سندروم سلطان حسین صفوی

دلایل بسیاری برای سقوط اصفهان به دست محمود افغان و شکست شاه سلطان حسین صفوی از او، آورده‌اند؛ اما هیچگاه این دلایل از زاویه دید یک شخصیت بی‌طرف در این نزاع نبوده. زاویه دید سومی که نفعی در بیان پیروزی یا شکست هیچ‌یک از طرفین نداشته باشد. این بار می‌خواهیم به تاریخ، از زاویه دید دو پدر روحانی از فرقه یسوعیان مسیحی نگاهی بیندازیم که ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با دربار صفوی و حتی افغان‌ها داشتند. افغان‌هایی که بیگانه نبودند؛ اقوام و فرقه ای به نام هوتکیان که از دل ایران بودند و از دست والی خود به تنگ آمدند و دست به انقلاب زدند، نه یورش یا حمله. تمام این اتفاقات هم به شخصیت، رفتار و بدعت شخص شاه برمی‌گردد؛ شاهی صادق، نسبتا ساده زیست، مهربان، متدین و با تقوا. شاه سلطان حسین با تصمیمات اشتباه و بی‌عملی، زمینه قدرت‌گیری هوتکیان را فراهم کرد و اصفهانِ یک میلیونی با ۲۰۰ هزار سرباز، در برابر ۳۰ هزار شورشی از پا درآمد. چه آن که با آمدن نادر، تمام این اقوام ناراضی، باز گرد هم جمع می‌شوند. داستان محاصره و سقوط بزرگترین و مهمترین پادشاهی آن زمان، داستان گذشته نیست، داستان تکرار تاریخ است.