ضدانقلابی که تحت تأثیر اخلاق مرحوم ابوترابی‌فرد انقلابی شد!/ نجات از «خسران» با ۴ فرمول طلایی سوره عصر
خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ آموزه‌های تابناک ائمه اطهار علیهم‌السلام به‌خصوص امام یازدهم شیعیان امام حسن عسکری علیه‌السلام همواره همچون چراغی فروزان، راهنمای بشریت به سوی کمال و سعادت بوده‌اند.
این تعالیم گهربار، صرفاً مجموعه‌ای از نصایح نظری نیستند، بلکه دستورالعمل‌های کاملی برای زیست شرافتمندانه در تمام ابعاد فردی، اجتماعی و حتی سیاسی به شمار می‌روند.
در کلام نافذ و سیره عملی آن امام همام بر مفاهیمی بنیادین همچون تقوا، ورع الهی، ادای امانت و حسن خلق تأکید ویژه‌ای شده و این مفاهیم نه‌تنها ارکان اصلی هویت یک شیعه را تشکیل می‌دهند، بلکه به‌عنوان اصولی جهان‌شمول، می‌توانند سنگ بنای یک جامعه متعالی و پویا را پی‌ریزی کنند.
تقوا و ورع الهی دو روی یک سکه هستند که به‌معنای خودداری از گناه و پرهیز از محرمات الهی و در پی آن، رعایت دقیق دستورات الهی در تمام شئون زندگی است. این فضایل، نه‌تنها به پالایش روح و روان انسان منجر می‌شوند، بلکه اساس هر حرکت اصلاحی و الهی در جامعه را فراهم می‌آورند.
در عصر غیبت که دسترسی مستقیم به امام معصوم علیه‌السلام میسر نیست، ورع و تقوای شیعیان است که می‌تواند تصویری صحیح و جذاب از مکتب اهل بیت علیهم‌السلام به جهانیان ارائه دهد.
ادای امانت، مفهومی گسترده‌تر از صرف برگرداندن مال مردم است و این تکلیف الهی شامل هرگونه تعهد، مسئولیت و حق‌الناس میشود؛ از حفظ اسرار تا ایفای نقش صحیح در جایگاه‌های اجتماعی و رعایت حقوق شهروندی.
تأکید امام حسن عسکری علیه‌السلام بر ادای امانت «به آدم خوب و بد»، نشان‌دهنده فراگیر بودن این اصل اخلاقی و اهمیت آن در ایجاد اعتماد عمومی و بسط عدالت در جامعه است، حتی با کسانی که در ظاهر با ما هم‌عقیده نیستند.
و اما حسن خلق که همچون نگینی در میان این فضایل می‌درخشد، اخلاق نیکو و رفتار پسندیده، نه‌تنها زینت مؤمن است، بلکه قدرتمندترین ابزار برای جذب دل‌ها و معرفی صحیح چهره اسلام ناب محمدی (ص) است.
در شرایطی که تبلیغات منفی و سوءتفاهم‌ها، تصویری نادرست از اسلام و تشیع به جهانیان عرضه می‌کنند، اخلاق نیکوی شیعیان می‌تواند بهترین مبلّغ برای حقانیت این مکتب باشد.
سفارش امام معصوم علیه‌السلام به رفتار شایسته با غیرمسلمانان، شامل شرکت در نماز جماعت آنان، تشییع جنازه‌شان، عیادت از بیمارانشان و ادای کامل حقوقشان، بیانگر عمق دیدگاه ائمه اطهار علیهم‌السلام در زمینه تعاملات انسانی و لزوم رفتار توأم با کرامت با همه افراد، فارغ از عقایدشان است.
این رویکرد نه‌تنها موجب جذب دل‌ها به سوی حق میشود، بلکه سد راه تفرقه‌افکنی و نزاع‌های بی‌ثمر خواهد بود.
در این راستا، سیره عملی بزرگان دین و اسوه‌های صبر و استقامت همچون مرحوم ابوترابی و امام خمینی(ره)، تجلی‌گاه این آموزه‌های متعالی است.
این بزرگان با صبر و سعه صدر مثال‌زدنی خود در سخت‌ترین شرایط به الگو‌هایی بی‌بدیل برای جامعه تبدیل شدند و نشان دادند که چگونه می‌توان با حفظ اصول و ارزش‌ها، در مسیر هدایت گام برداشت و دیگران را نیز به این راه فرا خواند.
فرصتی دست داد تا در حاشیه مراسم شام غریبان امام حسن عسکری علیه‌السلام و آغاز امامت امام مهدی عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف و سالگرد رحلت عالم نستوه حجت‌الاسلام غضنفر پناهیان در مسجد یوم‌الغدیر با حجت‌الاسلام علیرضا پناهیان همکلام شویم و درباره آموزه‌های امام حسن عسکری علیه‌السلام با محوریت زندگی سراسر زاهدانه همراه با صبر حجت‌الاسلام علی‌اکبر ابوترابی‌فرد را در دوران اسارت و تأثیر اخلاق زیبا و منش پهلوانانه مرحوم ابوترابی‌فرد بر حتی مأموران بعثی با ایشان گفتوگو کنیم.
گپ و گفت آنا با پناهیان در پی می‌آِید:
اسرار «بسم‌الله» در هر سوره؛ وقتی «رحمانیت» راه نجات را نشان می‌دهد
آنا: محور گفتوگوی ما مرحوم حجت‌الاسلام علی‌اکبر ابوترابی‌فرد و آموزه‌های امام حسن عسکری علیه‌السلام است، همانگونه که مستحضرید مرحوم ابوترابی‌فرد معروف به الگوی صبر بودند، ابتدا بگویید جایگاه صبر در اسلام و ارتباط آن با سوره عصر و آموزه‌های الهی چیست؟
پناهیان: بسم‌الله الرحمن الرحیم. خداوند متعال صبر را در ردیف حق و هم‌وزن حق‌طلبی قرار داده است.
سوره عصر که در صدر اسلام به عنوان «سرود صدر» یا سرود پایان‌بخش گردهمایی‌های مؤمنان شناخته می‌شد و مسلمانان آن را تکرار می‌کردند، با آیاتی چون «والعصر ان الانسان لفی خسر الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر» آغاز میشود.
این سوره بیان میکند که خداوند متعال با وجود نعمات فراوان، انسان‌ها را متوجه بهره‌وری ناکافی از فرصت‌های زندگی و در نتیجه خسران حقیقی می‌سازد، مگر آنکه با صفاتی چون ایمان، عمل صالح، حق‌جویی و شکیبایی خویش را بیارایند.
این در حالی است که انسان همیشه در خسران است، اما این سوره به ما یادآور میشود که خداوند نه‌تنها از این حقیقت سخن می‌گوید، بلکه راه نجات از این خسران را نیز نشان می‌دهد.
آنا: در شام شهادت امام حسن عسکری علیه‌السلام و آغاز امامت حضرت مهدی عجل‌الله تعالی فرجه‌الشریف قرار داریم، چرا توجه به آموزه‌های امام حسن عسکری علیه‌السلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و چه برکات خاصی در روضه ایشان نهفته است؟
پناهیان: بسیاری از مراکز مذهبی و مساجد از برنامه‌های بزرگداشت شهادت امام حسن عسکری علیه‌السلام که به‌نوعی امام غریب محسوب می‌شوند، غفلت می‌ورزند، این در حالی است که اهل معرفت بر این باورند که روضه و عزاداری برای امام حسن عسکری علیه‌السلام دارای برکات خاص و منحصر به فردی است.
برخی معتقدند که در روز قیامت، اگر فردی بپرسد که چرا به روضه امام حسن عسکری علیه‌السلام نرفته بود، در پاسخ به او گفته خواهد شد که از ثواب و برکات عظیمی محروم مانده است.
این موضوع نشان‌دهنده عمق فضیلت و تأثیر روحی و معنوی گرامیداشت یاد ایشان است.
این فرصت‌ها، همچون لحظاتی گرانبها در زندگی، به ما عرضه می‌شوند و اگر از آنها بهره نبریم، حسرتی بزرگ به بار خواهند آورد.
آنا: به حسرت روز قیامت اشاره کردید، عبارت «ان الانسان لفی خسر» در قرآن کریم، به چه معناست و چه پیامی برای انسان دارد؟
پناهیان: عبارت قرآنی «ان الانسان لفی خسر» (به درستی که انسان در زیان است)، کلامی صرفاً منفی نیست، بلکه هنگامی که خداوند مهربان آن را بیان میکند، مفهوم متفاوتی پیدا میکند.
برای توضیح این مطلب می‌توان مثالی را بیان کرد: فرض کنید مادری سفره‌ای رنگین و پر از غذا (مانند افطاری ماه محرم) گسترانیده و هنگام رد شدن از کنار سفره، به فرزند خود می‌گوید: «مبادا ضرر کنی!» در این حالت، فرزند احساس تلخی نمی‌کند، بلکه می‌داند که مادر از سر مهربانی این سخن را گفته و حتماً چیزی فراتر از غذا‌های موجود در سفره برای او در نظر گرفته است.
مثلاً ممکن است مادر سکه‌ای طلا در زیر یکی از ظرف‌ها پنهان کرده باشد که اگر فرزند آن را پیدا نکند، در واقع «ضرر» کرده است.
بنابراین، این کلام از جانب خداوند نیز کلامی منفی نیست؛ بلکه به این معناست که با وجود بهره‌مندی انسان از نعمت‌های فراوان، فرصت‌ها و گوهر‌هایی وجود دارد که اگر مورد غفلت قرار گیرند، موجب خسران حقیقی می‌شوند.
صبر و حق؛ دو روی سکه‌ای که گم کردنش زیانبار است
آنا: ارتباط «بسم الله الرحمن الرحیم» با مفهوم عصر و «خسران» چیست؟
پناهیان: «بسم الله الرحمن الرحیم» که در ابتدای هر سوره قرآن کریم (به جز سوره توبه) قرار می‌گیرد، متناسب با محتوای آن سوره است.
در سوره عصر، «بسم الله الرحمن الرحیم» اشاره‌ای لطیف به این نکته دارد که خداوند با صفت رحمانیت و رحیمیت خود، انسان را از خسران و زیان برحذر می‌دارد و راه نجات را نشان می‌دهد.
در صدر اسلام، مؤمنین پس از هر تجمع و قبل از پراکنده شدن، دست یکدیگر را می‌گرفتند و سوره عصر را قرائت می‌کردند.
این سوره به‌نوعی سرود نهایی هر گردهمایی مؤمنان در آن زمان بود و این عمل نشان‌دهنده درک عمیق آنها از محتوای سوره و پیام‌های آن به‌خصوص در حضور پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم بود.
آنا: به سوره عصر اشاره کردید، ویژگی‌های مؤمنین صالح که در سوره عصر به آنها اشاره شده، کدامند و چرا سفارش به صبر در کنار حق برجسته شده است؟
پناهیان: سوره عصر پس از بیان خسران انسان، مؤمنین صالح را استثنا میکند: «الا‌الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر». مؤمنین صالح کسانی هستند که علاوه بر ایمان و عمل صالح (که امری کلی و عمومی است)، دارای ویژگی‌های خاصی هستند:
تواصی به حق: یکدیگر را به حق‌طلبی و ایستادگی بر حق سفارش می‌کنند و در این راه هیچ کوتاهی نمی‌ورزند. «حق» شامل تمام خوبی‌ها، صداقت، نماز و هر مسیر و راهی است که منطبق بر حقیقت باشد.
تواصی به صبر: یکدیگر را به صبر و بردباری توصیه می‌کنند و برجسته شدن «صبر» در کنار «حق» از این جهت اهمیت دارد که خداوند گویی از صرف سفارش به حق راضی نمی‌شود و صبر را به طور مستقل و متمایز ذکر میکند.
دلیل این تأکید این است که اگر فردی حق‌طلب باشد، اما صبور نباشد، ممکن است در تحلیل و قضاوت عجله کند و حتی دچار انحراف شود.
نمونه بارز آن، خوارج هستند که اگرچه حق‌طلب بودند، اما به دلیل عدم صبر، حتی به جایی رسیدند که قصد قتل امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام را داشتند.
حضرت علی علیه‌السلام درمورد خوارج فرمودند که دنیاطلب، کافر یا منافق نبودند، بلکه مجاهد بودند، اما به‌دلیل عدم صبر، بصیرتشان ناقص ماند و در قضاوت عجولانه عمل کردند و بصیرت بدون صبر، فاقد کارایی و حتی خطرناک است.
آنا: به موضوع صبر اشاره کردید، مثال حضرت موسی علیه‌السلام و حضرت خضر علیه‌السلام در قرآن چه ارتباطی با اهمیت صبر دارد؟
پناهیان: داستان حضرت موسی علیه‌السلام و حضرت خضر علیه‌السلام در قرآن کریم، مثالی بارز برای تأکید بر اهمیت صبر و عدم قضاوت عجولانه است.
حضرت علی علیه‌السلام درمورد خوارج فرمودند که دنیاطلب، کافر یا منافق نبودند، بلکه مجاهد بودند، اما به‌دلیل عدم صبر، بصیرتشان ناقص ماند و در قضاوت عجولانه عمل کردند و بصیرت بدون صبر، فاقد کارایی و حتی خطرناک است
حضرت خضر علیه‌السلام به حضرت موسی علیه‌السلام فرمودند: «تو نمی‌توانی با من صبر کنی.» با وجود پیامبر بودن حضرت موسی علیه‌السلام، ایشان نتوانستند در برابر اعمال ظاهراً خلاف واقع حضرت خضر علیه‌السلام شکیبایی به خرج دهند.
حضرت علیه‌السلام کشتی را سوراخ کرد، کودکی را کشت و دیواری را در روستایی که به آنها غذا نداده بودند، بنا کرد.
حضرت موسی علیه‌السلام هر بار اعتراض کردند و حضرت خضر علیه‌السلام به ایشان یادآور شد که «مگر نگفتم نمی‌توانی صبر کنی؟» این داستان قرآنی نشان می‌دهد که بی‌پیرایگی در تحلیل وقایع و عجله در قضاوت می‌تواند به انسان لطمات جبران‌ناپذیری بزند.
اهمیت صبر به اندازه‌ای است که حتی پیامبری چون حضرت موسی علیه‌السلام در آزمون آن دشواری داشت و این حکایت، افسانه نیست، بلکه درسی عمیق از اهمیت صبر در کنار بصیرت و حق‌خواهی است.
آنا: نمونه بارز صبر و حق‌خواهی در سیره عملی بزرگان معاصر مانند آقای ابوترابی نمود یافته است.
پناهیان: بله. مرحوم سید علی‌اکبر ابوترابی‌فرد یکی از برجسته‌ترین الگو‌های صبر و حق‌خواهی در دوران معاصر بود.
مقام معظم رهبری نیز در تقدیر از ایشان در سال ۱۳۸۸ (که متن آن پس از ۱۲ سال در سال جاری منتشر شده) از ایشان به کرّات تمجید کرده‌اند.
آقای ابوترابی هم حق‌طلب بود و هم صبور. در دوران اسارت، بعثی‌ها ایشان را به شدت کتک می‌زدند، اما صبح روز بعد، آقای ابوترابی از همان بعثی عذرخواهی می‌کرد، چراکه آن بعثی تا صبح به‌خاطر کتک زدن مرحوم ابوترابی‌فرد بیدار مانده بود!
این در حالی بود که اسرای ایرانی از بعثی‌ها به صلیب سرخ جهانی شکایت می‌کردند، اما اسرا بر این باور بود که نباید وجهه کشور اسلامی عراق (حتی با حکومتی، چون صدام) را نزد غربی‌ها خراب کرد!
یک خاطره دیگر از ایشان این است که اسیر ضد انقلابی که حتی از دین هم برگشته بود و به قرآن توهین می‌کرد، توسط یکی از بسیجیان مورد اعتراض قرار گرفت، اما آقای ابوترابی نه‌تنها مانع شد، بلکه به بسیجی گفت: «او به قرآن بی‌احترامی نکرد، بلکه از رفتار من مسلمان بدش می‌آمد و منظورش قرآن نبود، بنابراین آقای ابوترابی سال‌ها با مهربانی و سعه صدر با آن فرد ضدانقلابی رفتار کرد؛ تا جایی که آن فرد هم مسلمان شد و هم انقلابی.
این سیره ایشان نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با صبر و مدارا حتی دشمن را به راه حق هدایت کرد.
این الگو به‌خصوص در شرایط فعلی جامعه که نیاز به وحدت و جذب حداکثری دارد، بسیار حیاتی است و این نمونه‌ها، ذیل فرمایش امام حسن عسکری علیه‌آلسلام قرار می‌گیرند که آخرین امامی بودند که به صورت علنی حضور داشتند.
انتهای پیام/
