میراث در معرض خطر: امنیت اماکن فرهنگی و تاریخی در زمان جنگ

اماکن فرهنگی و تاریخی، میراث مشترک بشریت‌اند که هویت، تاریخ و فرهنگ ملت‌ها را بازتاب می‌دهند. در زمان جنگ، این مکان‌ها به‌شدت در معرض تهدید قرار می‌گیرند.

نویسنده : زهره سعیدی

کد خبر : 979274

اشتراک گذاری

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا،اماکن فرهنگی و تاریخی، میراث مشترک بشریت‌اند که هویت، تاریخ و فرهنگ ملت‌ها را بازتاب می‌دهند. در زمان جنگ، این مکان‌ها به‌شدت در معرض تهدید قرار می‌گیرند؛ چه از سوی حملات مستقیم نظامی، و چه از طریق آسیب‌های غیرمستقیم مانند غارت، آتش‌سوزی، تخریب یا حتی استفاده نظامی. با افزایش تنش‌ها در خاورمیانه و آغاز جنگ ایران و اسرائیل، نگرانی‌ها درباره امنیت آثار باستانی ایران افزایش یافته است.

۱. تهدید‌های متوجه اماکن فرهنگی در زمان جنگ

حملات هوایی مستقیم به شهر‌ها و مناطق باستانی.

استفاده نظامی از اماکن فرهنگی (مانند انبار مهمات یا پایگاه نظامی) که می‌تواند آنها را به اهداف مشروع تبدیل کند.

غارت آثار تاریخی توسط گروه‌های مسلح یا نیرو‌های اشغالگر.

تخریب عامدانه برای نابودی هویت فرهنگی (مانند آنچه داعش در سوریه و عراق انجام داد.

۲. معاهدات و قوانین بین‌المللی برای حفاظت از اماکن فرهنگی

الف. کنوانسیون لاهه ۱۹۵۴

نخستین معاهده جامع برای حفاظت از اموال فرهنگی در زمان مخاصمه مسلحانه.

کشور‌ها موظف‌اند این اموال را در برابر خطرات جنگی محافظت کنند.

استفاده نظامی از اماکن فرهنگی ممنوع است، مگر در موارد استثنایی.

شامل علامت‌گذاری اماکن فرهنگی با نشان سپر آبی برای جلوگیری از هدف‌گیری عمدی.

ب. پروتکل دوم کنوانسیون لاهه (۱۹۹۹)

تقویت قوانین پیشین و تعیین مجازات برای تخلفات.

ایجاد حمایت پیشرفته برای اماکن فرهنگی با ارزش جهانی.

ج. کنوانسیون یونسکو ۱۹۷۰

درباره جلوگیری از ورود و قاچاق اشیای فرهنگی در زمان درگیری یا پس از آن.

د. اسناد دیوان کیفری بین‌المللی (ICC)

تخریب عمدی اماکن فرهنگی در زمان جنگ می‌تواند جنایت جنگی محسوب شود (همان‌طور که در قضیه مالی علیه اعضای گروه انصارالدین در تیمبوکتو مطرح شد).

۳. وضعیت ایران و آثار فرهنگی در جنگ احتمالی با اسرائیل

خطرات بالقوه:

برخی از مهم‌ترین اماکن تاریخی ایران در نزدیکی مراکز شهری یا نظامی قرار دارند.

تخت جمشید (در نزدیکی شیراز)

نقش رستم، پاسارگاد، چغازنبیل، شهر تاریخی بم

احتمال حملات هوایی به زیرساخت‌های شهرها، آسیب غیرمستقیم به میراث فرهنگی را افزایش می‌دهد.

۴. راهکار‌ها و اقدامات پیشگیرانه

الف. اقدامات داخلی:

نقشه‌برداری دیجیتال و ثبت دقیق آثار تاریخی برای حفظ اطلاعات در صورت تخریب.

نصب نشان بین‌المللی حفاظت (سپر آبی) بر روی اماکن مهم.

ایجاد پناهگاه‌های موقتی برای اشیای منقول تاریخی (مانند موزه‌ها).

آموزش نیرو‌های نظامی و مدنی برای شناسایی و احترام به اماکن فرهنگی.

مستندسازی و حفاظت دیجیتال از آثار در قالب بانک‌های اطلاعاتی آنلاین.

ب. اقدامات بین‌المللی:

درخواست حمایت از یونسکو برای قرار دادن برخی اماکن تحت حفاظت ویژه بین‌المللی.

اطلاع‌رسانی عمومی و رسانه‌ای درباره ارزش فرهنگی این اماکن برای جلوگیری از هدف‌گیری احتمالی.

گفت‌و‌گو با طرف‌های درگیر از طریق واسطه‌ها برای پرهیز از حمله به اماکن باستانی.

در زمان جنگ، اماکن فرهنگی و تاریخی نماد‌هایی هستند که نه‌تنها باید از آسیب فیزیکی محافظت شوند، بلکه نقش آنها در حفظ هویت فرهنگی ملت‌ها ایجاب می‌کند که مورد حمایت گسترده قرار گیرند. با توجه به احتمال درگیری گسترده میان ایران و اسرائیل، نیاز فوری به اقدامات پیشگیرانه و همکاری با نهاد‌های بین‌المللی احساس می‌شود. حفاظت از این آثار، حفاظت از بخشی از حافظه و فرهنگ جهانی است.

منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر

کنوانسیون لاهه ۱۹۵۴

منابع و مراجع

۱. کنوانسیون لاهه برای حمایت از اموال فرهنگی در زمان مخاصمه مسلحانه (۱۹۵۴)

لینک رسمی یونسکو:

https://www.unesco.org/en/legal-affairs/hague-convention-۱۹۵۴،

۲. پروتکل دوم کنوانسیون لاهه (۱۹۹۹)

https://www.unesco.org/en/legal-affairs/second-protocol-hague-convention

۳. کنوانسیون یونسکو درباره تدابیر ممنوعیت و جلوگیری از واردات، صادرات و انتقال غیرقانونی مالکیت اموال فرهنگی (۱۹۷۰)

https://www.unesco.org/en/legal-affairs/convention-means-prohibiting-illicit-import-export-cultural-property-۱۹۷۰،

۴. اسناد دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) درباره جنایات جنگی مرتبط با میراث فرهنگی

۵. یونسکو – حفاظت از میراث فرهنگی در موقعیت‌های بحرانی