وقتی آموزش شهروندی وارد مدرسه می‌شود
به گزارش خبرنگار آنا، دیگر روزگاری که شهرداری تنها متولی آسفالت‌خیابان‌ها و جمع‌آوری زباله‌ها بود به پایان رسیده است. امروز شهرداری تهران با گذر از رویکرد‌های سنتی، تا عمق کلاس‌های درس پیش رفته و با اجرای برنامه‌های نوینی مانند «شهردار مدرسه»، «آموزش والدین» و «بهسازی هوشمند مدارس»، نقش بی‌بدیلی در نظام تعلیم و تربیت ایفا می‌کند. این همگرایی هوشمندانه میان مدیریت شهری و آموزش‌وپرورش، نه‌تنها چهره فیزیکی مدارس را دگرگون کرده، که مفاهیم شهروندی را به شیوه‌ای خلاقانه به متن زندگی روزمره دانش‌آموزان آورده است.
حالا دیگر دانش‌آموزان تهرانی از همان سال‌های نخست تحصیل، با مفاهیمی مانند مشارکت اجتماعی، مسئولیت‌پذیری شهری و توسعه پایدار آشنا می‌شوند. این همان نقطه طلایی‌ای است که می‌تواند نسل آینده‌سازان ایران را به شهروندانی آگاه، مسئول و خلاق تبدیل کند.
در سایه تعامل میان شهرداری تهران و آموزش و پرورش، حالا آموزش شهروندی به یکی از مؤلفه‌های مهم برنامه‌ریزی در مدارس پایتخت تبدیل شده است. طرح‌هایی مانند «شهردار مدرسه»، آموزش والدین، بهسازی فضاهای آموزشی و اجرای برنامه‌های فرهنگی، نشان می‌دهند شهرداری تهران صرفاً مسئول خیابان‌ها و کوچه‌ها نیست؛ بلکه تا دل کلاس‌های درس نیز نفوذ کرده است.
ورود شهرداری به مدرسه؛ همکاری رسمی با آموزش و پرورش
بر اساس گفته‌های مهدی امیری، مدیرکل آموزش‌های شهروندی شهرداری تهران، یکی از مهم‌ترین نهاد‌هایی که این اداره کل با آن همکاری رسمی دارد، آموزش و پرورش تهران و شهرستان ری (منطقه ۲۰) است. این همکاری در قالب تفاهم‌نامه‌ای تعریف شده که به شهرداری اجازه می‌دهد خدمات آموزشی خود را در قالب آموزش شهروندی، مستقیماً به دانش‌آموزان مدارس ارائه دهد.
برنامه‌ها متناسب با سن، جنسیت و نیاز‌های مختلف طراحی شده‌اند و در دو بستر متفاوت اعم از ساعات رسمی آموزش در مدرسه و برنامه‌های اوقات فراغت خارج از ساعات درسی پیاده‌سازی می‌شوند. طبق نیازسنجی‌هایی که با مدارس انجام می‌شود، دوره‌هایی طراحی می‌شوند که با مأموریت‌های شهرداری و همچنین موضوعاتی مثل آداب اجتماعی و اخلاق شهروندی هم‌راستا هستند.
طرح شهردار مدرسه؛ تمرینی برای مشارکت مدنی یا نمایش نمادین؟
یکی از طرح‌های ویژه‌ای که شهرداری تهران در مدارس اجرا می‌کند، طرح «شهردار مدرسه» است. در این طرح که در سال گذشته در بیش از ۵۰۰ مدرسه اجرا شده، یکی از دانش‌آموزان با رأی اکثریت هم‌کلاسی‌ها به عنوان شهردار مدرسه انتخاب می‌شود و سه معاون نیز در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و آموزشی، حوزه محیط زیست و خدمات شهری و حوزه فنی و عمرانی به او کمک می‌کنند.
این دانش‌آموزان با شهردار منطقه و شهردار ناحیه جلساتی دارند، نیاز‌های مدرسه را بررسی می‌کنند و حتی تا شعاع ۵۰۰ متری مدرسه هم وارد میدان می‌شوند تا مسائل را شناسایی و به شهرداری منتقل کنند.
به گفته امیری، این ارتباط دو سویه میان دانش‌آموزان و شهرداری، به بهبود مدیریت محلی کمک می‌کند. برنامه‌ریزی برای سال تحصیلی آینده (۱۴۰۴-۱۴۰۵) به گونه‌ای انجام شده که حداقل ۲۰ درصد افزایش پوشش مدارس را شاهد باشیم.
آموزش والدین؛ از طریق انجمن اولیا و مربیان
آموزش شهروندی فقط محدود به دانش‌آموزان نیست. اداره کل آموزش‌های شهروندی با همکاری انجمن اولیا و مربیان شهر تهران، همایش‌های آموزشی برای والدین در سطح مناطق ۲۲گانه برگزار می‌کند. این همایش‌ها موضوعاتی از جمله نقش خانواده در تربیت شهروندی، مشارکت اجتماعی، و اخلاق مدنی را پوشش می‌دهند.
بهسازی و تجهیز مدارس؛ سرمایه‌گذاری شهری برای فضاهای آموزشی
شهرداری تهران در کنار فعالیت‌های آموزشی، برنامه‌ای برای توسعه، بهسازی و تجهیز مدارس نیز در دست اجرا دارد. این برنامه تحت نظر شورای اسلامی شهر تهران، و بر اساس دستورالعملی از سوی اداره کل آموزش‌های شهروندی، در مناطق ۲۲گانه تهران پیاده‌سازی می‌شود.
در سال گذشته، اعتباری بالغ بر ۱۵۰ میلیارد تومان برای این برنامه اختصاص یافته بود. شهرداری تهران با افزایش ۴۷ درصدی بودجه مدارس، رقم بی‌سابقه ۲۲۰ میلیارد تومان را برای بهسازی و تجهیز مدارس پایتخت در سال جاری اختصاص داده است. این بودجه که نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری داشته، بر اساس تعداد دانش‌آموزان و مدارس هر منطقه توزیع می‌شود و صرف چهار حوزه اصلی خواهد شد. در حوزه فنی و عمرانی، آسفالت حیاط مدارس، مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، رنگ‌آمیزی و بهینه‌سازی سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی انجام می‌شود.
بخشی از بودجه به خرید میز و نیمکت استاندارد، تجهیز کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها و توسعه هوشمندسازی مدارس اختصاص یافته است. اجرای برنامه‌های فرهنگی و تربیتی مانند کارگاه‌های مهارت‌های زندگی و جشنواره‌های کتاب‌خوانی نیز در دستور کار قرار دارد. علاوه بر این، ایجاد فضاهای ورزشی ایمن، نصب دیوار‌های محافظ و طراحی محوطه‌های اختصاصی برای مدارس دخترانه از دیگر برنامه‌های مهم این بودجه است. این اقدام شهرداری تهران که بزرگ‌ترین طرح حمایتی از مدارس در دهه اخیر محسوب می‌شود، نشان‌دهنده تحول نگرش مدیریت شهری به مقوله آموزش است.
اجرای این پروژه‌ها در قالب تفاهم‌نامه‌ای مشترک بین شهرداری منطقه و آموزش و پرورش همان منطقه انجام می‌شود.
- فعالیت‌های مناسبتی و فرهنگی؛ حضور پررنگ در تقویم آموزشی
- شهرداری تهران در مناسبت‌های مختلف، برنامه‌های متنوعی را در مدارس اجرا می‌کند.
- گرامیداشت روز معلم (به‌صورت منطقه‌ای و ویژه مدارس استثنایی)
- جشن تکلیف دختران (با حضور بیش از ۳۰۰۰ دانش‌آموز)
- برگزاری نمایشگاه‌ها، همایش‌های آموزشی و جشن‌ها
- برنامه‌های خاص برای کودکان با نیاز‌های ویژه
یکی دیگر از اقدامات شاخص، طرح استقبال از مهر است که در آن شهرداری با آماده‌سازی مدارس، بازپیرایی محیط، فضاسازی و خدمات حمایتی، در کنار آموزش و پرورش قرار می‌گیرد تا سال تحصیلی جدید را با آمادگی آغاز کند.
نهضت آسفالت مدارس؛ وقتی معبر شهری به حیاط مدرسه می‌رسد
در سال گذشته، شهرداری تهران با استفاده از اعتبارات تجهیز مدارس و همچنین منابع داخلی مناطق، پروژه‌ای با عنوان «نهضت آسفالت مدارس» را کلید زد. در این طرح، تعداد زیادی از مدارس، به ویژه در مناطق کم‌برخوردار، حیاط‌های آسفالت‌نشده یا فرسوده خود را بازسازی کردند. آمار نهایی این پروژه هنوز اعلام نشده، چرا که مهلت استفاده از اعتبار سال ۱۴۰۳ تمدید شده است. با این حال، به گفته امیری، این پروژه یکی از اولویت‌های شهرداری در سال جاری نیز خواهد بود.
مدارس آرمانی؛ اتصال آموزش با فعالیت‌های دینی
در کنار آموزش شهروندی، طرح ویژه‌ای با عنوان «مدارس آرمانی» در دست اجراست. در این طرح که با همکاری مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران طراحی شده، حدود ۷۰۰ مدرسه در تعامل با مساجد محل، برنامه‌های تربیتی و فرهنگی مشترکی برگزار می‌کنند. هدف از این طرح، تقویت پیوند مدرسه با محله، مسجد و خانواده، و همچنین ارتقای سطح دینی و تربیتی دانش‌آموزان است.
فرصت یا مداخله؟
با مرور برنامه‌های اداره کل آموزش‌های شهروندی شهرداری تهران در مدارس، روشن است که مدیریت شهری امروز صرفاً با خیابان، ترافیک یا زباله سر و کار ندارد. آموزش شهروندی حالا به یکی از ابزار‌های نفوذ نرم شهرداری در ساختار آموزش رسمی تبدیل شده است.
سؤال اساسی، اما اینجاست، آیا ورود نهاد خدمات شهری به حوزه آموزش، یک فرصت برای غنی‌سازی یادگیری و توسعه مهارت‌های زندگی در دانش‌آموزان است، یا نشانه‌ای از غیبت ساختاری آموزش و پرورش در حوزه‌های مهمی مثل تربیت مدنی؟ پاسخ به این سؤال، نیازمند ارزیابی دقیق‌تر از محتوای دوره‌ها، اثربخشی فعالیت‌ها، بازخورد مدارس و خانواده‌ها و البته روشن شدن جایگاه قانونی این مداخلات است. چیزی که فعلاً کمتر به آن پرداخته شده، اما باید در مرکز توجه قرار گیرد.
انتهای پیام/
