چرا پیامبر وصیت مکتوب خود را ننوشت؟ / میراث اصلی نبوت نبوی «امامت» بود، اما جامعه ظرفیت پذیرش نداشت

حجت‌الاسلام حسین سلیمی کارشناس فقه سیاسی در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری آنا با اشاره به میراث اصلی پیامبر اکرم (ص) بیان داشت: آنچه که پیامبر اکرم (ص) به عنوان میراث اصلی بر جای گذاشتند، مسئله امامت و ولایت اهل‌بیت (ع) بود که با محوریت امام علی (ع) بار‌ها در طول حیات شریفشان مورد تأکید قرار گرفت. یکی از این موارد حدیث ثقلین در روز عید غدیر خم است که حتی در منابع شیعه و اهل سنت مانند صحیح مسلم نیز آمده است. پیامبر اکرم (ص) در مناسبت‌های مختلف بر این مسئله تأکید داشتند.

لزوم مقبولیت اجتماعی

وی افزود: نکته مهم این است که امامت یک مسئله حکومتی و حکمرانی است. صرف بیان پیامبر (ص) کافی نبود؛ بلکه باید در زمانی و شرایطی مطرح می‌شد که جامعه ظرفیت پذیرش آن را داشته باشد و به مقبولیت اجتماعی برسد. پیامبر در حج و دیگر مناسبت‌ها این موضوع را مطرح می‌کردند تا ذهنیت مردم کم‌کم آماده شود و عقلانیت عمومی جامعه به این درجه برسد که امامت را ضرورت بدانند. اما متأسفانه این سطح از عقلانیت در جامعه آن روز پدید نیامده بود.

خطر تفرقه در صورت تحمیل

حجت‌الاسلام سلیمی ابراز داشت: اگر پیامبر اکرم (ص) می‌خواستند این مسئله را به‌زور به مردم دیکته کنند، نتیجه‌ای جز تفرقه و فرقه‌گرایی نداشت. پیامبر برای جلوگیری از شکاف داخلی و از بین رفتن انسجام ظاهری مسلمانان، از اصرار بیش از حد بر این میراث دست کشیدند. شاهد این مسئله، ماجرای سپاه اسامه است؛ پیامبر همه بزرگان صحابه را موظف به حضور در این لشکرکشی کردند، حتی خلیفه اول و دوم، ولی آنان مقاومت کردند و عقلانیت لازم برای تبعیت شکل نگرفت.

ماجرای قلم و دوات

وی با اشاره به روز‌های پایانی عمر پیامبر اکرم ادامه داد: پیامبر (ص) در واپسین لحظات عمر شریفشان فرمودند قلم و دوات بیاورید تا چیزی برای شما بنویسم که پس از من گمراه نشوید. اما برخی ممانعت کردند و گفتند پیامبر در این حالت نیاز به استراحت دارد و حتی نسبت ناروا دادند که ایشان هذیان می‌گویند. گروهی می‌خواستند قلم بیاورند و گروهی نه؛ این اختلاف نشان داد که هنوز عقلانیت و پذیرش اجتماعی برای شنیدن چنین میراث بزرگی وجود ندارد. در نهایت پیامبر (ص) نیز از ادامه ماجرا صرف‌نظر کردند.

میراث مشروط به بلوغ اجتماعی

این کارشناس فقه سیاسی اظهار داشت: پیامبر اکرم (ص) بار‌ها امامت و ولایت را به عنوان میراث اصلی مطرح کردند، اما، چون جامعه به عقلانیت لازم نرسیده بود و مقبولیت اجتماعی برای تحقق آن وجود نداشت، حضرت بر استمرار این بیان اصرار نورزیدند. زیرا اصرار بر این موضوع می‌توانست منجر به جنگ داخلی و نابودی همه زحمات چندین ساله پیامبر شود؛ بنابراین برای حفظ انسجام جامعه، پیامبر سکوت کردند تا اصل اسلام از میان نرود.