حفظ آموزش در جنگ، نیازمند پلتفرم‌های بومی و پایدار است
محمدرضا قاسمی، پژوهشگر هوش مصنوعی و علوم شناختی، در گفت‌وگویی با اشاره به تجربه گسترده دانشگاه‌های ایران در آموزش مجازی طی همه‌گیری کرونا، این تجربه را یک دستاورد مهم دانست و گفت: دانشگاه‌ها در زمان کوتاهی توانستند از سکو‌ها و پلتفرم‌های بومی استفاده کرده و حتی سامانه‌های جدیدی تولید کنند که نتایج خوبی هم داشت.
او افزود: با این حال، با توجه به شتاب رشد فناوری، زیرساخت‌هایی مانند پهنای باند، پشتیبانی فنی و امنیت سایبری نیاز به سرمایه‌گذاری و ارتقای مداوم دارند. در شرایط عادی که استفاده از این سامانه‌ها کاهش می‌یابد، درآمد شرکت‌های خدمات‌دهنده نیز کم شده و توان روزآمدسازی تجهیزات را از دست می‌دهند.
قاسمی هشدار داد: اگر در شرایط بحرانی دسترسی به اینترنت یا برق قطع شود، بسیاری از این خدمات از کار می‌افتند. باید راه‌حل‌هایی پایدار و مقاوم در برابر بحران پیدا کرد.
این پژوهشگر درباره نقش هوش مصنوعی در تداوم آموزش هنگام جنگ توضیح داد: هوش مصنوعی ظرفیت فوق‌العاده‌ای برای انعطاف‌پذیری سیستم آموزشی دارد؛ از تولید خودکار محتوا و آزمون‌ها گرفته تا ترجمه و ساده‌سازی متون و ارائه بازخورد هوشمند به دانشجویان، فناوری یادگیری تطبیقی می‌تواند بر اساس نیاز هر دانشجو، آموزش‌ها را شخصی‌سازی کند. به این صورت که نقاط ضعف علمی یک دانشجو به‌صورت خودکار شناسایی شده و آموزش‌ها به سمت همان بخش‌ها جهت پیدا کند. این فناوری با عنوان یادگیری تطبیقی (Adaptive Learning) شناخته می‌شود. ابزاری که می‌تواند به‌صورت هوشمند محتوای آموزشی را مطابق با سطح و نیاز هر دانشجو تنظیم کند.
او درباره مزایا و خطرات جایگزینی استاد با سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی گفت: کاهش عبور و مرور و امکان آموزش از نقاط امن مزیت مهمی است، اما این جایگزینی نباید طولانی‌مدت باشد، چون تعامل انسانی بین استاد و دانشجو برای انتقال رفتارها، آداب و هویت علمی و فرهنگی ضروری است و هوش مصنوعی قادر به بازآفرینی آن نیست.
قاسمی همچنین بر ضرورت افزودن مهارت‌های بین‌رشته‌ای و آموزش روایت‌گری دیجیتالی بحران در برنامه‌های دانشگاهی تأکید کرد و افزود: از ابزارهای هوشمند می‌توان برای مستندسازی، تحلیل و روایت‌سازی وقایع بحرانی استفاده کرد. به طور کلّی با توجه به تحولاتی که به‌زودی در زندگی بشر رخ می‌دهد که نشانه‌های آن از همین امروز در حال نمایان شدن است، با ظهور و رواج ابزارهای هوشمند، قطعاً ضرورت دارد نظام آموزشی توجه ویژه‌ای به آن داشته باشد، تا نسل آینده مجهّز و مسلّط به این فناوری‌ها بوده و آن را به‌درستی بشناسد.
او درباره نقش دانشگاه‌ها در حفظ هویت فرهنگی و آزادی آکادمیک در بحران‌ها گفت: دانشگاه بخش عمده و بزرگی از نظام فرهنگی جامعه است. نه فقط دانش بلکه هویّت فرهنگی را از نسلی به نسل بعد منتقل می‌کند. این دستگاه علمی در دوره بحران نیز باید بتواند در کنار آموزش که به‌صورت غیرحضوری تداوم می‌یابد، حافظ هویت فرهنگی هم باشد. باید با ایجاد بایگانی‌های دیجیتال منابع فرهنگی و راه‌اندازی شبکه‌های ایمن، ارتباط میان دانشجویان و استادان را حفظ کرد.
قاسمی توصیه کرد: زیرساخت‌های دیجیتال آموزشی باید همان‌قدر جدی گرفته شود که پناهگاه و بیمارستان صحرایی در جنگ لازم است؛ پلتفرم‌های مقاوم، مستقل از اینترنت جهانی و امن طراحی شود ما به شبکه‌های بومی و محلّی اینترنت پایدار نیازمندیم. دانشگاه‌ها سناریو‌های مختلف بحران را شبیه‌سازی کنند و آمادگی دیجیتالی یا به اصطلاح «تاب‌آوری دیجیتالی» را به عنوان بخشی از سیاست‌گذاری کلان آموزشی لحاظ کنند.
او در پایان خاطرنشان کرد: استفاده از هوش مصنوعی نباید آموزش و زندگی را به فرآیندی سطحی و مکانیکی تبدیل کند. دانشجویان باید نسبت به این فناوری نگاه انتقادی داشته باشند تا تبدیل به مصرف‌کنندگان رام و مطیع آن نشوند و بتوانند طراحان و قانون‌گذاران آینده آن باشند. دانشگاه اگر این بعد تفکر انتقادی را در خصوص فناوری‌های نوپدید نادیده بگیرد، در واقع نقش خود را به‌عنوان محل اندیشه‌ورزی از دست خواهد داد.
انتهای پیام/
