چین همچنان مقصد اول صادرات کالای ایرانی/صادرات غیرنفتی ایران به ارزش ۲۰.۹ میلیارد دلار در پنج‌ماهه نخست سال

به گزارش خبرگزاری آنا، در تازه‌ترین گزارش گمرک از از میزان تجارت خارجی کشور در ۵ ماهه نخست کشور، اگرچه میزان صادرات غیرنفتی ایران در این بازه زمانی به لحاظ وزنی تغییر چندانی نکرده و حتی اندکی رشد داشته است، اما در بخش ارزشی با کاهش قابل توجهی روبه‌رو شده‌ایم و در طرف مقابل واردات کشور نیز چه در وزن و چه در ارزش دلاری روندی کاهشی را تجربه کرده است. مرور دقیق این آمار‌ها تصویری روشن از شرایط اقتصاد تجاری ایران و روابط با شرکای اصلی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ارائه می‌دهد.

صادرات غیرنفتی با افزایش وزن و کاهش ارزش روبه رو است

کل صادرات غیرنفتی ایران در پنج‌ماهه نخست امسال حدود ۶۱.۳ میلیون تن کالا به ارزش ۲۰.۹ میلیارد دلار بوده است. این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد که صادرات به لحاظ وزنی تنها ۰.۰۷ درصد افزایش داشته، اما از منظر ارزشی بیش از ۶ درصد کاهش یافته است.

این تفاوت میان رشد وزنی و افت ارزشی صادرات به خوبی بیانگر کاهش قیمت جهانی یا منطقه‌ای برخی کالا‌های صادراتی ایران یا تغییر در ترکیب کالا‌های صادرشده است به گونه‌ای که محصولات حجیم و کم‌ارزش جایگزین بخشی از کالا‌های با ارزش افزوده بالاتر شده‌اند، چنین وضعیتی زنگ هشداری برای سیاست‌گذاران تجاری است چرا که افزایش صرف حجم صادرات بدون ارتقای ارزش نمی‌تواند برای کشور ارزآوری قابل توجهی به همراه داشته باشد.

واردات کاهش هم‌زمان وزن و ارزش

در بخش واردات آمار‌ها نشان می‌دهد که ایران طی پنج‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ حدود ۱۵.۲ میلیون تن کالا به ارزش ۲۳ میلیارد دلار وارد کرده است این رقم نسبت به دوره مشابه سال قبل به ترتیب ۵.۴۲ درصد کاهش وزنی و ۱۶.۳۱ درصد کاهش ارزشی داشته است.

این روند می‌تواند دو تفسیر متفاوت داشته باشد چرا که کاهش واردات ممکن است نشانه سیاست‌های محدودکننده تجاری، افزایش تولید داخلی و یا کاهش تقاضای عمومی به دلیل شرایط اقتصادی باشد و افت شدید ارزش دلاری واردات می‌تواند پیام‌آور کاهش سطح رفاه مصرف‌کنندگان یا دشواری‌های ارزی برای واردکنندگان باشد.

شرکای اصلی صادراتی

نگاهی به مقاصد صادراتی ایران نشان می‌دهد که چین همچنان در جایگاه نخست قرار دارد و در پنج‌ماهه نخست سال جاری صادرات به چین بیش از ۵.۴ میلیارد دلار بوده که سهمی حدود ۲۶ درصد از کل صادرات ایران را به خود اختصاص داده است.

پس از چین، عراق با ۳.۷ میلیارد دلار و سهم ۱۸ درصدی، امارات متحده عربی با ۲.۶ میلیارد دلار و سهم ۱۲.۵ درصدی، ترکیه با ۲.۳ میلیارد دلار و سهم ۱۱ درصدی و افغانستان با ۹۲۱ میلیون دلار و سهم ۴.۴ درصدی در رده‌های بعدی قرار دارند.

این ترکیب نشان می‌دهد که بازار‌های منطقه‌ای و همسایگان همچنان ستون اصلی صادرات غیرنفتی ایران هستند و تنوع‌بخشی به بازار‌های جدید جهانی همچنان یک ضرورت جدی به شمار می‌آید.

طرف‌های عمده وارداتی

در حوزه واردات نیز امارات متحده عربی بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران محسوب می‌شود و واردات ایران از این کشور در پنج‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ بالغ بر ۷.۱ میلیارد دلار بوده که بیش از ۳۱ درصد کل واردات کشور را شامل می‌شود.

پس از امارات، چین با ۶.۲ میلیارد دلار و سهم ۲۷ درصدی، ترکیه با ۳.۴ میلیارد دلار و سهم ۱۵ درصدی، هند با ۸۲۸ میلیون دلار و سهم ۳.۶ درصدی و آلمان با ۷۳۷ میلیون دلار و سهم ۳.۲ درصدی قرار دارند.

این آمار نشان می‌دهد که بخش عمده نیاز وارداتی ایران همچنان از طریق مسیر‌های سنتی و کشور‌هایی تأمین می‌شود که روابط اقتصادی نزدیک و متنوعی با ایران دارند.

ترانزیت خارجی، کاهش محسوس

ترانزیت خارجی نیز طی این مدت با روندی کاهشی مواجه بوده است مجموع ترانزیت کالا از خاک ایران در پنج‌ماهه نخست سال جاری به حدود ۸.۲ میلیون تن رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۵.۴۶ درصد کاهش را نشان می‌دهد که کاهش ترانزیت می‌تواند بیانگر چالش‌های زیرساختی در بخش حمل‌ونقل، تغییر مسیر‌های تجاری منطقه یا افزایش رقابت کشور‌های همسایه در جذب مسیر‌های ترانزیتی باشد.

آمار‌های پنج‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که تجارت خارجی ایران با وجود پایداری نسبی در حجم کلی صادرات، از نظر ارزشی با افت مواجه است. این موضوع به‌ویژه در شرایطی که کشور به ارزآوری نیاز دارد نگران‌کننده است از سوی دیگر کاهش چشمگیر واردات می‌تواند از منظر تراز تجاری به نفع کشور تمام شود، اما در عین حال پیامد‌هایی همچون محدودیت دسترسی به کالا‌های اساسی و مواد اولیه تولید را نیز به همراه دارد کاهش ترانزیت خارجی نیز هشداری جدی است، زیرا ایران با موقعیت ژئوپلیتیک ویژه خود می‌تواند از مسیر ترانزیتی شرق به غرب و شمال به جنوب بهره‌برداری گسترده‌ای داشته باشد.

افت این شاخص نشان‌دهنده ضرورت بازنگری در سیاست‌های لجستیکی و حمل‌ونقلی است به طور کلی این گزارش تصویری چندوجهی از وضعیت تجارت خارجی ایران در آغاز سال ۱۴۰۴ به دست می‌دهد وضعیتی که ترکیبی از فرصت‌ها و تهدید‌ها است. فرصت در این است که تراز تجاری کشور به دلیل افت واردات تا حدودی مثبت شده، اما تهدید در کاهش ارزش صادرات و ترانزیت نهفته است.

باید برای عبور از این شرایط، تمرکز بر توسعه صادرات با ارزش افزوده بالا متنوع‌سازی بازار‌های هدف و بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک می‌تواند به عنوان راهبردی کلیدی مطرح شود.