ریزگردها؛ بحرانی که از دل زمین برمی‌خیزد/ نظرآباد منشا جدید ریزگردها
به گزارش خبرگزاری آنا، پدیده ریزگردها در سال‌های اخیر به یکی از جدی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی در کشور تبدیل شده است؛ بحرانی که اکنون نه‌تنها از مرز‌های غربی و جنوبی کشور، بلکه از دل اراضی داخلی نیز سر برآورده و نفس کلان‌شهر‌هایی مانند تهران و کرج را به شماره انداخته است. بررسی‌های اخیر ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار نشان می‌دهد که منشأ ریزگرد‌های اخیر، منطقه‌ای در نزدیکی پایتخت بوده است؛ منطقه‌ای به نام نظرآباد، واقع بین استان‌های قزوین و البرز.
منشأ داخلی پدیده‌ای جهانی
دبیر ستاد ملی گردوغبار با اشاره به منشأ گردوغبار روز‌های اخیر اعلام کرده است که منطقه نظرآباد با وسعت حدود ۷۰۰ هکتار، منشأ اصلی این آلودگی بوده است. برخلاف تصورات عمومی که منشأ گردوغبار را اغلب در کشور‌های همسایه جست‌و‌جو می‌کنند، این‌بار کانون بحران در دل ایران و در نزدیکی دو کلان‌شهر بزرگ شکل گرفته است.
دلایل شکل‌گیری این کانون جدید گردوغبار، عمدتاً ناشی از فعالیت‌های انسانی و تخریب‌های زیست‌محیطی است. احداث زهکش‌های گسترده در اراضی بالادست به‌منظور مقابله با شوری خاک‌های کشاورزی، باعث تغییر اکوسیستم طبیعی منطقه شده است. از سوی دیگر، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و خشک شدن تالاب‌های پایین‌دست مانند الله‌آباد و صالحیه نیز موجب افزایش سرعت بیابان‌زایی و در نتیجه، آزاد شدن ذرات معلق در هوا شده است.
پیامد‌هایی فراتر از آلودگی هوا
ریزگردها تنها یک مسئله محیط‌زیستی نیستند؛ این پدیده پیامد‌های مستقیم و غیرمستقیم زیادی بر سلامت، اقتصاد، کشاورزی و حتی امنیت ملی دارد. در حوزه سلامت، افزایش غلظت ذرات معلق باعث بروز یا تشدید بیماری‌های تنفسی، قلبی و آلرژی‌ها می‌شود. کودکان، سالمندان و بیماران قلبی‌ریوی بیشترین آسیب را از این وضعیت می‌بینند.
در حوزه اقتصادی، بسته‌شدن موقت فرودگاه‌ها، کاهش بهره‌وری نیروی کار و آسیب به محصولات کشاورزی از جمله نتایج ملموس ریزگردهاست. همچنین تأثیرات روانی ناشی از زندگی در هوای آلوده و کاهش کیفیت زندگی، به مرور زمان اعتماد عمومی نسبت به کارآمدی نهاد‌های دولتی را نیز کاهش می‌دهد.
چه باید کرد؟
برای مقابله مؤثر با پدیده ریزگردها، باید رویکردی جامع، علمی و پایدار در پیش گرفت. نخستین گام، احیای تالاب‌هایی مانند الله‌آباد و صالحیه است که با از دست دادن منابع آبی خود، به کانون گردوغبار تبدیل شده‌اند. تأمین حق‌آبه این تالاب‌ها و بازگرداندن رطوبت به اراضی اطراف آنها می‌تواند نقش مهمی در تثبیت خاک و کاهش گردوغبار ایفا کند.
در کنار آن، مدیریت صحیح منابع آب زیرزمینی ضروری است. برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب باعث خشک شدن لایه‌های سطحی خاک و ایجاد شرایط مساعد برای بروز گردوغبار می‌شود. کنترل چاه‌های غیرمجاز، بهینه‌سازی مصرف آب در کشاورزی و استفاده از روش‌های نوین آبیاری، از جمله اقداماتی است که می‌تواند در این زمینه مؤثر واقع شود.
اصلاح سیاست‌های کشاورزی نیز اهمیت زیادی دارد. فعالیت‌های نامناسب کشاورزی، از جمله احداث زهکش‌های گسترده در مناطق حساس، به نابودی خاک و افزایش بیابان‌زایی منجر شده است. تغییر الگوی کشت، پرهیز از بهره‌برداری نادرست از اراضی بحرانی و رعایت اصول کشاورزی پایدار، در کاهش کانون‌های گردوغبار نقش کلیدی دارند.
افزایش پوشش گیاهی و اجرای طرح‌های تثبیت خاک، به‌ویژه با کاشت گونه‌های مقاوم به خشکی، می‌تواند از حرکت ذرات ریز در سطح زمین جلوگیری کند. همچنین تقویت همکاری میان دستگاه‌های اجرایی نظیر سازمان محیط زیست، وزارت نیرو، جهاد کشاورزی و منابع طبیعی، شرط لازم برای موفقیت هر برنامه مقابله‌ای است. در نهایت، بدون مشارکت و آگاه‌سازی جوامع محلی، هیچ اقدامی پایدار نخواهد بود. آموزش مردم و جلب همراهی کشاورزان و روستاییان، ضامن اجرای موفق طرح‌های مقابله با ریزگردها خواهد بود.
پدیده گردوغبار دیگر تنها یک بحران زیست‌محیطی محسوب نمی‌شود، بلکه به موضوعی چندوجهی با تأثیرات گسترده اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی بدل شده است. تجربه روز‌های اخیر نشان داد که منشأ بحران می‌تواند به‌راحتی از دل خاک همین کشور سربرآورد. آنچه اهمیت دارد، عبور از نگاه موقت و واکنشی به این مسئله و طراحی راهبردی جامع برای مهار آن است. اگر امروز اقدام نکنیم، فردا دیگر شاید نفس کشیدن هم برای شهروندان به آرزویی دور از دسترس بدل شود.
انتهای پیام/
