آرشیو

از تحریم تا ترور شیمیست نظامی ایران

دکتر اکبر مطلبی‌زاده دانشمند برجسته شیمی کاربردی و عضو کلیدی سازمان پژوهش‌های نوین دفاعی (که سابقه هدف قرار گرفتن در تحریم‌های امریکا را داشت) در توسعه مواد پیشرفته برای سامانه‌های موشکی و دفاع هوایی نقش اصلی و اثرگذاری داشت و به عنوان مغز متفکر دفاعی در پیشرفت‌های استراتژیک کشور بود.

خیار دریایی حامل سلاحی ضد سرطان

تیمی از پژوهشگران دانشگاه می‌سی‌سی‌پی و دانشگاه جورج تاون یک ترکیب قندی منحصر به فرد را در خیارهای دریایی کشف کردند که می‌تواند آنزیمی مرتبط با رشد و گسترش سرطان را مسدود کند.

شکستن مرز‌های طبیعت؛ انتقال ژن از حیوان به گیاه

علم با سرعتی غیر قابل پیش‌بینی به جلو می‌‌تازد و مرز‌های طبیعت هر روز به شکلی نو بازتعریف می‌شوند. در این عصر، داستانی نو در دل زیست‌شناسی نوشته می‌شود؛ داستانی که در آن ژن‌های حیوانات به قلب گیاهان نفوذ می‌کنند و معجزه‌ای بی‌سابقه رقم می‌زنند. تصور کنید گیاهانی که می‌توانند در برابر آفات مقاومت کنند، در برابر سرمای شدید تاب بیاورند و حتی ترکیبات دارویی ارزشمندی تولید کنند؛ داستانی که به شکلی شگفت‌انگیز، دو دنیای جدا از یکدیگر را به هم پیوند می‌دهد و آینده کشاورزی و پزشکی را دگرگون می‌سازد.

شهید عباسی معمار جداسازی ایزوتوپ و سخت‌افزار‌های رآکتوری

شهید عباسی دوانی؛ استاد بی‌رقیب فیزیک هسته‌ای و فناوری لیزر که دانش جداسازی ایزوتوپ را در خدمت طراحی سخت‌افزار‌های رآکتوری قرار داد. معماری دانشِ تحریم‌شکنی که دشمنان علم را به هراس انداخته بود.

نجات یک زندگی با کوچک‌ترین قلب مصنوعی جهان

هوا سنگین بود، نفس‌ها کوتاه‌تر از همیشه شده بود و خانواده‌اش در راهروی بیمارستان، بین امید و ناامیدی معلق مانده بودند. در اتاق‌های سرد بیمارستان یونیون شهر ووهان، پزشکان با معمایی بزرگ روبه‌رو بودند: قلب یک کودک ۷ ساله که دیگر تاب ادامه زندگی را نداشت، اما برای پیوند قلب هم اهداکننده‌ای در کار نبود. گروه خونی نادر این کودک جست‌و‌جو برای یافتن قلب را بی نتیجه گذاشته بود. در آن لحظات بحرانی که مرگ سایه به سایه‌ی کودک پیش می‌آمد، علم تصمیم گرفت راه جدیدی بسازد. تصمیمی که به یکی از بزرگ‌ترین دستاورد‌های پزشکی در حوزه درمان نارسایی قلبی کودکان منجر شد.

مغز انسان، زبان باز کرد

داخل یکی از اتاق‌های آرام و پیشرفته یک مرکز تصویربرداری مغزی، پزشکی رو به تصویر پیچیده‌ای از مغز یک بیمار ایستاده است. خطوط در هم تنیده، نقاط رنگی که به چشم می‌آید؛ مانند یک نقشه‌ پر رمز و راز، اما این فقط یک تصویر زیبا نیست. این نقشه می‌تواند داستان آینده‌ آن بیمار را بازگو کند؛ بگوید کدام توانایی‌ها به خطر می‌افتد، چه بخش‌هایی سالم است و حتی آیا امیدی به بهبود هست یا نه.

چرا خورشیدگرفتگی ترکیبی ۲۰۲۳ خاص بود؟

در روزی که خورشید به مدت ۶۲ ثانیه مُرد، ماه یک حلقه نورانی اطرافش کشید. این نمایش کیهانی، در آسمان اقیانوس هند روی داد. «فرد اسپنک» با ۱۱ بار ثبت نور، از این «مرگ کوتاه» خورشید عکسی تاریخی گرفت.

چگونه مغز زمان احساس خوشی را پیش‌بینی می‌کند

مغز شما نه تنها می‌داند چه زمانی پاداش دریافت می‌کنید، بلکه دقیقاً لحظه‌ی آن را هم پیش‌بینی می‌کند. این کشف تازه‌ای است که مرز‌های فهم ما از سیستم پاداش مغز را به شکلی شگفت‌انگیز گسترش می‌دهد. ناحیه‌ای کوچک، اما حیاتی در مغز به نام تهیگاهی شکمی (VTA) که مسئول تولید دوپامین و ایجاد حس لذت است، فراتر از ارسال پیام ساده «پاداش رسیده» عمل می‌کند. پژوهشگران دانشگاه ژنو، هاروارد و مک‌گیل با کمک هوش مصنوعی و داده‌های نوروفیزیولوژیکی نشان داده‌اند که نورون‌های این ناحیه نه تنها احتمال دریافت پاداش را پیش‌بینی می‌کنند، بلکه زمان دقیق وقوع آن را هم به شکلی پیچیده و دقیق کدگذاری می‌کنند. این یافته‌ها انقلابی در درک فرآیند‌های یادگیری، انگیزه و تصمیم‌گیری در مغز به وجود آورده‌اند.

زامبی‌های بدن انسان، نگهبان یا تخریب‌گر

برخی سلول‌های پیریافته مفیدند و برخی مضر؛ همه چیز به شکل آنها بستگی دارد. تصور کنید در پوست شما سلول‌هایی وجود دارند که دیگر وظیفه‌ای برای انجام ندارند. آنها نمی‌میرند، اما زنده هم نیستند؛ سلول‌هایی که فقط حضور دارند؛ گاه باعث بیماری و التهاب، و گاه ناجی سیستم ایمنی برای ترمیم زخم‌ها. این سلول‌ها را دانشمندان به نام «سلول‌های زامبی» می‌شناسند؛ سلول‌هایی که حالا دانش جدید درباره آنها، معمایی بزرگ از بدن انسان را رمزگشایی کرده است.

کشف نقش برجسته یک نوع آنزیم در درمان پارکینسون

پارکینسون، بیماری‌ای که حرکات ساده را دشوار می‌کند , هنوز درمان قطعی ندارد. اما دانشمندان با کشف تاثیر مستقیم آنزیمی کلیدی در مسیر تخریب سلول‌های عصبی، امید تازه‌ای برای متوقف کردن پیشرفت این بیماری یافته‌اند. این گام علمی می‌تواند دریچه‌ای به سوی داروهای دقیق‌تر و موثرتر باز کند.

آیا درست است که هوش مصنوعی برای ما مقالات علمی بنویسد؟

با انقلابی که هوش مصنوعی برپا کرده است و بهبود سریع ابزارهای آن مانند «ChatGPT» این پرسش که آیا استفاده از این ابزارها برای نوشتن مقالات علمی مجاز است یا خیر، به پرسشی گریزناپاپذیر تبدیل شده است.

سرمایه‌گذاری کوانتومی در نیمه نخست ۲۰۲۵ به ۷۰درصد کل سال گذشته رسید

در حالی که سال ۲۰۲۵ به نیمه نرسیده است، سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری کوانتومی به ۷۰درصد کل سرمایه جذب شده در تمام سال ۲۰۲۴ دست یافته است. این رقم قابل توجه نشان‌دهنده تحولی عظیم در بازار است؛ تعداد دوره‌های جذب سرمایه کاهش یافته، اما اندازه معاملات بزرگتر و هدفمندتر شده است.

شکافت‌های ریز مغز، پلی به سوی عملکرد بهتر ذهنی

مغز انسان، پیچیده‌ترین ساختار شناخته‌شده در جهان است؛ با هزاران شیار و چین خوردگی که هر کدام ممکن است داستانی متفاوت از عملکردهای ذهنی ما روایت کنند. پژوهش‌های تازه دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا، نشان داده است که عمیق‌تر بودن شیارهای ریز مغز، نه فقط یک تفاوت آناتومیکی ساده، بلکه کلیدی برای ارتباط قوی‌تر بین نواحی مهم مرتبط با تفکر پیچیده است. این کشف می‌تواند به توضیح تفاوت‌های فردی در توانایی‌های استدلالی کمک کند و دریچه‌ای تازه به درک بهتر مغز گشاید.

اگر کاروانسراهای ایرانی نبودند؟

در دنیای قدیم ارتباط با سهولت امروز نبود و وجود جاده‌ها و بسترهای رفاهی در مسیر آن‌ها مانند کاروانسراها ضروری بود. در نتیجه انتقال دانش و علم نیز باید همین مسیر را طی می‌کرد. دسترسی ما به اینترنت و سهولت ارتباطی حاصل از آن، فهم این مسئله را برای ما دشوار کرده است. درباره این موضوع با فرزان احمدنژاد، کارشناس میراث فرهنگی استان البرز گفتگو کرده‌ایم.

ایران نهمین قدرت فضایی جهان شد

ایران در سال ۲۰۲۵ در شرایطی به عنوان یک قدرت فضایی منطقه‌ای معرفی شده که تحریم‌ها دسترسی ایران به فناوری‌های فضایی را محدود کرده، اما این کشور هم در ماهواره‌های نظامی و هم غیرنظامی پیشرفت‌های چشمگیری داشته است.

ابداع پلیمرهایی با قابلیت خودترمیمی از سوی دانشمندان روس

دانشمندان دانشگاه پلی‌تکنیک باومن (BMSTU) و مؤسسه شیمی‌فیزیک و الکتروشیمی آکادمی علوم روسیه پوشش‌های پلیمری هوشمندی تولید کردند که می‌تواند خود را با شرایط سخت عملیاتی سازگار کند.

فیزیکدانان کمبریج حسگر‌های مغناطیسی کوانتومی نازک‌تر از یک اتم با عملکرد بالا ساختند

محققان دانشگاه کمبریج موفق به ایجاد یک حسگر مغناطیسی کوانتومی جدید و فوق‌العاده نازک شده‌اند که بر پایه ماده‌ای شبیه به گرافیت به نام نیترید بور هگزاگونال (hBN) کار می‌کند. این حسگر نه تنها در تشخیص میدان‌های مغناطیسی عملکرد بهتری نسبت به حسگر‌های قدیمی مبتنی بر الماس دارد، بلکه امکان تصویربرداری مغناطیسی با رزولوشن نانومتری را هم فراهم می‌کند.

اسپینوزاروس؛ دایناسوری که در آب شنا می‌کرد

شاید تا به حال فکر می‌کردید همه دایناسور‌ها موجودات خشکی‌نشین و زمین‌گیری بودند که در جنگل‌های قدیمی زندگی می‌کردند، اما یافته‌های جدید نشان می‌دهند که اسکلت بعضی از آنها برای زندگی آبزی تطبیق یافته بود.

فیبروز سیستیک؛ یک بیماری، صد‌ها مبارزه

همه‌چیز از یک تنفس ساده آغاز می‌شود. اما برای برخی، هر نفس کشیدن به مبارزه‌ای بی‌صدا و طاقت‌فرسا تبدیل می‌شود. نوزادی که تازه چشم به جهان گشوده، هنوز صدای گریه‌اش در فضای اتاق بیمارستان نپیچیده، اما در بدن کوچک او، نبردی پنهان آغاز شده است. ژنی که باید تعادل نمک و آب در بدن را برقرار کند، از مسیر اصلی خود منحرف شده است. نام این اختلال، فیبروز سیستیک است؛ بیماری‌ای که در لایه‌لایه تنفس، تغذیه و حتی امید، ریشه می‌دواند.

مغز پیر می‌تواند دوباره جوان شود

پیرمردی در اتاق تاریکش نشسته و قاب عکس‌های قدیمی را برانداز می‌کند، اما نام‌ها، چهره‌ها و خاطرات از ذهنش گریخته‌اند. ذهنش دیگر مثل گذشته کار نمی‌کند. گویی سیم‌های درونی‌اش یکی‌یکی خاموش شده‌اند. سال‌هاست که علم این خاموشی را «پیری مغز» و «آلزایمر» می‌نامد، واژه‌هایی که بوی ناامیدی می‌دهند. اما شاید، فقط شاید، دیگر وقت آن رسیده که این تصویر را تغییر دهیم.

ساخت رنگی برای هواپیماها که نیاز به تعمیر را تا ۴۰ درصد کاهش می‌دهد

بنابر اعلام مرکز پژوهش‌های ملی روسیه، کارشناسان «موسسه کورتاچف» رنگ جدیدی برای هواپیماها ابداع کردند که تعداد دفعات عملیات تعمیر و نگهداری آن‌ها را تا ۴۰ درصد کاهش می‌دهد.

موضوعات داغ