شهید عباسی معمار جداسازی ایزوتوپ و سخت‌افزار‌های رآکتوری
فریدون عباسی دوانی، زادهٔ ۱۷ شهریور ۱۳۳۷ در آبادان، فردی بود با سرنوشتی ویژه؛ فردی که عمر خود را وقف دو جهاد کرد: جهاد در راه حفظ استقلال و امنیت میهن و جهاد در راه پیشرفت علمی و فناورانه ایران. اصالتا اهل روستای دوان در کازرون بود، اما خانواده‌اش به خوزستان مهاجرت کرده بودند. بعد از انقلاب اسلامی، وارد سپاه پاسداران شد و سه دوره در جنگ ایران و عراق حضور داشت.
پس از جنگ، با عزمی استوار، راهی دانشگاه شد. دکترای فیزیک هسته‌ای خود را از دانشگاه شهید بهشتی گرفت و به یکی از نخبگان علمی نظام تبدیل شد. رئیس گروه فیزیک دانشگاه امام حسین (ع)، عضو شورای مرکزی انجمن هسته‌ای ایران و یکی از متخصصین لیزری وزارت دفاع و از معدود متخصصان جداسازی ایزوتوپ بوده است و مسئولیت آموزش و تحقیقات هسته‌ای وزارت دفاع را بر عهده داشت. او که از سال ۱۳۸۶ توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد تحریم شده بود، در ۸ آذر ۱۳۸۹ هدف ترور نافرجام قرار گرفت. استاد مجید شهریاری و دکتر فریدون عباسی، هر دو به یک شیوه، اما در محل‌های جداگانه و حوالی ساعت ۷:۴۵ مورد ترور قرار گرفتند. مکانیزم اقدام تروریست‌ها به این شکل بود که موتورسواران تروریست نزدیک خودروی حامل استاد شده و با چسباندن یک بمب به ماشین از آن فاصله گرفته و سپس خودرو را منفجر می‌کنند. تروریست‌ها ابتدا اقدام به ترور استاد شهریاری کردند و سپس اقدام به ترور استاد فریدون عباسی دوانی در مقابل دانشگاه شهید بهشتی کردن که نافرجام بود.
عباسی دوانی در دولت محمود احمدی‌نژاد به عنوان رئیس سازمان انرژی هسته‌ای منصوب شد و با وجود تمامی فشارها، نقش محوری در توسعه علم و فناوری هسته‌ای کشور ایفا کرد. وی در سال ۱۳۸۶ به عنوان استاد نمونه کشوری انتخاب شد. همچنین در دور یازدهم مجلس نیزبه‌عنوان نماینده مجلس از کازرون و کوه‌چنار فعالیت داشت و رییس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی بود.
سفر علمی، از میدان جنگ تا قله‌های پژوهش
دکتر عباسی دوانی زندگی سراسر ایثار و جهاد علمی را پشت سر گذاشت. از صحنه‌های خونین جبهه تا آزمایشگاه‌های پیشرفته، از خط مقدم دفاع از کشور تا خط مقدم دفاع از علم و دانش، گام‌هایش همواره به سمت پیشرفت ایران معطوف بود.
مسیر علمی وی نشان از تلفیق بی‌نظیری دارد: کاربردی‌سازی دانش هسته‌ای برای رفع نیاز‌های ملی و پیشرفت مرز‌های دانش در حوزه‌های راهبردی مانند شتاب‌دهنده‌ها، پلاسمای کانونی و تشخیص پرتوها.
بیشترین علاقه علمی؛ شتاب‌دهنده‌های الکترونی و کاربرد‌های پزشکی پرتوها
اگر بخواهیم یکی از عمده‌ترین علایق علمی دکتر عباسی دوانی را مشخص کنیم، بدون شک طراحی و ساخت شتاب‌دهنده‌های خطی الکترونی (LINAC) و استفاده از پرتوها در کاربرد‌های پزشکی در صدر فهرست قرار می‌گیرد.
وی نقش بی‌بدیلی در طراحی، شبیه‌سازی و ساخت شتاب‌دهنده‌های خطی الکترونی در ایران داشت. از طراحی کاواک‌های موج رونده و موج ایستا، تفنگ‌های الکترونی، سلول‌های شتاب‌دهنده تا سیستم‌های تنظیم و اندازه‌گیری فرکانس، تمامی این مراحل تحت نظارت و مشارکت علمی وی قرار داشت. به‌ویژه در پروژه شتاب‌دهنده پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، مشارکت‌های او چشمگیر بوده و این پروژه را به یکی از شاخص‌ترین دستاورد‌های علمی کشور تبدیل کرده است.
اما این فقط یک سوی سکه بود. سوی دیگر، تمایل ویژه‌ای که به کاربرد‌های پزشکی و درمانی پرتوها داشت، منجر به انجام تحقیقاتی در حوزه‌های دزیمتری پرتوها، طراحی دستگاه‌های تخلیه دی‌الکتریک برای درمان‌های پزشکی و ارزیابی دز جذبی در تصویربرداری هسته‌ای شد.
این دو حوزه، نشان‌دهنده رویکرد عملی و نیازمحور وی هستند؛ رویکردی که دانش بنیادی را به فناوری‌های کاربردی و دستگاه‌های درمانی-تشخیصی تبدیل می‌کند.
زمینه‌های تحقیقاتی اصلی دوانی
۱. طراحی و توسعه شتاب‌دهنده‌های خطی الکترونی (LINAC): طراحی ساختار‌های شتاب‌دهنده، سیستم‌های تغذیه و کنترل، شبیه‌سازی و تست عملیاتی، تمامی اینها در راستای بومی‌سازی یکی از حساس‌ترین فناوری‌های دنیا، یعنی شتاب‌دهنده‌های ذرات، انجام شد.
۲. کاربرد‌های پزشکی و درمانی پرتوها: تحقیقاتی در زمینه دزیمتری، طراحی دستگاه‌های درمانی، ارزیابی دز جذبی در تصویربرداری‌های هسته‌ای و استفاده از پرتوها در درمان بیماری‌ها.
۳. پلاسما و کاربرد‌های آن: شامل تولید پلاسمای غیرحرارتی تحت فشار اتمسفر و کاربرد‌های آن در بهبود زخم، همراه با مطالعه پارامتر‌های پلاسمای کانونی و واکنش‌های گداختی D-D.
۴. آشکارسازی و تشخیص پرتوها: توسعه آشکارساز‌های نوترون-گاما، طراحی آشکارساز‌های چندمنظوره (آلفا/بتا/گاما) و بهینه‌سازی پاسخ دزیمتری دیود‌های سیلیسیمی.
۵. شبیه‌سازی‌های عددی: استفاده از کد‌های پیشرفته مانند MCNPX و FLUKA در زمینه‌های مختلفی از جمله PGNAA، جریان یون‌ها و تابش سینکروترون.
دکتر فریدون عباسی دوانی، یک شهید علم بود؛ شهیدی که با وجود تمامی فشارها، تحریم‌ها و تهدیدها، هرگز از مسیر خود منحرف نشد. وی الهام‌بخش نسل‌های آینده‌ای از دانشمندان و مهندسان ایرانی است که در راه خوداتکایی علمی و فناوری گام برمی‌دارند.
شهادت او در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴، ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای جامعه علمی و فناوری کشور محسوب می‌شود. اما میراث علمی و انسانی او، همچنان زنده است و راه را برای جهادگران علمی آینده روشن می‌کند.
انتهای پیام/
