معماری پایدار، راهکاری هوشمندانه در روزگار بی‌برقی و بی‌آبی ایران
قطع برق، افت فشار آب، قبض‌های سرسام‌آور؛ اینها دیگر سناریو‌های احتمالی نیستند، بلکه واقعیت روزمره‌ی بسیاری از شهروندان در جهان و ایران شده‌اند. در چنین شرایطی، «خانه سبز» می‌تواند از یک مفهوم لوکس به سنگر بقا تبدیل شود. خانه‌ای که برق خود را می‌سازد، آب خود را تأمین می‌کند و حتی زباله‌هایش را بازیافت می‌کند. اما ساخت چنین خانه‌ای چقدر ممکن است؟ و آیا در بازار مسکن ایران، جایی فراتر از بروشور‌های تبلیغاتی خواهد یافت؟
برای یافتن پاسخ، به سراغ نفیسه افشاری بصیر، عضو هیئت علمی گروه معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد تهران مرکز رفتیم؛ کسی که از پیوند معماری پایدار با سنت ایرانی می‌گوید و از طرح‌هایی که می‌توانند خانه را برای ماه‌ها از شبکه‌های آب و برق بی‌نیاز کنند.
آیا می‌توان خانه سبز را به گونه‌ای طراحی کرد که در شرایط بحران، مانند قطع طولانی‌مدت برق و کمبود آب، خودکفا باشد؟
بله، این امکان وجود دارد، اما لازمه‌اش طراحی از همان ابتدا با این رویکرد است. چنین خانه‌ای باید به شکلی ساخته شود که بتواند خودش انرژی تولید کند، آب جمع‌آوری کند و حتی بخشی از زباله‌هایش را بازیافت کند.
در حوزه‌ی آب، می‌توان با جمع‌آوری آب باران یا تصفیه‌ی آب‌های خاکستری (مثل آب ظرف‌شویی یا حمام) این منابع را مجدداً در آبیاری فضای سبز یا شست‌وشوی حیاط استفاده کرد. استفاده از شیرآلات کم‌مصرف نیز به کاهش مصرف کمک زیادی می‌کند.
در زمینه‌ی انرژی، بهره‌گیری از منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی (پنل‌های خورشیدی) یا حتی توربین‌های بادی کوچک می‌تواند مصرف برق را به حداقل برساند.
همچنین، با طراحی مناسب بازشوها، نورگیرها، عایق‌ها و سایه‌بان‌های متحرک، می‌توان در تابستان ورود نور را کنترل و در زمستان حداکثر استفاده از نور خورشید را داشت. این اقدامات باعث می‌شود که در صورت قطع برق یا آب، خانه بتواند حتی ماه‌ها به حیات خود ادامه دهد.
چه بخشی از هزینه‌های ساخت خانه سبز را می‌توان با بازیافت مصالح حاصل از پروژه‌های تخریب و بازسازی تأمین کرد؟
در بسیاری از پروژه‌های تخریب یا بازسازی، مصالح سالم زیادی باقی می‌ماند که اگر به‌درستی جداسازی و نگهداری شود، می‌تواند ۱۰ تا ۳۰ درصد هزینه‌ها را کاهش دهد.
به عنوان نمونه، آجر یا سنگ سالم را می‌توان دوباره در دیوارچینی یا کف‌سازی به کار برد. چوب سالم را می‌توان برای ساخت در و پنجره یا حتی مبلمان استفاده کرد. کاشی و سرامیک سالم و همچنین فلزاتی مانند آهن نیز قابلیت استفاده مجدد در همان ساختمان را دارند.
آیا خانه سبز می‌تواند در بازار مسکن ایران به یک مزیت رقابتی تبدیل شود یا صرفاً یک ویژگی لوکس باقی خواهد ماند؟
در حال حاضر، بسیاری از مردم خانه سبز را یک ویژگی لوکس می‌دانند، چون هزینه‌ی ساخت اولیه بالاست. اما با افزایش قیمت و کمبود منابع آب و برق، این نوع خانه‌ها به تدریج از یک انتخاب خاص به یک نیاز ضروری تبدیل می‌شوند.
همان‌طور که در بسیاری از کشور‌ها «معماری پایدار» به عنوان راهکاری کلیدی برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی مطرح است، در ایران هم چنین نگرشی می‌تواند آینده‌ی بازار مسکن را تحت تأثیر قرار دهد.
با توجه به تغییرات اقلیمی و خشکسالی، آیا ساختمان سبز باید اولویت را به مدیریت آب بدهد یا انرژی؟
با توجه به این‌که بیشتر مناطق ایران خشک یا نیمه‌خشک هستند، مدیریت آب باید اولویت بالاتری داشته باشد. جایگزینی انرژی از طریق منابع تجدیدپذیر مانند خورشید و باد نسبتاً آسان‌تر است، اما آب را نمی‌توان به سادگی جایگزین کرد.
البته، بهترین رویکرد آن است که هر دو حوزه‌ی آب و انرژی به طور همزمان در طراحی خانه‌های سبز مدیریت شوند.
آیا می‌توان از الگو‌های معماری سنتی ایران مانند بادگیر‌ها و حیاط مرکزی در ترکیب با فناوری‌های سبز مدرن استفاده کرد؟
قطعاً. معماری سنتی ایران گنجینه‌ای از عناصر ارزشمند و پایدار دارد؛ از بادگیر‌ها گرفته تا حیاط‌های مرکزی، هشتی‌ها و ایوان‌ها. ترکیب هوشمندانه‌ی این میراث غنی با فناوری‌های نوین می‌تواند پاسخی کارآمد و ماندگار برای بسیاری از چالش‌های معماری امروز باشد.
انتهای پیام/
