فرش دستباف؛ تجلی هویت ایرانی بر تار و پود تمدن همدان
خبرگزاری آنا- مهدی صفرزاده؛ ۲۰خرداد روز ملی فرش دستباف فرصتی ارزشمند برای پاسداشت یکی از مهم‌ترین جلوه‌های فرهنگ و هنر ایران‌زمین است؛ فرشی که از دل کوچه‌های گلی روستا‌های کوهستانی تا دالان‌های تمدن جهانی راه یافته و تجلی‌گر ذوق، صبر و زیبایی در تار و پود آن است.
استان همدان به‌عنوان یکی از کهن‌ترین مراکز تولید فرش دستباف ایران، سهم قابل‌توجهی در این حوزه داشته و دارد.
قالی همدان؛ فرشی ساده اما اصیل
فرش دستباف همدان با گره ترکی، طرح‌های هندسی ساده، استفاده از رنگ‌های تیره و گرم، و بافتی متراکم و درشت، شناخته می‌شود و برخلاف بسیاری از فرش‌های شهری با نقش‌های پرزرق‌وبرق، قالی همدان در عین سادگی، حامل هویتی است کهن که بازتاب فرهنگ بومی و شرایط اقلیمی این منطقه است.
ویژگی‌های فرش همدان
استفاده از رنگ‌های سنتی مانند قرمز تیره، قهوه‌ای پشم شتری، آبی لاجوردی و سبز زیتونی
طرح‌های غالب: ترنج، خشتی، شکاری و گل‌فرنگ
رج‌شمار متوسط (۳۰ تا ۴۰) با پود ضخیم
بافت عمدتاً در شهرستان‌ها و روستا‌هایی مانند کبودرآهنگ، رزن، تویسرکان، اسدآباد و مهربان
همدان؛ خاستگاه تاریخ و مهارت فرش‌بافی
براساس منابع تاریخی، فرش همدان از دوران صفویه و حتی پیش‌تر مورد توجه بوده است. در دوره قاجار، فرش همدان در قالب کارگاه‌های خانوادگی و کوچ‌رو، رونق خاصی یافت و به اروپا نیز صادر می‌شد، هنوز هم در برخی خانه‌های قدیمی همدان، دار‌های قالی برپاست و زنان و مردان مسن با شور و مهر، به بافت فرش مشغول‌اند.
فرش مهربان؛ گام‌هایی به‌سوی برند منطقه‌ای
منطقه «مهربان» در شهرستان کبودرآهنگ طی سال‌های اخیر با برگزاری جشنواره‌های فرش دستباف و تلاش برای ثبت نشان جغرافیایی، گامی ارزشمند در جهت هویت‌بخشی به تولیدات خود برداشته است.
به گفته مسئولان محلی، این منطقه از ظرفیت تولید سالانه بیش از ۵۰ هزار مترمربع فرش برخوردار است و نسل جوان نیز در هنرستان‌های فرش در حال آموزش تخصصی هستند.
نگاه آماری به فرش در همدان
تعداد فعالان رسمی حوزه فرش: بیش از ۳۵ هزار نفر
میزان تولید سالانه: حدود ۲۵۰ هزار مترمربع (برآورد غیررسمی)
بیشترین تراکم بافت: در کبودرآهنگ، رزن، نهاوند و تویسرکان
سهم صادراتی: کمتر از ۱۰ درصد تولید، به‌دلیل نبود کانال‌های مطمئن صادراتی
قالیبافان در گره مشکلات
با وجود جایگاه فرهنگی و هنری این هنر- صنعت، قالیبافان همدانی با مشکلات عدیده‌ای مواجه‌اند که مانع از شکوفایی کامل این ظرفیت شده است.
مهم‌ترین چالش‌ها
۱. افزایش قیمت مواد اولیه از جمله نخ، رنگ، دار و چله
۲. عدم پوشش بیمه‌ای گسترده برای بافندگان، به‌ویژه در روستا‌ها
۳. کاهش تقاضا در بازار داخلی و رکود صادراتی
۴. فقدان نشان تجاری و بسته‌بندی مدرن برای بازار‌های جهانی
۵. نبود آموزش حرفه‌ای در حوزه طراحی نوین و بازاریابی دیجیتال
۶. مهاجرت نسل جوان به شهر‌ها و بی‌میلی به ادامه حرفه نیاکان
تلاش‌ها و راهکار‌ها
با وجود این چالش‌ها، اقدامات پراکنده‌ای در سطح استان همدان صورت گرفته که با هماهنگی و پشتیبانی، می‌تواند به جریان‌سازی مثبت تبدیل شود.
اقدامات مؤثر
راه‌اندازی دوره‌های آموزش فرش در هنرستان‌های تخصصی
برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های منطقه‌ای مانند «جشنواره فرش مهربان»
تلاش برای ثبت جهانی برخی از طرح‌ها و نقوش بومی
پیشنهاد پوشش بیمه‌ای قالیبافان در قالب طرح‌های مشترک با تأمین اجتماعی
راهکار‌های پیشنهادی
۱. تدوین «برنامه توسعه فرش دستباف همدان» در قالب سند استانی
۲. راه‌اندازی بازارچه دائمی فروش فرش دستباف با برند منطقه‌ای
۳. توسعه دیپلماسی فرش در سفارت‌خانه‌ها و نمایشگاه‌های بین‌المللی
۴. حمایت از تولیدکنندگان با وام‌های بدون بهره، آموزش بازاریابی و فروش آنلاین
۵. تأسیس خانه فرش همدان به‌عنوان نهاد تجمیعی برای آموزش، فروش، ثبت و توسعه
سخن پایانی
فرش همدان فرشی نیست که تنها کف اتاق‌ها را بپوشاند؛ بلکه قالیچه‌ای است از تاریخ، فرهنگ، صبر و امید.
اگر امروز نتوانیم این میراث را پاس بداریم، فردا فرشی برای روایت هویت‌مان نخواهیم داشت.
روز ملی فرش دستباف، تذکر مهمی است به همه ما: حفظ هنر‌های بومی، یعنی حفظ ریشه‌ها، هویت و آینده‌مان.
انتهای پیام/
