می‌خواهیم نمایی از تفاوت‌ها و استعداد‌های خاص دانش‌آموزان را بروز دهیم
به گزارش خبرگزاری آنا؛ تعلیم و تربیت یکی از قدرتمندترین ابزار برای ریشه‌کن‌سازی فقر و گرسنگی به‌شمار می‌آید و بسیاری از ما با اهمیت آموزش آشنا هستیم و آن را با پوست، گوشت و خون خود لمس کرده‌ایم؛ اما هنوز هم کسانی هستند که مدرسه را یک اتلاف وقت می‌دانند یا از آن تنها برای رسیدن به یک شغل استفاده می‌کنند؛ اما اهمیت تحصیلات بسیار فراتر از پیدایش شغل و خوشحال کردن والدین است. در واقع، تعلیم و تربیت بهترین فرصت برای زندگی بهتر است.
تعلیم و تربیت به فرد کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی خود را با یادگیری نحوه خواندن، نوشتن، صحبت کردن و گوش دادن تقویت کند؛ بنابراین آموزش و پرورش تفکر انتقادی را توسعه می‌دهد و این امر در آموزش نحوه استفاده از منطق در هنگام تصمیم‌گیری و تعامل با مردم (به عنوان مثال، تقویت خلاقیت، افزایش مدیریت زمان) حیاتی است.
تحصیلات به فرد کمک می‌کند تا شرایط اولیه شغلی خود را برآورده کند و باعث می‌شود که آنها مشاغل بهتری را بدست آورند. آموزش برابری جنسیتی را ترویج می‌کند و به توانمندسازی دختران و زنان کمک می‌کند. گزارش بانک جهانی نشان داد که یک سال تحصیلی اضافی برای دختران، نرخ بارداری نوجوانان را در پرو تقریباً هفت درصد کاهش می‌دهد و به زنان اجازه می‌دهد تا کنترل بیشتری بر تعداد فرزندانشان داشته باشند. همچنین تعلیم و تربیت باعث کاهش مرگ و میر کودکان می‌شود. طبق گزارش یونسکو، احتمال زنده ماندن فرزندی که از مادری دارای مدرک دیپلم دبیرستان است، ۳۱ درصد بیشتر از سن پنج سالگی است؛ از این رو تعلیم و تربیت اهمیت بسیار زیادی دارد و تمام آسیب‌های اجتماعی ریشه در تعلیم و تربیت دارد؛ لذا باید این موضوع را جدی بگیریم و نباید اهمیت توجه در آموزش و تاثیر آن بر آینده فرد را نادیده بگیریم.
درک و تعاریف مختلفی از چیستی آموزش وجود دارد، اما یک تعریف را می‌توان به طور کلی مورد توافق، قرار داد و آن اهمیت آموزش است. تحصیلات باعث ثبات در زندگی می‌شود و این چیزی است که هیچ کس نمی‌تواند آن را از شما بگیرد. با تحصیلات عالی و داشتن مدرک دانشگاهی، شانس خود را برای فرصت‌های شغلی بهتر افزایش می‌دهید و درهای جدیدی را به روی خود باز می‌کنید.
مشروح گفت‌وگوی تفصیلی خبرگزاری علم و فناوری آنا با مهدی نظری‌زاده، مسئول میز ساماندهی سنجش و ارزشیابی تعلیم و تربیت به شرح زیر است؛
آنا: در حال حاضر چه اولویت‌هایی را در میز ساماندهی سنجش و ارزشیابی تعلیم و تربیت در نظر گرفته‌اید و مشخصاً چه کاری انجام می‌دهید؟
نظری‌زاده: در میز ساماندهی سنجش و ارزشیابی ۴ موضوع به‌صورت مستقیم و جدی وارد کار شده است و سه موضوع را در این میز به‌صورت مکمل و در حاشیه پیگیری می‌کنیم. اولویت اول نمایه رشدی و تربیتی است و اقدامات ملی باید روی آن صورت بگیرد؛ اما طراحی در ابتدای ورود بچه‌ها به مدرسه تا انتهای خروج بچه‌ها از آموزش‌وپرورش تا آموزش عالی دانشگاه است.
جلسات مختلفی با مسئولان مختلف حوزه‌ها در آموزش عالی، آموزش وزارت بهداشت و آموزش فنی و حرفه‌ای و آموزش‌وپرورش برگزار کردیم و بر اساس نظر سازمان تعلیم و تربیت کودک به این نتیجه رسیدیم که این نمایه از بدو تولد دانش‌آموزان شکل بگیرد و تا اشتغال فرد ادامه پیدا کند.
آنا: برای اینکه تفاوت‌ها و استعداد‌های خاص دانش‌آموزان را به‌خوبی نمایان کنیم، باید چه اقداماتی در دستور کار قرار بگیرد؟
نظری‌زاده: یک وجه به خود دانش‌آموزان مرتبط است و مسائل جدی را از آنها حل می‌کند. مسئله مهم، بلاتکلیفی دانش آموزان است. اینکه دانش‌آموزان استعداد‌های خود را نمی‌شناسند، تفاوت‌های خود را با دیگران درک نمی‌کنند، هویت فردی شکل نمی‌گیرد و خودآگاهی و خودباوری‌شان به علت اینکه توانمندی‌ها و تفاوت‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را نمی‌شناسند، محقق نمی‌شود و با این نمایه می‌خواهیم نمایی از تفاوت‌ها و استعداد‌های خاص دانش‌آموزان را بروز دهیم؛ این سطح دانش‌آموزی و دانشجویی است و این روند ادامه دارد.
مشکلات بسیار زیادی در حوزه کنکور وجود دارد که نزدیک به بیش از یک‌میلیون نفر درگیر آن هستند؛ در این میان می‌توانیم درصد کمی را که در آن قبول می‌شوند را به‌راحتی حل کنیم، زیرا جهت‌دهی درستی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود و بسیاری از آنها لازم نمی‌بینند که از مسیر کنکور به موفقیت برسند و مسیر‌های دیگر را انتخاب می‌کنند.
یک وجه دیگر نمایه رشد تربیتی، وجه معلمان و اساتید است. یکی از انتظارات جدی سند تحول از معلم در سند به عنوان مربی نام‌گذاری شده است و تمام معلمان و مربیان (مدیر مدرسه، پرورش مدرسه و ...) را شامل می‌شود. چون شأن اصلی مربی و همچنین اساتید دانشگاه است و از تدریس نیز استفاده می‌کنند.
در این نمایه یک داشبورد برای معلمان، یک داشبورد برای دانش‌آموزان و در مدرسه یک مشاور وجود دارد که در این نمایه آگاهی از سوابق و استعداد‌های دانش‌آموزان ضرورت دارد و مسیر‌هایی که آنها در مدرسه و دانشگاه طی کردند را باید در نظر گرفت.
یک وجه از نمایه برای اولیای دانش‌آموزان است و آنها قطعاً از این نمایه استفاده زیادی می‌برند. یکی از مسائل جدی این است که خانواده‌ها نیز همواره تفاوت استعداد‌های فرزندانشان را نسبت به دیگران حس نمی‌کنند، زیرا این موضوع به‌طور طبیعی در نظام ما شکل نگرفته است. عموماً دانش‌آموزان با یکدیگر مقایسه می‌شود و موفقیت از دید خانواده‌ها، مسیر کنکور است.
وجه مجریان، مدیران، سیاست‌گذاران و شورا یکی دیگر از وجه‌های مهم این نمایه است. تمام سیاست‌گذاران زمانی‌که برای کشور برنامه‌ریزی می‌کنند باید بدانند که برای چه کسانی برنامه‌ریزی می‌کنند، استعدادشان چیست، کدام نقاط پررنگ‌تر است، مهارت‌هایشان چیست، کدام مهارت‌ها باید تقویت شود، سوادشان در حوزه‌های مختلف چطور است و کدام سواد باید تقویت شود.
۲۰۰ شاخصه برای این نمایه در نظر گرفته شده است و ممکن است هر کدام از این موارد ۲۰ تا ۳۰ بخش را مشاهده کنند. مشاوران و مراکز مشاوره دسترسی حداکثری به این نمایه‌ها دارند و مابقی برشی از آن را می‌توانند مشاهده کنند.
جنبه تربیتی و نگاه رشدی و تربیتی اساتید دانشگاه در سند جامع علمی کشور را در دانشجو‌ها به‌صورت جدی می‌بینیم و این دو موضوع در کنار یکدیگر به معلمان و اساتید کمک می‌کند تا دانش‌آموزان را متفاوت از یکدیگر ببینند.
آنا: مهم‌ترین خواسته‌ای که سند بنیادین تحول از معلمان و مربیان دارد، چیست؟
نظری‌زاده: مهم‌ترین خواسته‌ای که سند بنیادین تحول دارد این است که معلمان و مربیان تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان را در نظر بگیرند، زیرا آنها در یک کلاس نشسته‌اند؛ بنابراین شبیه به هم نیستند و با یک مدل یاد نمی‌گیرند و رشد نمی‌کنند.
سیاست‌گذاران باید بدانند که شایستگی‌ها به عنوان هدف اصلی سند بنیادین تحول چیست و به کجا رسیده است، کدام شایستگی‌ها در کشور باید متمرکز شود و در نهایت برای دریافت مجموعه حمایت‌ها اعم از خدمات آموزشی، تحصیلی تا خدمات بهداشتی و خدمات مددکاری و خدمات شغلی و ... می‌توانند از این برش استفاده کنند.
خروجی سند تحول بنیادین رشد دانش‌آموزان است و رشدی در این خصوص شکل نگرفته است؛ بنابراین نمی‌دانیم که مشکل از اشتغال، برنامه‌ریزی‌های کلان یا ثبت‌احوال است و آنها فعالیت‌هایشان را به‌درستی انجام می‌دهند یا خیر.
آنا: نمایه‌ها به طرح نماد ارتباط دارد؟
نظری‌زاده: طرح نماد جزئی از نمایه است که از ۲۰۰ شاخص نمایه، ۵ طرح نماد وجود دارد، زیرا کل این نمایه جنبه مثبت‌گرا دارد. در طرح نماد به دنبال دانش‌آموزانی هستیم که دچار آسیب اجتماعی شدند؛ اما غربال‌ها نشان می‌دهد که تمام دانش‌آموزان به لحاظ سلامت روان سالم هستند. در مدرسه برای اینکه از دانش‌آموزان برای کاهش آسیب‌های اجتماعی کمک بگیرید، از کسانی که رتبه بالایی دارند، استفاده کنید.
همان‌طور که می‌دانید در شایستگی‌های سند از عبارت «بانشاط» استفاده شده است؛ درواقع می‌خواهیم دانش‌آموزان با نشاط تربیت کنیم. مربیانی که با آنها درارتباط‌ند، باید بدانند که این دانش‌آموزان، کسانی هستند که از نظر نشاط وضعیت خوبی دارند.
همچنین مربیان باید تفاوت‌های فردی را مشخص کنند که کدام دانش‌آموز بانشاط‌تر، مسئولیت‌پذیرتر و فعال‌تر در حوزه اجتماعی هستند. درواقع، با شناختن این ویژگی‌ها می‌توانیم به جهت‌گیری‌هایشان کمک کنیم. این مجموعه فعالیت ارزشمندی محسوب می‌شود که به حل مشکلات کشور منجر می‌شود.
تمرکز روی بخش‌ها را حل می‌کند و نگاه تربیتی که باید مربیان به دانش‌آموزان داشته باشند، شکل می‌گیرد. معلم در حال حاضر فقط تدریس می‌کند و مشکل جهت‌گیری دانش‌آموزان همچنان پابرجاست.
آنا: تکلیف دانش‌آموزانی که برای امتحان نهایی درخواست داده بودند، چه می‌شود؟
نظری‌زاده: آمار دانش‌آموزانی که درخواست مجدد برای امتحان نهایی داده بودند، بسیار زیاد است. با توجه به اینکه امتحان نهایی در کنکور اثر می‌گذارد، ترمیم معدل مطرح شده است. مثلاً کسانی‌که شرکت‌کننده کنکور قدیمی بودند، اگر بخواهند در کنکور شرکت کنند، باید امتحان‌ترمیم معدل بدهند.
شرکت‌کنندگان در این ۴ سال کنکور شرکت نکردند و از نظر ما پشت‌کنکوری محسوب می‌شوند؛ اما همه شرکت‌کنندگان دارای حداقل مدرک یعنی لیسانس، فوق لیسانس، دکترا هستند. فردی که تا مقطع دکترا پیش رفته است و بعد به دنبال تغییر رشته است، هزینه زیادی از کشور صرف کرده و به این نتیجه رسیده که مسیر اشتباه بوده است، حال باید از دوباره وارد مرحله‌ترمیم معدل شود تا در کنکور کارشناسی شرکت کند.
تعداد بسیار زیادی از ترمیم معدل‌ها به دلیل ناآگاهی دانش‌آموزان از انتخاب رشته است، درواقع، چقدر از هزینه‌های کشور صرف ندانم‌کاری می‌شود.
بسیاری از تخصص‌ها که موردنیاز جامعه است، توسط دانشجویان انتخاب نمی‌شود و این موضوع فاجعه محسوب می‌شود؛ آنها به سراغ یک یا دو تخصص پول‌ساز می‌روند. از زمانی‌که آموزش وزارت بهداشت و مراکز سنجش آموزش وزارت بهداشت آزمون تخصص می‌گیرند، در آزمون تخصص نیز به مشکلات زیادی برخوردیم.
آنا: با توجه به این موضوع که چند سال آینده با مشکلات زیادی مواجه می‌شویم، چه نگاهی به آینده دارید؟
نظری‌زاده: چندین سال آینده در این موضوع دچار مشکل می‌شویم؛ تخصص‌هایی در کشور نیاز داریم که شاید لوکس نباشند؛ اما تخصص پزشکی است که ما به‌شدت نیاز داریم. دانش‌آموزان به جایگاه خوبی می‌رسند؛ اما نگاهشان، نگاه نیاز و استعداد کشور نیست. صرفاً با این دیدگاه و ذهنیت که این رشته مناسب است، وارد تخصص می‌شوند.
در سال‌های گذشته تلفات زیادی از لحاظ استعدادی رخ داده است. در ۱۵ سال اخیر جمعیت به‌صورت ناگهانی از رشته ریاضی به تجربی و هم‌اکنون یک عده از آن جمعیت به سمت رشته علوم انسانی حرکت کرده‌اند و این موضوع بلاتکلیفی دانش‌آموزان را مشخص می‌کند.
در این راستا و حل چالش‌ها به‌طورکلی سعی کردیم فضای کار و میز را به‌صورت قرارگاهی اداره کنیم و به سراغ تولید سند نرفتیم و هر سندی که نیاز به تولید داشته باشد را در حین کار تولید می‌کنیم و این اتفاق برخلاف رویه همیشگی شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
اولین قدم این بود که پرس‌وجو کردیم که از کجا شروع کنیم و با نظر جمع قرار شد که از آموزش‌وپرورش آغاز شود و بعد به سمت آموزش عالی حرکت کند. همچنین در جلسات سخنرانی اعلام شد که این کار توسط معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش‌وپرورش انجام شود. در جلساتی که برقرار کردیم به اجماع رسیدیم که مرکز سنجش آموزش‌وپرورش مسئولیت بر عهده بگیرد و مابقی را سر میز بیاورد.
مرکز سنجش آموزش‌وپرورش جلسات مفصل برگزار کرد؛ مسئولان آموزش‌وپرورش در جلسات هر کدام گفتند که ما سال‌ها منتظر این جلسه بودیم، زیرا یک‌بار هم نشد که ما دور هم بنشینیم و هر کدام گوشه‌ای از کار را انجام می‌دادیم.
آنا: مرکز سنجش آموزش‌وپرورش چه وظایفی بر عهده داشت؟
نظری‌زاده: استعداد سنجی، مهارت و سواد و شایستگی در این مرکز انجام می‌شد که هر کدام به یک بخش از آموزش‌وپرورش متصل است و ما به‌صورت راهبری قطعات را به‌صورت جداگانه تنظیم کردیم. این روندی است که هم‌اکنون تقریباً روی ریل افتاده است و ما به عنوان پروژه اول روی آن اقدامات خاصی پیاده می‌کنیم.
پروژه دومی که در دستور کار قرار دارد، ارزشیابی مدارس است؛ اما متأسفانه تا بحث عنوان رتبه‌بندی مدارس پیش می‌آید، یک ذهنیت منفی به علت روندی که در رتبه‌بندی معلمان به وجود آمد، شکل می‌گیرد. این ذهنیت منفی در رتبه‌بندی معلمان با وجود اینکه در اسناد بالادستی مانند سند تحول و سند جامع علمی کشور و ... مطرح شد، باز دردی دوا نشد.
دغدغه دوم عدم وجود فضای انتخاب برای خانواده‌هاست. به‌طور موازات در آموزش‌وپرورش پیگیری انجام شد تا شروع به طراحی مدل مفهومی ارزیابی مدرسه کنیم و جلساتی با وزیر آموزش‌وپرورش برگزار کردیم تا ارزشیابی مدرسه صورت بگیرد.
آنا: مؤلفه‌ها را تعریف می‌کنید؟
نظری‌زاده: مؤلفه‌ها دو بخش دارد که یکی از این مؤلفه‌ها توسط وزارت آموزش‌وپرورش طراحی می‌شود و تقریباً تا آخر دی انجام می‌پذیرد و اجرای این مؤلفه‌ها کاملاً متفاوت است و به طراحی مجزا نیاز دارد. این دو مؤلفه به‌صورت هم‌زمان با یکدیگر پیش می‌رود و تا آخر دی از مرحله طراحی گذر می‌کند.
در مجموع یک اتاق فکر در خصوص اقدامات پژوهشی برای میز ساماندهی سنجش و ارزشیابی تعلیم و تربیت تشکیل دادیم و جدا از جلساتی است که مسئولان و کارشناسان برگزار می‌کنند. اساتید دانشگاه‌ها که در حوزه ارزشیابی آموزش‌وپرورش فعالیت کردند و با یکدیگر حلقه‌ای در یکی از دانشگاه‌ها به‌صورت یک هفته در میان برگزار می‌کنند.
پروژه سوم، پروژه سازمان ملی سنجش و ارزشیابی نظام آموزش کشور است و در مصوبه‌ای که ابلاغ و اساسنامه آن تهیه شد، جلسات مفصلی برای آن برگزار کردیم که طرح اولیه تهیه شد و فعلاً از میز ساماندهی سنجش و ارزشیابی تعلیم و تربیت خارج شده و به صحن رفته است. اگر این مصوبه در صحن ستاد مصوب شد، نهایی‌سازی صورت می‌گیرد.
پروژه چهارم هنوز کلید نخورده است؛ اما اقداماتی از قبل روی پروژه رتبه‌بندی معلمان انجام شده است. رتبه‌بندی معلمان هزینه بسیار زیادی از سوی نظام دارد؛ اما به اهداف خود ازجمله شکل‌گیری رضایت‌مندی معلمان و ارتقای کیفیت درون وزارت آموزش‌وپرورش نرسید.
آنا: نظر شما این است که به سمت اصلاح برویم؟
نظری‌زاده: این پروژه‌ها باید اصلاح شود؛ طبق قانون هر سه سال یک‌بار برای برخی از افراد و هر ۵ سال یک‌بار برای همه اجرا می‌شود؛ اما نکته درست این است که این اصلاحات سالانه انجام شود.
این ۴ پروژه نمایه رشته تربیتی، ارزشیابی مدارس و سازمان ملی و رتبه‌بندی معلمان، جزء پروژه‌های اصلی است و در کنار آن سه پروژه فرعی داشتیم که یکی از آنها طرح نماد بود که متأسفانه سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ تعطیل شد و با پیگیری مجموعه دوباره راه‌اندازی شد. در حال حاضر طرح نماد در سه الی چهار ماه گذشته جزء سامانه‌های سنجش و ارزشیابی پیشروی کشور بوده و نزدیک به ۴ میلیون دانش‌آموز را غربال کرده است. این سامانه با داشبورد‌های مختلف به‌گونه‌ای طراحی شده که بتواند افرادی که تخصص قوی ندارند را با راهنمایی و ارائه مسیر هدایت کند.
آنا: هیچ پژوهشی در مسیر طرح نماد نداشتید که مشخص کند وضعیت آسیب‌های اجتماعی بغرنج است و هر طور که شده باید طرح نماد با جدیت پیش گرفته شود؟
نظری‌زاده: هم‌اکنون در کشور یک داشبورد داریم و در این خصوص به پژوهش نیازی نداریم. در این ۴ میلیون نفر دانش‌آموز غربال‌شده، استان به استان، شهرستان به شهرستان، مدرسه به مدرسه و مدارس بحرانی، استان‌های بحرانی و شاخص‌های بحرانی مثل شاخص خودکشی و اعتیاد کاملاً مشخص است و آنچه مسلم است این است که کشور در سه چهار ماه گذشته در این خصوص به تلاطم افتاده است. کارگزار وزارت کشور به‌صورت جدی فعال شده است و در داخل وزارت خانه کار را به‌خوبی پیگیری می‌کنند.
آنا: بخشی از وضعیت آسیب‌های اجتماعی به بهزیستی و بخش دیگر به کمیته امداد مرتبط است، به نظر شما همکاری بین‌بخشی چطور است؟
نظری‌زاده: این همکاری به‌درستی هنوز شکل نگرفته است، زیرا آموزش‌وپرورش باید به‌صورت کامل غربال را انجام دهد و چند مرحله دارد.
آنا: در اتاق وضعیت تشکیل‌شده در شورای عالی انقلاب فرهنگی به دلیل اینکه با رصدخانه‌ها ارتباط می‌گیرند، رصدخانه حوزه آموزش‌وپرورش دارید؟
نظری‌زاده: تقریباً نداریم. اما خود آموزش‌وپرورش اطلاعات زیادی دارد.
آنا: سازمان مشاوره‌ای چطور؟
نظری‌زاده: فعلاً وارد این موضوع نشده‌ایم؛ اما بعداً در دستور کار قرار می‌گیرد. پیشنهاد دادیم مراکز نظرسنجی و افکار سنجی به ما در این حوزه کمک کنند؛ اما فعلاً تمرکز کردیم که داده‌های فراوانی که در آموزش‌وپرورش بوده و بلااستفاده است را برای سیاستگذاری به‌کار ببریم.
آنا: به نظر بنده تمرکز روی نمایه ضروری است که به استعدادیابی و یا مهارت‌افزایی مربوط می‌شود؛ چیزی که هم‌اکنون به آن احتیاج داریم، استعدادیابی است، نظر شما چیست؟
نظری‌زاده: غیر از بخش مشخصات فردی نمایه، بخش جدی استعدادها، مهارت‌ها و شایستگی‌ها مطرح است.
آنا: این نمایه‌ها به اطلاع خانواده‌ها نیز می‌رسد؟
نظری‌زاده: بله، بخش‌هایی از آن به اطلاع خانواده‌ها می‌رسد.
آنا: یک مقاومتی در خانواده‌ها وجود دارد و آن این است که خانواده‌ها دوست دارند که فرزندانشان دکتر شوند، نظر شما را به عنوان نکته پایانی در این زمینه می‌شنویم
نظری‌زاده: هیچ سازوکاری برای اینکه آن را بشکنیم، نداریم. زمانی که خانواده‌ها پیش از دبستان به سیستم گزارش می‌دهند که فرزند من در حوزه هنری خلاق و قوی است و سپس از سیستم بازخورد دریافت می‌کند که دانش‌آموز در این موضوع استعداد بیشتری دارد، خانواده‌ها آگاه می‌شوند که دیگر ضرورتی ندارد که حتماً فرزندم پزشک شود. آنها ترجیح می‌دهند که فرزندانشان در مسیری باشد که خلاقیت را پرورش بدهد.
انتهای پیام/
