«گل» و «حشیش» مهمانان ناخوانده‌ای که ماندگار می‌شوند/ خانواده؛ عامل حیاتی نجات فرزندان
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، در سال‌های اخیر، موضوع گرایش نوجوانان به مواد مخدر به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اجتماعی و تربیتی ایران تبدیل شده است. داده‌های رسمی حاکی از این است که سن شروع مصرف در برخی موارد به ۱۳ تا ۱۵ سال کاهش یافته و این پدیده، همراه با تغییر الگوی مواد مصرفی، می‌تواند آینده نسل جوان را به‌طور جدی در معرض خطر قرار دهد. با این حال، تحقیقات داخلی و حتی بین‌المللی نشان می‌دهند که نقش خانواده‌ها در مهار این بحران، فراتر از دیگر نهاد‌ها است و هرچه تعامل عاطفی، آگاهی و همراهی والدین بیشتر باشد، خطر ابتلا به اعتیاد در نوجوانان کاهش می‌یابد.
نوجوانی سنی است که افراد الگوپذیری فراوانی دارند و به سادگی ممکن است رفتار‌ها و گرایشات آدم‌های گوناگون را الگوی رفتاری خود قرار دهند. بر همین اساس هم می‌توان دید که برخی مواد مخدر ناگهان در میان نوجوانان بسیار محبوب می‌شوند و گروه زیادی از این نسل به سمت استفاده از این مخدر‌ها کشیده می‌شوند.
گزارش‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر حاکی از آن است که در حال حاضر در کشور ما ماده مخدر «گل» (ماری‌جوانا) و بعد از آن «حشیش» در صدر موادی هستند که بین نوجوانان بیشتر رایج شده‌اند، چرا که در فضای مجازی به‌عنوان موادی «گیاهی» و «بی‌خطر» تبلیغ می‌شوند. ریتالین یا قرص‌های روان‌گردان نیز به‌عنوان دارو‌های تمرکز، و الکل دست‌ساز به دلیل قیمت پایین و دسترسی آسان نیز رواج نسبی دارند. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد برخی نوجوانان برای کاهش استرس و اضطراب امتحانات یا فشار‌های تحصیلی به‌سمت این مواد سوق پیدا می‌کنند و گروهی دیگر نیز برای پذیرفته شدن در جمع‌های دوستان یا جوانان به این مسیر گام می‌گذراند.
آنچه مسلم است مصرف مواد در سنین پایین مغز را که در حال بلوغ است تحت تأثیر قرار می‌دهد و پیامد‌هایی مانند اختلال در حافظه، کاهش تمرکز، افت عملکرد تحصیلی و آسیب به توانایی تصمیم‌گیری را به همراه دارد. مصرف مزمن حشیش و گل می‌تواند زمینه‌ساز اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب مزمن، حتی روان‌پریشی در افراد مستعد شود. علاوه بر این، مواد مصرفی در بلندمدت ممکن است به اختلالات تنفسی، تضعیف سیستم ایمنی و مشکلات قلبی-عروقی منجر شود— موضوعی که وزارت بهداشت، فراجا و دستگاه‌های درگیر با این ماجرا بار‌ها هشدار داده‌اند.
اهمیت نقش خانواده
آمار‌ها نشان می‌دهند خانواده‌هایی که فضای گفت‌وگوی باز، حمایت عاطفی و نظارت هوشمندانه را در پیش گرفته‌اند، در مقابل موج مصرف نوجوانان مقاوم‌تر بوده‌اند. یعنی وقتی اعضای خانواده به ویژه پدر و مادر فضایی را در خانه فراهم کنند که فرزندانشان حمایت کامل آنها را دریافت کنند چارچوب خانه به عنوانی مکانی مقدس و ایمن برای فرزندان جا بیافتد، امکان گرفتاری در دام مواد مخدر به شدت کاهش می‌یابد.
از سوی دیگر، خلأ این حمایت‌ها، باز نشدن پازل فهم نوجوان از مسائلش، یا عدم تشخیص نشانه‌های اولیه مصرف (مانند تغییر در خلق‌وخو، افت تحصیلی ناگهانی یا تغییر در گروه دوستان) می‌تواند مسیر نوجوان را سریع‌تر به سمت مصرف ببرد. به همین دلیل پدر و مادر‌ها باید به کوچکترین رفتار‌های فرزندان خود دقت کنند و گوش به‌زنگ باشند، البته این بدان معنا. نیست که دائما سعی در کنترل فرزندان خود داشته باشند و حس عدم اعتماد را در آنها تقویت کنند، چون همین مسئله می‌تواند باعث دوری نوجوانان از خانواده شود.
در این بستر، خانواده‌ها چند کار مهم را می‌توانند انجام دهند تا از احتمال گرایش فرزندانشان به مواد مخدر بکاهند. نخست، حضور در دوره‌های آموزشی پیشگیری از اعتیاد است که به‌ویژه توسط مدارس، مراکز مشاوره، سازمان‌های مردم‌نهاد یا آموزش‌وپرورش برگزار می‌شوند. این قبیل دوره‌ها می‌تواند آگاهی آنان را افزایش دهد تا بهتر بفهمند نشانه‌های هشداردهنده چیست و چگونه باید با فرزندشان در این زمینه صحبت کنند. در ادامه، توجه دقیق و آگاهانه به نشانه‌هایی مانند تغییر ناگهانی در رفتار، افت قابل توجه تحصیلی یا تغییر در گروه دوستان و... نیز بسیار اهمیت دارد. همچنین، از طرف دیگر پر کردن اوقات فراغت نوجوان با فعالیت‌های سالم و جذابی مانند باشگاه‌های ورزشی، کلاس موسیقی، هنر یا اردو‌های آموزشی و مهارتی نه تنها باعث رشد مهارت‌های فردی و یادگیری می‌شود، بلکه زمینه گرایش به مصرف مواد مخدر را در بسیاری از مواقع از بین می‌برد.
آمار، شواهد و مستند
بر اساس گزارش سال ۱۴۰۳ ستاد مبارزه با مواد مخدر، حدود ۱۵ درصد مصرف‌کنندگان جوان حشیش را به‌صورت تفریحی امتحان کرده‌اند، که این آمار در سال ۱۴۰۴ به نزدیک ۲۰ درصد رسیده است.
از طرف دیگر تحلیل داده‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد سن شروع مصرف در جوامع شهری به‌طور متوسط به ۱۴ سال رسیده، در حالی که پیش‌تر حدود ۱۶ سال بود.
آمار مرکز آموزش پیشگیری از اعتیاد وزارت آموزش‌وپرورش نیز نشان می‌دهد نوجوانانی که در دوره‌های آموزشیِ «مهارت زندگی» شرکت کرده‌اند، ۳۰٪ کمتر در معرض مصرف آزمایشی مواد قرار گرفته‌اند.
گرایش نوجوانان به مواد مخدر، به‌ویژه گل و حشیش، پدیده‌ای نگران‌کننده است که در کنار عوامل اجتماعی، نقش خانواده‌ها را به‌عنوان مهم‌ترین سد پیشگیری برجسته می‌کند. مطالعات و تجربه جهانی نشان می‌دهد فضای گفت‌وگوی باز، آگاهی‌بخشی جدی، پر کردن اوقات فراغت و تبادل سالم با نوجوان، بهترین راهکار‌هایی هستند که می‌توانند آینده این نسل را از دام اعتیاد نجات دهند. سرمایه‌گذاری روی توانمندسازی خانواده برای تشخیص، پیشگیری و همراهی می‌تواند بازدهی بالاتری داشته باشد تا تمرکز صرف بر بعد جرم‌شناسانه و قضایی این پدیده.
انتهای پیام/
