر لزوم حرکت به سمت آموزش ترکیبی هوشمند تأکید کرد و هشدار داد: بدون بازتعریف نقش معلم، استفاده از فناوری می‌تواند تهدیدی برای کیفیت آموزش باشد.
یکی از اعضای شورای عالی آموزش و پرورش در چارچوب بررسی تحولات نظام آموزشی کشور درباره جایگاه آموزش مجازی، نقش معلم و آینده مدرسه صحبت کرد و با اشاره به ضرورت استفاده از فناوری، تأکید کرد: هیچ پیشرفتی نمی‌تواند جایگزین ارتباط انسانی در فرآیند یادگیری شود.
ادهم گفت: استفاده از ظرفیت آموزش‌های مجازی امروز به عنوان یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر مطرح است. تمام نظام‌های آموزشی در جهان در حال جست‌و‌جو هستند که چگونه از این فرصت بهره ببرند. اما همه ما باید بپذیریم که این فرصت، می‌تواند یک تهدید هم باشد.
آموزش، فقط انتقال دانش نیست؛ تربیت هم در درونش نهفته است
عضو شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به ماهیت واقعی تدریس، تأکید کرد: آموزش به معنای واقعی، فقط انتقال اطلاعات نیست. وقتی ما واژه آموزش را به کار می‌بریم، در واقع تربیت را هم در درونش می‌گنجانیم.
وی افزود: در دوران ابتدایی و متوسطه، آموزش اصلی، آموزشی است که فیلسوفان تربیت می‌نامند، آموزش چهره به چهره. معلم و دانش‌آموز باید همدیگر را ببینند، احساسات یکدیگر را درک کنند، و ارتباطی عاطفی و ذهنی برقرار شود. این ارتباط، بخشی اجتناب‌ناپذیر از رشد فردی و اجتماعی دانش‌آموز است.
ادهم با اشاره به اینکه بسیاری از مهارت‌های زندگی، ارزش‌ها و هویت فردی در همین فضای حضوری شکل می‌گیرد، گفت: ما به شدت نیاز داریم ارتباط معلم و دانش‌آموز نه تنها حفظ شود، بلکه تقویت شود. این ارتباط، فقط برای یادگیری درس‌ها نیست، بلکه برای شناخت خود، شناخت دیگری و شکل‌گیری شخصیت است.
آموزش ترکیبی؛ راهکاری هوشمند برای آینده
این عضو شورای عالی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان از آموزش مجازی بهره برد بدون اینکه نقش معلم کمرنگ شود، گفت: راهکار تخصصی که امروزه کارشناسان تعلیم و تربیت پیشنهاد می‌دهند، حرکت به سمت آموزش ترکیبی است. یعنی تلفیق هوشمندانه آموزش حضوری و مجازی.
وی توضیح داد: معلم نباید از صحنه کناره‌گیری کند. بلکه باید به او ابزار داده شود تا از فناوری به عنوان یک کمک آموزشی استفاده کند. مثلاً برای تکمیل درس، ارائه محتوای مکمل، یا پشتیبانی از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل.
وی افزود: معلم باید به جای اینکه بترسد فناوری جای او را بگیرد، بیاموزد که چگونه از این ابزار برای تقویت نقش خود استفاده کند. معلم آینده، معلمی است که هم مسلط به محتوای درسی است، هم به فناوری، و هم به روان‌شناسی یادگیری.
نگاه عمیق به آموزش مجازی؛ فراتر از یک ابزار فوری
وی در ادامه به این موضوع اشاره کرد که بسیاری از تلاش‌های گذشته در حوزه آموزش مجازی، نه به دلیل فناوری ضعیف، بلکه به دلیل نگاه سطحی و موقتی به آن، موفق نبوده است. وقتی در دوران همه‌گیری کرونا، به سرعت به سمت آموزش مجازی رفتیم، بیشتر به عنوان یک راه‌حل اضطراری عمل کردیم. اما امروز باید عمیق‌تر نگاه کنیم.
وی گفت: آموزش مجازی نباید فقط برای دانش‌آموزان بازمانده یا در مناطق محروم محدود شود. حتی در تهران، جایی که مدرسه و معلم داریم، باید بتوانیم از این ظرفیت به شکلی هوشمندانه استفاده کنیم. مثلاً برای شخصی‌سازی یادگیری، ارائه تمرین‌های تفکیک‌شده، یا دسترسی به منابع جهانی.
عضو شورای عالی آموزش و پرورش تأکید کرد: هدف ما نباید این باشد که دانش‌آموز را به صفحه نمایش بچسبانیم، بلکه این باشد که از فناوری برای غنی‌تر کردن تجربه یادگیری استفاده کنیم.
چالش‌های استفاده از آموزش مجازی
این عضو شورای عالی با اشاره به چالش‌های موجود، گفت: یکی از خطرات بزرگ، این است که بدون بازتعریف نقش معلم، به سمت آموزش مجازی حرکت کنیم. اگر معلم فقط تبدیل به یک اپراتور فناوری شود، چیزی از دست نرفته، بلکه همه چیز از دست رفته است.
وی افزود: معلمی که نقش خود را بازخوانی نکرده باشد، با مهارت‌های جدید آموزشی آشنا نباشد و نتواند از فناوری به شکلی خلاقانه استفاده کند، نمی‌تواند در نظام آموزشی جدید نقش آفرینی کند.
وی تأکید کرد: بازآموزی معلمان، بازنگری در برنامه‌های تربیت معلم و تغییر نگرش نسبت به نقش معلم، پیش‌نیاز‌های اساسی برای استفاده موفق از آموزش مجازی است.
مدرسه آینده؛ فضایی فراتر از ساختمان
ادهم در مورد آینده مدرسه گفت: هرچند پیشرفت‌های زیادی در آموزش مجازی داشته‌ایم، اما صاحب‌نظران عمیق به بحث نگاه می‌کنند، به هیچ وجه معتقد به منسوخ‌شدن مدرسه و معلم نیستند
عضو شورای عالی آموزش و پرورش افزود: در آینده هم کماکان به مدرسه نیاز داریم، به معلم نیاز داریم، به ارتباط دوطرفه دانش‌آموز و معلم نیاز داریم. اما شرط این است که مدرسه و معلم هم خود را با زمان تطبیق دهند.
وی توضیح داد: مدرسه آینده، فقط یک ساختمان با کلاس‌های سنتی نیست. بلکه فضایی است که ترکیبی از یادگیری حضوری، پروژه‌محور، همکاری‌های گروهی و استفاده هوشمندانه از فناوری است. معلم هم دیگر فقط سخنران نیست، بلکه تسهیل‌گر، راهنمای یادگیری و مربی شخصی دانش‌آموز است.
تعادل بین فناوری و انسانیت
این عضو شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به اینکه تحول آموزشی نباید به معنای تسلیم در برابر فناوری باشد، گفت: هدف ما نباید این باشد که آموزش را کاملاً دیجیتال کنیم، بلکه این باشد که از فناوری برای تقویت انسانیت آموزش استفاده کنیم.
وی افزود: اگر معلم، مدرسه و ارتباط چهره به چهره را حفظ کنیم و در عین حال از فناوری به عنوان یک مکمل هوشمند استفاده کنیم، می‌توانیم نظام آموزشی قوی، منصفانه و مدرنی داشته باشیم.
ادهم با ابراز امیدواری از آینده آموزش ایران، گفت: ما در آستانه یک تحول بزرگ هستیم. اگر با نگاهی عمیق، تربیتی و مسئولانه پیش برویم، می‌توانیم نظام آموزشی بسازیم که هم دانش بدهد، هم انسان بسازد.
دیپلماسی آموزشی و فرهنگی؛ گسترش نفوذ ملی در عرصه بین‌المللی
ادهم به موضوع دیپلماسی آموزشی و فرهنگی نیز پرداخت و گفت: آموزش فقط داخلی نیست، بلکه ابزاری قدرتمند برای ارتباط با جهان و انتقال هویت ملی و فرهنگی ماست.
وی افزود که شورای عالی آموزش و پرورش در حال تدوین یک آیین‌نامه جامع برای گسترش روابط بین‌المللی در حوزه آموزش و فرهنگ است. این آیین‌نامه شامل همکاری با کشور‌های دوست، تبادل دانش‌آموزی، همکاری در تولید محتوای آموزشی مشترک و تقویت حضور مراکز فرهنگی ایران در خارج از کشور است.
هدف ما این است که ایران نه فقط در حوزه سیاسی، بلکه در حوزه فرهنگ و آموزش هم صدایی فعال و مؤثر در جهان اسلام و جهان داشته باشد.
سند تحول بنیادین؛ حرکت به سوی یک نظام پویا
از مهم‌ترین دستاورد‌های اخیر، پیشرفت قابل توجه در مسیر تصویب سند تحول بنیادین آموزش و پرورشاست. ادهم اعلام کرد که این سند که سال‌ها در مراحل بررسی بود، اکنون وارد فرآیند نهایی در شورای عالی انقلاب فرهنگیشده و جلسات متعددی برای بررسی و تصویب آن برگزار شده است.
سند تحول بنیادین، نقشه راه آموزش ایران برای دهه‌های آینده است. اما مهم این است که ما این سند را به عنوان یک متن ساکن نبینیم، بلکه به عنوان یک سند زنده و پویا که با تغییرات جامعه، علم و فناوری به‌روز می‌شود.
وی تأکید کرد که این سند تنها به تغییر محتوای کتاب‌ها محدود نمی‌شود، بلکه شامل بازتعریف نقش معلم، تحول در روش‌های ارزشیابی، گسترش یادگیری مبتنی بر پروژه و تقویت پژوهش در مدارس نیز می‌شود.
فعال‌سازی کمیسیون مدرسه جامعه؛ خیرین از ساختمان به سوی نرم‌افزار آموزشی
یکی از تحولات مهم در سال‌های اخیر، فعال‌سازی کمیسیون مدرسه جامعه و جذب خیرین به حوزه نرم‌افزار آموزشیاست. ادهم در این زمینه گفت:ما دیگر فقط از خیرین انتظار ساخت مدرسه نداریم. خیرین مدرسه‌ساز اکنون به عنوان شریکان استراتژیک در ارتقای کیفیت آموزش دعوت شده‌اند.
وی توضیح داد که این کمیسیون در سطح ملی و استانی فعال شده و خیرین علاوه بر ساخت مدرسه، در حوزه‌های زیر از جمله توانمندسازی مدیران و معلمان از طریق دوره‌های آموزشی، حمایت از فعالیت‌های پژوهشی و فرهنگی در مدارس، سرمایه‌گذاری بر روی فناوری آموزشی و آموزش مجازی و گسترش برنامه‌های عدالت آموزشی در مناطق محروم نیز مشارکت می‌کنند. این نگاه جدید، خیرین را از سازنده ساختمان به سازنده آینده تبدیل کرده است.
وی با اشاره به موفقیت‌های اولیه، گفت بسیاری از خیرین اعلام آمادگی کرده‌اند تا در تجهیز کلاس‌های هوشمند، ایجاد کتابخانه‌های دیجیتال و حمایت از معلمان جوان سرمایه‌گذاری کنند.
بازنگری برنامه درسی؛ از کتاب تا مهارت
ادهم به نقش سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در بازنگری مستمر برنامه‌های درسی اشاره کرد و گفت:برنامه درسی دیگر نباید فقط محتوای کتاب محور باشد، بلکه باید با نیاز‌های واقعی زندگی و بازار کار همراه باشد.
وی افزود: این سازمان بر اساس یک طرح جامع تحول آموزشی، در حال انجام تغییراتی است که شامل اصلاح محتوای کتاب‌های درسی بر اساس یافته‌های جدید علمی و پژوهشی، کاهش حجم مطالب غیرضروری، افزایش تمرکز بر مهارت‌های شناختی و اجتماعی، گنجاندن مباحث مرتبط با محیط زیست، فناوری و اخلاق دیجیتال می‌شود. ما دیگر نمی‌خواهیم دانش‌آموزان فقط حافظه‌سازی کنند، بلکه می‌خواهیم تفکر انتقادی، حل مسئله و خلاقیت را در آنها پرورش دهیم.
مهارت‌های زندگی؛ مطالبه جامعه و ضرورت نظام آموزشی
یکی از مهم‌ترین درخواست‌های جامعه، آموزش مهارت‌های زندگی است. ادهم در این زمینه گفت: جامعه امروز انتظار دارد فرزندانش نه تنها دانش، بلکه مهارت‌های لازم برای زندگی، ارتباط، مدیریت احساسات و تصمیم‌گیری را داشته باشند.
وی افزود: در حال حاضر، برنامه‌ای جامع برای تلفیق مهارت‌های زندگی در نظام آموزشی در حال تدوین است که شامل آموزش مهارت‌های ارتباطی و همکاری تیمی، مدیریت استرس و احساسات، آموزش مالی و برنامه‌ریزی شخصی، کارآفرینی و نوآوری، اخلاق دیجیتال و امنیت فضای مجازی می‌شود. این مهارت‌ها دیگر تفریحی نیستند، بلکه بخشی ضروری از آموزش هستند.
چالش‌ها و راهکارها؛ تعادل بین تحول و پایداری
در پاسخ به پرسشی درباره چالش‌های اجرایی این تحولات، ادهم اذعان کرد که مقاومت در برابر تغییر، کمبود منابع و نیاز به بازآموزی معلمان از مهم‌ترین موانع است. اما وی تأکید کرد که با برنامه‌ریزی مرحله‌ای، مشارکت خیرین و استفاده از فناوری، می‌توان این چالش‌ها را مدیریت کرد.
تحول نمی‌تواند یک شبه اتفاق بیفتد، اما باید شجاعت حرکت داشته باشیم. هر کلاس هوشمندی که راه‌اندازی می‌شود، هر خیری که در توسعه مهارت‌های زندگی سرمایه‌گذاری می‌کند، یک گام به جلو است.
آموزش، موتور محرک تحول ملی
ادهم با اشاره به نقش آموزش در توسعه ملی، گفت:آموزش تنها بخشی از سیاست‌های فرهنگی نیست، بلکه موتور محرک تحول اقتصادی، اجتماعی و امنیتی کشور است. وقتی ما معلمی را توانمند می‌کنیم، دانش‌آموزی را مهارت‌آموزی می‌کنیم یا خیری را به سمت سرمایه‌گذاری معنوی دعوت می‌کنیم، در واقع در حال ساخت آینده کشور هستیم.
عضو شورای عالی آموزش و پرورش با ابراز امیدواری از همراهی جامعه، خیرین، معلمان و سیاست‌گذاران، تأکید کرد که آموزش ایران در آستانه یک فصل جدید قرار دارد و ما مصمم هستیم که این فصل، فصل عدالت، کیفیت و نوآوری باشد.
انتهای پیام/
