چرا شب یلدا را با رنگ قرمز می‌شناسیم؟

گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، فاطمه پناهیان‌پور- از آن زمان که خورشید در هنگام غروب رنگ زرد خویش را به سرخ تغییر داد، شب و سرخی در فرهنگ ملل با یکدیگر در آمیختند و در بسیاری از مراسم شب هنگام جوامع مختلف، رنگ سرخ حضور یافته است.

رنگ قرمز از نظر تاریخی بسیار مهم است. این رنگ زیبا حتی در غار‌هایی که انسان‌های نخستین با خاک و انواع اجزای طبیعت بر روی آن‌ها نقاشی می‌کردند پیدا شده و از رنگ‌های اصلی‌ای است که انسان‌ها قادرند مشاهده کنند.

رنگ قرمز رنگ قلب ما و خون جاری در بدن است و به همین دلیل در بسیاری از فرهنگ‌ها نشان دهنده عشق است.

در بین انبیا نیز حضرت موسی (ع) نخستین بار دعوت الهی را در سرخی آتشی در کوه طور دریافت می‌کند و سپس برای دریافت پیام به مدت سی شب (و نه سی روز) فراخوانده می‌شود. مدت زمان که با ده شب دیگر به اتمام می‌رسد.

برای نیاکان ایرانی ما چه آن زمان که به آئین مهر دلبستگی داشتند و رنگ سرخ را که نماد نور خورشید بوده است گرامی داشتند و چه آن زمان که به عنوان زرتشتیانی معتقد این رنگ را در سرخی آتش آتشکده‌ها می‌دیدند، این رنگ جایگاهی خاص داشته است.

از سوی دیگر آنان طولانی‌ترین و تاریک‌ترین شب سال را، شب چله یا یلدا نام نهادند و آغاز تولد دوبارۀ روز را در این شب به جشن و سرور برگزار کردند. جشنی زیبا کهن و ایرانی، که نه فقط در ایران، بلکه در بسیاری از کشور‌های همسایه هم برگذار می‌شود.

این شب نشان دهنده شادی، نور، جشن و سرور و تمام افکار مثبتی است که فصل بهار به همراه خود می‌آورد است و از ایران باستان تا به امروز زنده مانده است.

یلدا واژه‌ای سُریانی به معنای زایش و تولد است. ابوریحان بیرونی، دانشمند تقویم‌شناس، از شب یلدا با نام میلاد اکبر یاد می‌کند و منظور از این نام را میلاد خورشید دانسته است.

یلدا از دیرباز در ایران زمین به معنای تولد، شب زاییده شدن خورشید و پیروزی نور بر تاریکی تلقی می‌شود. سمبل این شب میوه انار است، این میوه قرمز رنگ به عنوان نمادی از خورشید آتشین بر سر سفره یلدا می‌نشیند و به دلیل دانه‌های قرمزی که در دل خود دارد نمادی از برکت و باروری نیز هست؛ بنابراین رنگ قرمز در یلدا نشانی از پیروزی نور و خورشید است.

یکی از چشمگیر‌ترین ویژگی‌های یلدا، رنگ قرمز است. تقریبا تمام اقلام و نماد‌های یلدا این رنگ را به شکلی دارند، از غذا‌هایی که با انار درست شده گرفته، تا ظروف و میوه‌ها و سفره‌های قرمز رنگ.

رنگ قرمز از نظر علمی یک رنگ هیجانی و گرمی‌بخش است که متابولیسم بدن را بالا می‌برد. همچنین رنگ قرمز نماد خوشبختی، عمل، اراده و عشق و زندگی است که همگی با تفکر ایران باستان تناسب دارد. زیرا شب یلدا را به دلیل پایان تاریکی و تولد نور، عشق و زندگی جشن می‌گرفتند.

حس خوبی که از این رنگ دریافت می‌شود ومی‌تواند لحظات زیبایی را برای انسان رقم بزند و فرکانس‌های پر انرژی این رنگ بر روی ثانیه‌های زندگی، به حدی است که بسیاری معتقدند، رنگ قرمز لباس حاجی فیروز شب عید در فرهنگ ما و بابانوئل کریسمس در فرهنگ مسیحیان نیز از همین دیدگاه الهام گرفته شده است.

گرچه بسیاری از مورخان بر این باورند که استفاده از رنگ قرمز در بابانوئل در کریسمس به تاریخ بسیار دور و به احترام خدای زحل باز می‌گردد که هر سال بین ۱۷ دسامبر تا ۲۳ دسامبر برگزار می‌شود درحالیکه استفاده از رنگ قرمز در ایام شب یلدا، می‌تواند به میترا که خدای خورشید، نور، شادی و زندگی بوده بازگردد.

قرمز رنگی پر معنا

• قرمز همچون طولانی‌ترین شب سال یلدا، بلندترین طول موج را در بین تمام رنگ‌های رنگین کمان یعنی مجموعه رنگ‌های قابل مشاهده توسط بینایی انسان دارد.

• قرمز رنگی است که انرژی می‌دهد و به عمل دعوت می‌کند.

• قرمز به عنوان یک رنگ گرم، محرک، هیجان‌انگیز و با اراده است.

• این رنگ اشتها را افزایش می‌دهد و به همین دلیل در معماری داخلی رستوران‌ها در حجم بالایی مورد استفاده قرلر می‌گیرد.

• قرمز متابولیسم را سرعت می‌بخشد.

• قرمزرنگی است آگاه کننده و هشدار دهنده که در نماد‌های اعلام خطر به کار می‌رود.

• این رنگ از یک سو محرک و پرانرژی است و نیاز‌های فیزیکی ما را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر همچون یک رنگ دراماتیک است.

رنگ قرمز در فرهنگ‌های مختلف

• در چین، قرمز به معنای شانس و سعادت است.

• در ژاپن قرمز نماد خوشبختی و خوش‌شانسی است.

• در هند، قرمز نشان‌دهنده خوشبختی، رفاه، عشق و پاکی است.

• در هند، پاکستان، ویتنام، کره جنوبی، سنگاپور، سودان جنوبی و بسیاری از مناطق چین، رایج است که عروس در روز عروسی لباس قرمز و گاهی اوقات دستبند قرمز می‌پوشد.

• در مصر باستان قرمز رنگ زندگی و پیروزی است.

• در برزیل قرمز را رنگ شور می‌دانند.

• در اساطیر یونان، گل رز قرمز نماد چرخه رشد و زوال، و همچنین برای عشق بود و قرابت.

• در ایالات متحده، قرمز همراه با سفید و آبی به معنای میهن‌پرستی و افتخار در کشور است.

• در کشور‌های غربی، ترکیب قرمز و سبز نماد کریسمس است.

• رنگ قرمز در کتاب‌های مقدس به معنای زندگی، خون، گناه، گوشت و خاکی است.

رنگ قرمز در هنر مینیاتور

در تابلوی یوسف و زلیخای بهزاد از رنگ‌های متضاد و مکمل مانند شنگرف و سرخ، زمردی، لاجوردی و آبی و سبز استفاده شده است. در این نگاره اگرچه جامی و سعدی به عنوان روایت کنندگان این داستان اشاره‌ای به رنگ لباس یوسف و زلیخا نکرده‌اند، اما بهزاد از طریق تاثیر متقابل رنگ‌های مکمل دو رنگ سبز و شنگرف را برای القای نمادین این دو شخصیت در رنگ لباسشان انتخاب کرده‌است.

در فرهنگ نمادین رنگها، سبز نشانه‌ای از پیامبری و پاکی و پاکدامنی است. این رنگ علاوه بر استفاده در لباس یوسف در بادگیر و در کاخ هم استفاده شده‌است که شاید بتوان گفت مسیر گریز یوسف از زلیخا به سمت الوهیت و پناه بردن به خدا نشان می‌دهد. در مقابل رنگ سرخ شنگرفی شهوانیت و نفسانیت زلیخا و نزول او به پایین را القا می‌کند.

ایرانیان و مردمان کشور‌های همسایه سالیان درازی است که در شب یلدا سرمای زمستان را با حرارت رنگ قرمز آغاز می‌کنند، تا با این سرآغاز، گام به گام به استقبال بهاری دیگر روند.