چالش‌ها و فرصت‌های ایران در دوران پسا NPT؛ پایان همکاری انفعالی، آغاز نظم جایگزین
به گزارش گروه سیاست خبرگزاری آنا، حملات رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران که منجر به وارد شدن آسیب‌های جدی به زیرساخت‌های هسته‌ای کشور شد، نمونه‌ای آشکار از بی‌عدالتی و رفتار تبعیض‌آمیز نظام بین‌الملل است. این حملات، علاوه بر نقض قوانین بین‌المللی، تهدیدات مستقیم برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به همراه داشت.
انتظار می‌رفت سازمان بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) به‌عنوان یک نهاد فنی و بی‌طرف، واکنش قاطعی به این تجاوز‌ها نشان دهد و شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز اقداماتی تنبیهی علیه این نقض آشکار حقوق بین‌الملل انجام دهد؛ اما در عمل نه تنها چنین واکنشی مشاهده نشد، بلکه رژیم صهیونیستی با جسارت بیشتری حملات خود را ادامه داد و جامعه جهانی نیز همچنان سکوت پیشه کرد.
این رفتار دوگانه و استاندارد‌های یک‌جانبه، از مهم‌ترین نشانه‌های بحران مشروعیت معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است؛ معاهده‌ای که در ابتدا با هدف کنترل اشاعه سلاح‌های هسته‌ای، ترویج خلع سلاح و حمایت از توسعه صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای پایه‌گذاری شد، اما به مرور زمان به ابزاری برای فشار، تبعیض و کنترل کشور‌های مستقل بدل شده است.
خروج ایران از NPT؛ تصمیمی راهبردی برای دفاع از منافع ملی
در پی ادامه تعرضات و سیاست‌های تبعیض‌آمیز، جمهوری اسلامی ایران به‌منظور صیانت از منافع ملی و پاسخ به تهدیدات فزاینده، با تصویب مجلس شورای اسلامی و ابلاغ ریاست محترم جمهوری، به‌صورت رسمی از معاهده NPT خارج شد. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، با استناد به اصل ۱۲۳ قانون اساسی، قانون «الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس انرژی اتمی» را ابلاغ و برای اجرا به نهاد‌های ذی‌ربط اعلام کرد.
این تصمیم نه یک واکنش آنی بلکه نتیجه تحلیل چهار دهه تجربه جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با نظم ناعادلانه جهانی و برخورد‌های استثناگرایانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. ایران در تمام این سال‌ها عضو متعهد و قانون‌مدار NPT بود، اما جامعه جهانی با ایران نه، چون عضوی برابر، بلکه، چون متهمی از پیش محکوم رفتار کرد.
بحران اعتماد؛ آژانس در خدمت سیاست، نه فنی
برخورد‌های آژانس با ایران، شامل بازرسی‌های نامتقارن، افشای اطلاعات محرمانه، نشت اطلاعات فنی و سکوت در برابر ترور دانشمندان هسته‌ای و حملات سایبری به تأسیسات کشور، از جمله مصادیق عینی بی‌اعتمادی ایران به این نهاد و بحران ساختاری در نظام کنترل تسلیحات است.
هیچ عضو دیگری از NPT، در حالی که تعهدات گسترده‌ای را اجرایی کرده، با چنین حجم از تهدیدات و تحریم‌های مداوم روبه‌رو نشده است. ایران با خروج از NPT عملاً بازیگری مستقل و طراح در نظم جدید جهانی کنترل تسلیحات می‌شود و نه تابع نظامی که قضاوت و اجرا را هم‌زمان در اختیار یک‌جانبه‌گرایان قرار داده است.
تجربه‌های هند، پاکستان و کره شمالی؛ مسیر‌های متفاوت خارج از NPT
تجربه کشور‌های خارج از NPT نظیر هند، پاکستان و کره شمالی نشان داده است که عضویت در NPT شرط پذیرش یا امنیت نیست. آنچه تعیین‌کننده است، رفتار مستقل و بازدارنده کشورها بر اساس منافع ملی‌شان است. جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از این تجربیات، مسیر خاص خود را بر پایه فتوای رهبر معظم انقلاب مبنی بر حرمت سلاح هسته‌ای طراحی کرده و مسیر بازدارندگی غیربمب‌محور را پیش گرفته است.
ایران با استناد به ماده ۱۰ معاهده NPT، خروج رسمی خود را با استناد به تهدیدات امنیتی جدی همچون حملات اسرائیل، تحریم‌های فلج‌کننده آمریکا و عملکرد مغرضانه آژانس اعلام کرده است.
سناریو‌های ایران در دوران پسا NPT
جمهوری اسلامی ایران در فضای جدید پس از خروج از NPT، چهار سناریوی کلان را پیش روی خود قرار داده است:
- سناریوی اول: بازدارندگی فناورانه بومی
ایران در این مسیر با تقویت چرخه کامل سوخت هسته‌ای، توسعه فناوری‌های پیشرفته بومی، افزایش ظرفیت تولید و استفاده از رویکرد نیمه‌پنهان، به‌دنبال ایجاد بازدارندگی فناورانه است. این بازدارندگی بدون تولید سلاح هسته‌ای، می‌تواند امنیت ملی را تضمین و موازنه قدرت را در منطقه تغییر دهد. امنیت سایبری تأسیسات هسته‌ای و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های مقاوم از الزامات حیاتی این سناریو است.
- سناریوی دوم: ائتلاف‌سازی ضدانحصار
ایران می‌تواند با کشور‌هایی همچون روسیه، چین، هند، ونزوئلا و برزیل، پیمان چندجانبه همکاری فناوری هسته‌ای تشکیل دهد. این ائتلاف مستقل، ضمن کاهش فشار‌های تحریمی، به ایران امکان دسترسی به منابع فناورانه متنوع و بازتعریف معادلات قدرت جهانی را خواهد داد. البته هماهنگی منافع اعضا و امنیت تبادل اطلاعات از چالش‌های این مسیر است.
- سناریوی سوم: مذاکره مجدد با قواعد جدید
در این مسیر، ایران با هدف تغییر نظم هسته‌ای جهانی، وارد مذاکراتی با چارچوب جدید می‌شود. محور این مذاکرات شفافیت متقابل، لغو تحریم‌ها و تضمین دسترسی به فناوری‌های صلح‌آمیز است. ایران تأکید دارد که مذاکرات جدید باید با ضمانت‌های اجرایی معتبر و سازوکار‌های نظارتی غیرسیاسی همراه باشد تا از تکرار بدعهدی‌های گذشته جلوگیری شود.
- سناریوی چهارم: مسیر پنهان و سریع تا ساخت بمب اتم
اگر تهدیدات نظامی و فشار‌های امنیتی کشور‌های متخاصم از خطوط قرمز ایران عبور کند، سناریوی چهارم فعال خواهد شد؛ مسیری که در آن ایران می‌تواند با سرعت و به‌صورت پنهانی برای دستیابی به سلاح هسته‌ای حرکت کند. این اقدام در شرایط اضطراری، به‌عنوان پاسخ بازدارنده قاطع و حفظ امنیت ملی تلقی خواهد شد.
پایان دوران انفعال؛ آغاز طراحی نظم جایگزین
جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که دوران همکاری انفعالی با نهاد‌های سیاسی‌شده به پایان رسیده و نظم جهانی کنترل تسلیحات نیازمند بازطراحی است. ایران همچنان به معاهدات بین‌المللی با رویکرد خلع سلاح پایبند است، اما این عضویت مشروط به رعایت توازن و عدالت خواهد بود.
ایران تأکید دارد که صبر راهبردی‌اش بی‌پایان نیست و خروج از NPT زنگ هشداری جدی برای نظام بین‌الملل است. جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که حاضر به همکاری در چارچوب نظم جدید، عادلانه و چندقطبی است و اگر جهان بخواهد به ساختار انحصاری قبلی ادامه دهد، سقوط مشروعیت این ساختار اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
ایران اکنون بازیگر نظم آینده است؛ نظمی که بازدارندگی را نه بر پایه بمب، بلکه بر بنیان اخلاق، حقوق و توسعه ملی بنا می‌کند. خروج از NPT پایان راه نیست؛ آغاز طراحی معماری جدیدی برای صیانت از استقلال علمی، اقتدار راهبردی و حاکمیت فناورانه ایران است. جمهوری اسلامی ایران این مسیر را با قدرت آغاز کرده است.
انتهای پیام/
