سفر پزشکیان به پاکستان آیا دستاورد دفاعی دارد؟

«امین رضایی‌نژاد» تحلیلگر شبه قاره در گفت‌و‌گو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری آنا، درباره سفر مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور کشورمان به پاکستان اظهار کرد: سفر آتی آقای پزشکیان به پاکستان، با توجه به شرایط منطقه‌ای و تحولات چند ماه اخیر، از اهمیت زیادی برخوردار است. پاکستان یکی از مهم‌ترین همسایگان ماست؛ کشوری که در کنار افغانستان، نقش کلیدی در نظم منطقه شرقی ایران ایفا می‌کند. در واقع، بسیاری از مسائل مرتبط با افغانستان نیز به نوعی به سیاست‌های پاکستان گره خورده‌اند.

وی ادامه داد: هم‌مرزی با پاکستان، همواره موجب شده این کشور جایگاه خاصی در سیاست خارجی ایران داشته باشد؛ موضوعی که نه تازه است و نه موقتی، بلکه ریشه در تاریخ دارد و در آینده نیز ادامه خواهد یافت.

معاون سابق مرکز مطالعات شبه قاره اضافه کرد: با توجه به تحولات جدید منطقه‌ای، این سفر می‌تواند نمادی از یک بازنگری در رویکرد ایران نسبت به پاکستان باشد. در ماه‌های اخیر دو تحول مهم رخ داده است: یکی تشدید تنش‌ها میان هند و پاکستان با محوریت مسئله کشمیر، که ایران در آن به‌نوعی جانب پاکستان را گرفت و خواستار احترام هند به قوانین بین‌المللی شد. دوم، تجاوز رژیم صهیونیستی به خاک ما بود که با حمایت آشکار هند از تل‌آویو همراه شد.

رضایی‌نژاد ادامه داد: در نتیجه، نوعی بازتعریف ژئوپلیتیک در شرق ایران شکل گرفته است؛ جریانی که ما را به پاکستان نزدیک‌تر و از هند دورتر کرده است. این روند می‌تواند به سفری مانند سفر آقای پزشکیان وزن بیشتری بدهد و زمینه را برای تحولاتی در حوزه امنیتی و اقتصادی فراهم کند.

این کارشناس اظهار کرد: یکی از نظریه‌های رایج در روابط بین‌الملل می‌گوید که همکاری‌های اقتصادی منجر به امنیت می‌شوند. اما در مورد روابط ایران و پاکستان، این روند تاکنون چندان نتیجه‌بخش نبوده است. حالا شاید زمان آن رسیده باشد که این مسیر برعکس طی شود؛ یعنی از همکاری‌های امنیتی به‌سوی تعاملات اقتصادی حرکت کنیم.

او اضافه کرد: اگر این سفر با چنین نگاهی انجام شود، نه‌تنها مهم‌تر از تمام دیدار‌های رسمی پیشین با پاکستان خواهد بود، بلکه حتی می‌تواند تاریخی و تأثیرگذار در معادلات منطقه‌ای باشد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا این سفر می‌تواند به توافقات دفاعی هم منجر شود؟ گفت: واقعیت این است که پاکستان چیزی برای ارائه مستقیم در حوزه نظامی به ایران ندارد. بنیه دفاعی این کشور عمدتاً متکی بر فناوری‌های چینی است. در جنگ اخیر میان هند و پاکستان نیز دیدیم که پدافند‌ها و سامانه‌های فرماندهی ساخت چین، نقش اصلی را ایفا کردند. جنگنده‌های پاکستانی هم عمدتاً با قطعات چینی تولید و در داخل این کشور مونتاژ می‌شوند.

رضایی‌نژاد در ادامه گفت: بنابراین، احتمال انتقال فناوری نظامی از پاکستان به ایران بسیار پایین است، مگر آنکه پاکستان نقش واسطه‌ای برای انتقال تجهیزات چینی به ایران ایفا کند؛ آن هم در صورتی که چین با محدودیت‌هایی مواجه باشد و چنین مدلی را بپذیرد. اهمیت اصلی این سفر، بیش از همه، در حوزه امنیتی است.

معاون سابق مرکز مطالعات شبه قاره در پایان خاطرنشان کرد: پاکستان سابقه گسترده‌ای در مبارزه با تروریسم دارد و مسائل امنیتی مشترک زیادی با ایران دارد. از جمله موضوع تجزیه‌طلبان بلوچ که در هر دو سوی مرز فعالند، مسئله مهاجران افغان، فعالیت‌های تحریک طالبان پاکستان و حضور داعش شاخه خراسان. اینها تهدیدات مشترکی هستند که همکاری امنیتی جدی میان دو کشور را ایجاب می‌کنند. برخلاف آنچه برخی رسانه‌ها یا خبرنگاران مطرح می‌کنند، انتظار دریافت تجهیزات نظامی از پاکستان واقع‌بینانه نیست. اما همکاری در حوزه امنیت مرزی، تبادل اطلاعات، مقابله با تروریسم و مدیریت مهاجرت می‌تواند گره‌های زیادی از مشکلات مرزی ایران را باز کند.