چرا «پدافند غیرعامل» و «تاب‌آوری» در نگهداری از شهرها مهم هستند؟
خبرگزاری آنا؛ در راستای توجه به سیاست‌های کلی مصوب مقام معظم رهبری در خصوص «امور پدافند غیرعامل» و «پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه»، افزایش و گسترش آموزش، آگاهی و فرهنگسازی برای ایمنی و آمادهسازی مسئولان و مردم برای رویارویی با عوارض ناشی از سوانح طبیعی به ویژه پدیدههای جوی، اقلیمی و مخاطرات طبیعی از قبیل زلزله، سیل و حوادث غیرمترقبه از قبیل حریق امری ضروری است.
در این میان توجه به پدافند غیرعامل در برنامهریزی و مدیریت شهری برای حفظ امنیت مردم ضرورت دارد؛ زیرا شهر باید در زمان بحران و وقوع حوادث غیرقابل پیشبینی، تاب‌آوری لازم را داشته و دارای پایداری لازم برای حفظ امنیت مردم باشد. علاوه بر اینکه در ایجاد احساس امنیت فردی و اجتماعی وجود پیوست امنیتی در همه امور و مسائل برای جامعه ضرورت دارد، توجه به ساختار شهری نیز در این زمینه ضروری است و در این میان ساختمان‌ها جایگاهی ویژه دارند؛ چراکه ایمنی آنها حائز اهمیت است؛ بنابراین علاوه بر پایداری و تاب‌آوری شهر، توجه به نگهداری ساختمان و تعمیرات ادواری آن نیز باید مدنظر باشد.
طاهره نصر رئیس گروه معماری سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور و استادتمام دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز در این‌باره با خبرگزاری آنا گفت‌وگو کرده است که از نظر مخاطبان می‌گذرد؛
آنا: خانم دکتر! چگونه می‌توان از شدت و گستردگی خسارات و تلفات ناشی از خطرات (نظامی و غیرنظامی و حوادث غیرمترقبه اعم از طبیعی یا انسانساخت) جلوگیری کرد؟
نصر: امروزه با استفاده از برنامههای جامع مدیریت بحران و با به‌کارگیری اقدامات مؤثر کاربردی، کمهزینه و چندمنظوره قبل از بحران، می‌توان به میزان زیادی از شدت و گستردگی خسارات و تلفات ناشی از خطرات (نظامی و غیرنظامی و حوادث غیرمترقبه اعم از طبیعی یا انسانساخت) جلوگیری کرد. یکی از مهمترین این اقدامات، استفاده از اصول پدافند غیرعامل به عنوان راهحلی برای کاهش خطرپذیری در برابر خطرات مختلف و افزایش کارایی هنگام رو‌به‌رو شدن با خطر است که باید در سطوح مختلف برنامهریزی منطقهای، شهرسازی، معماری و ساخت‌و‌ساز مورد توجه قرار گیرد.
آنا: درباره مهمترین اهداف مدیریت بحران بگویید.
از آنجا که توجه به ساختار فضایی شهر در تاب‌آوری شهر مهم و ضروری است، ساختمان نیز به عنوان بخشی از کالبد شهر می‌تواند در تاب‌آوری شهر دارای نقش باشد؛ چراکه ساختمان‌هایی که فرسوده هستند، شهر را در زمان مخاطره با بحران مواجه می‌کنند؛ بنابراین در زمان بحران ناشی از مخاطرات گوناگون، مسئله تاب‌آوری ساختار و کالبد شهر بسیار مهم و در این راستا، «نگهداشت ساختمان» مسئله‌ای بسیار مهم است
نصر: پدافند غیرعامل معقولترین روش دفاعی است که در زمان بحران کاهش خسارات مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی و کاهش تلفات انسانی را به دنبال دارد. پدافند غیرعامل با مدیریت بحران مرتبط است. از مهمترین اهداف مدیریت بحران را باید پیشگیری از وقوع فجایع و آمادگی برای مقابله با آنها و در صورت وقوع فجایع، اقدام به امدادرسانی و کمک به بهبود اوضاع دانست. برخی مدیریت بحران را نوعی تدبیر استراتژیک قلمداد می‌کنند که در فرایند آن محیطهای داخلی و خارجی یک بحران مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته، شناخت لازم کسب، مسیر استراتژیک پایهگذاری و استراتژیهایی برای مقابله با بحران خلق میشوند. از سویی دیگر می‌توان ارتباطی بین مفهوم تاب‌آوری و مفهوم پدافند غیرعامل متصور بود؛ زیرا از اهداف پدافند غیرعامل حفظ پایداری شهر در زمان بحران و تهدید است.
تاب‌آوری شهری اصطلاحی است که برای اندازهگیری توانایی یک شهر برای بهبود از یک مخاطره به کار میرود. تاب‌آوری شهری از ابعاد مختلف قابل بررسی است. در این میان توجه به ساختار فضایی شهر دارای اهمیت بسزایی است. پایداری ساختار شهر در زمان بحران مقولهای مهم است که عناصر مختلفی در آن نقش دارد. یکی از مهمترین عناصر ساختار شهر، ساختمانهای شهر هستند؛ بنابراین پایداری ساختمان‌ها در تاب‌آوری شهر در زمان بحران نقشی ویژه دارد و باید توجه به نگهداشت ساختمان را به عنوان دفاع پنهان از شهر در زمان بروز هر گونه حادثه دانست.
آنا: پس ساختمانهای فرسوده شهر را در زمان مخاطره با بحران مواجه می‌کنند؟
نصر: چنانچه گفته شد ساختمان به عنوان بخشی از ساختار و کالبد شهر و به عنوان یکی از مؤلفههای مؤثر در تاب‌آوری شهر حائز اهمیت است؛ چراکه ساختمان‌هایی که فرسوده هستند، شهر را در زمان مخاطره با بحران مواجه میسازند؛ بنابراین در زمان بحران ناشی از مخاطرات گوناگون، مسأله تاب‌آوری ساختار و کالبد شهر دارای اهمیت و در این میان «نگهداشت ساختمان» مسئله‌ای بسیار مهم است.
آنا: ارتباطی بین مفهوم تاب‌آوری و مفهوم پدافند غیرعامل وجود دارد؟
نصر: اگر تهدید به عنوان عامل تنشزا در نظر گرفته شود و نیز با در نظر گرفتن عناصر شاخص موجود در مفهوم پدافند غیرعامل و مفهوم تاب‌آوری سیستمها، می‌توان ارتباطی بین مفهوم تاب‌آوری و مفهوم پدافند غیرعامل متصور بود؛ بنابراین اگر رویکرد پدافند غیرعامل به نحوی باشد که یک ساختمان یا شهر در شرایط بروز تهدید، ظرفیت تحمل تنشهای وارده را داشته و ایمنی و امنیت را برای آن شهر یا ساختمان فراهم آورد و ظرفیت ساماندهی اجزای خود را به نحوی که عملکرد آنها را در شرایط بحرانی حفظ کند، داشته باشد، ساختمان و شهر در برابر تهدید تابآور است.
از آنجا که یکی از مهمترین مؤلفهها در تاب‌آوری شهرها، پایداری ساختمان‌ها هستند و از آنجا که در زمان بروز هر تهدید و به تبع آن بحرانهایی که می‌توان متصور بود، پایداری ساختمان در تاب‌آوری شهر نقشی بسزا دارد؛ بنابراین در مدیریت شهری باید توجه به نگهداشت ساختمان را به عنوان دفاع پنهان از شهر در زمان بروز هرگونه حادثه دانست.
آنا: با این تفاسیر، نگهداشت ساختمان موضوعی بااهمیت در تاب‌آوری شهر است.
نصر: بله؛ توجه به «نگهداشت ساختمان» امری مهم در صنعت ساخت‌و‌ساز است. چنانچه گفته شد نگهداشت ساختمان را باید مؤلفهای واجد اهمیت در تاب‌آوری شهر در زمان بحران دانست. از آنجا که توجه به ساختار فضایی شهر در تاب‌آوری شهر مهم و ضروری است، ساختمان نیز به عنوان بخشی از کالبد شهر می‌تواند در تاب‌آوری شهر دارای نقش باشد؛ چراکه ساختمان‌هایی که فرسوده هستند، شهر را در زمان مخاطره با بحران مواجه می‌کنند؛ بنابراین در زمان بحران ناشی از مخاطرات گوناگون، مسئله تاب‌آوری ساختار و کالبد شهر بسیار مهم و در این راستا، «نگهداشت ساختمان» مسئله‌ای بسیار مهم است.
آنا: و سخن آخر...
نصر: در نهایت در مدیریت شهری می‌توان گفت پدافند غیرعامل و مدیریت بحران نسبت به یکدیگر به صورت سیستماتیک عمل کرده و به صورت اجزای یک سیستم عمل می‌کنند. در صورت نقص هر یک از اجزای سیستم، دیگر اجزا نیز موفق عمل نخواهند کرد. در صورت علمی بودن و موفق عمل کردن پدافند غیرعامل، مدیریت بحران از موفقیت بیشتری برخوردار بوده و در غیر این صورت مدیریت بحران نیز از کارایی لازم برخوردار نخواهد بود.
قابل ذکر است بررسی عوامل مولد بحران، شرایط بحرانزا و روشهای جلوگیری از بحران نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در این راستا توجه به تاب‌آوری شهر به عنوان مؤلفهای مهم در مدیریت بحران ضروری است. از سویی دیگر پایداری ساختمان‌ها به عنوان یکی از عناصر ساختار شهر در زمان بحران حائز اهمیت است؛ بنابراین توجه به نگهداشت ساختمان برای پایداری شهر در زمان بحران مسئله‌ای مهم است که باید مدنظر جامعه قرار گیرد.
انتهای پیام/
