تسریع در تصویب رشته‌های «راهبردی» دانشگاهی در پی بحران تعرفه آمریکا و چین
به گزارش خبرگزاری آنا، فهرست سالانه رشته‌های کارشناسی مصوب دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی چین که اخیراً توسط وزارت آموزش این کشور به‌روزرسانی شد، برای نخستین بار شامل برنامه‌هایی است که در پی بروز فشارهای اقتصادی ناشی از سیاست‌های تعرفه‌ای دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، با سازوکاری ویژه و تسریع‌شده به تصویب رسیده‌اند.
بر اساس این گزارش، علاوه بر رشته‌های حوزه علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) که شامل هوش مصنوعی و سایر فناوری‌های پیشرفته می‌شوند، رشته‌های «راهبردی» مصوب، تمرکز تازه‌ای بر «مطالعات کشورهای منطقه‌ای» دارند. این تغییر رویکرد به دلیل ابهام در آینده تجارت چین، ناشی از تلاش‌ها برای کاهش وابستگی فناورانه و اعمال تعرفه‌های آمریکا، و با هدف تربیت متخصصان لازم برای یافتن بازارهای جایگزین ایالات متحده انجام می‌گیرد.
تغییرات گسترده در ساختار رشته‌های دانشگاهی
وزارت آموزش در هفته گذشته از تصویب 1819 برنامه آموزشی جدید و 29 رشته تحصیلی جدید خبر داد. همزمان، 1428 برنامه آموزشی لغو و پذیرش دانشجو در 2220 برنامه دیگر متوقف شد. این تغییرات در برنامه‌های پذیرش دانشجوی کارشناسی سال 2025 دانشگاه‌های سراسر کشور اعمال خواهد شد.
این اقدامات بخشی از اصلاحات جامعی است که دو سال پیش با هدف همسوسازی هرچه بیشتر آموزش دانشگاهی با اهداف اقتصادی کشور اعلام شد و بر اساس آن، دانشگاه‌های چین تا سال جاری موظف به «بهینه‌سازی و تعدیل» 20 درصد از کل رشته‌ها و گرایش‌های خود هستند.
سازوکار ویژه برای تسریع در تصویب رشته‌های ضروری
با نزدیک شدن به مهلت نهایی این اصلاحات، دولت چین اقدام به معرفی «سازوکار فوق‌العاده» جهت تسریع در فرآیند تصویب رشته‌های تحصیلی کرده است.
بر اساس اعلام وزارت آموزش، علاوه بر مطالعات کشورهای منطقه‌ای، رشته‌های جدید در حوزه‌هایی نظیر علوم و مهندسی کربن خنثی، علوم و فناوری دریایی، بهداشت و درمان و سایر زمینه‌های مرتبط نیز به تصویب رسیده‌اند.
همچنین، این وزارتخانه از تصویب اولویت‌دار رشته کارشناسی فناوری و مهندسی ارتفاع پایین به منظور پشتیبانی از توسعه پرشتاب «اقتصاد ارتفاع پایین» در کشور خبر داده است. دولت، این حوزه اقتصادی را به عنوان یک اولویت ملی تعیین کرده و پیش‌بینی می‌شود ارزش آن تا سال 2035 با رشدی پنج برابری از 670 میلیارد یوان به 3.5 تریلیون یوان برسد. شش دانشگاه از جمله دانشگاه بیهانگ، دانشگاه پست و مخابرات پکن و موسسه فناوری پکن، این رشته را از شهریور ماه سال جاری ارائه خواهند نمود.
ضرورت انطباق سریع آموزش با نیازهای روز
فرآیند معمول ثبت و تصویب رشته‌های جدید در وزارت آموزش به صورت سالانه و با آغاز در ماه جولای انجام می‌پذیرد و دانشگاه‌ها ملزم به ارائه پیش‌درخواست‌های خود یک سال پیش از آن می‌باشند. با این حال، پژوهشگران معتقدند این فرآیند زمان‌بر بوده و ورود فارغ‌التحصیلان رشته‌های جدید به بازار کار پنج تا شش سال به طول می‌انجامد. در راستای تلاش کشور برای دستیابی به خوداتکایی علمی و فناوری، رویکردی انعطاف‌پذیرتر اتخاذ شده است.
در سال جاری، وزارتخانه اجازه ارائه برخی درخواست‌های دیرهنگام را صادر نمود و رشته‌هایی که به عنوان نیازهای فوری توسعه منطقه‌ای تشخیص داده شدند، مورد توجه ویژه قرار گرفتند.
وزارت آموزش در بیانیه خود اعلام کرد: «برای حوزه‌های راهبردی که از اهمیت ویژه‌ای برای دولت مرکزی برخوردارند، «کانال سبز» برای پاسخ فوری به ایجاد رشته‌های مرتبط گشوده شده و محدودیت زمانی برای درخواست متمرکز برداشته شده است.»
اهمیت کیفیت آموزش در تحقق اهداف ملی
چین برنامه جامعی را برای تبدیل شدن به یک قدرت آموزشی پیشرو تا سال 2035 تدوین کرده است. به گفته هوآی جین‌پنگ، وزیر آموزش، کیفیت آموزش کارشناسی به عنوان «نیروی محرکه اصلی» این برنامه شناخته شده و به طور مستقیم بر کیفیت نیروی کار و همچنین کیفیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی که در توسعه راهبردی چین نقش خواهند داشت، تاثیرگذار است.
با این وجود بر اساس اعلام universityworldnews، علیرغم تلاش‌های اخیر، تغییرات نهادی همچنان از سرعت تحولات تقاضای کارفرمایان عقب مانده است؛ مسئله‌ای که «سازوکار فوق‌العاده» به دنبال رفع آن است. پروفسور جیانگ یوان، دانشیار دانشکده کسب و کار بین‌المللی چین-اروپا (CEIBS) در شانگهای، در مصاحبه ای اظهار داشت: «تغییر در تقریباً تمامی جوانب، از پاسخ و سازگاری دانشگاه‌های ما پیشی گرفته است. این مسئله‌ای جهانی است و تنها مختص چین نیست.»
دولت اعلام کرده است که سازوکار تسریع را تقویت خواهد کرد. وزارتخانه تاکید کرد: «دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی بیشتر راهنمایی خواهند شد تا روند ایجاد و توسعه رشته‌های جدید که با نیازهای روز سازگار و آینده‌نگر هستند را تسریع بخشند.»
توسعه مطالعات کشورهای منطقه‌ای در مقطع کارشناسی
مطالعات کشورهای منطقه‌ای که بر روابط چین با سایر ملل تمرکز دارد، برای نخستین بار در مقطع کارشناسی ارائه خواهد شد. دانشگاه مطالعات خارجی پکن (BFSU)، که به دلیل تخصص در آموزش زبان و فرهنگ شناخته شده است، از سال تحصیلی آینده برنامه کارشناسی جدیدی را با هدف توسعه «توانایی زبان خارجی، آگاهی بین‌رشته‌ای، دیدگاه جهانی و سواد دیجیتال» دانشجویان کارشناسی راه‌اندازی خواهد کرد.
مطالعات کشورهای منطقه‌ای با رویکردی میان‌رشته‌ای، بر جنبه‌های علوم انسانی، سیاسی، اقتصادی و نظامی کشورهای یا مناطق خاص تمرکز دارد و به عنوان عاملی مهم در توسعه تعاملات خارجی گسترده‌تر چین تلقی می‌گردد. این امر با توجه به اختلالات تجاری ناشی از تعرفه‌های ایالات متحده و ضرورت یافتن بازارهای جدید برای کاهش وابستگی تجاری به این کشور، اهمیت مضاعفی یافته است.
از سال 2021، موسسات تحقیقاتی تخصصی برای حمایت از افزایش تعاملات خارجی چین تاسیس شده‌اند. در سال 2022، مطالعات کشورهای منطقه‌ای به عنوان یک «رشته سطح اول» در آموزش تحصیلات تکمیلی شناخته شد و امکان ارائه مدارک کارشناسی ارشد و دکتری در تخصص‌های مختلف را برای دانشگاه‌ها فراهم نمود.
یکی از اساتید دانشگاه BFSU که خواست نامش فاش نشود، گفت اگرچه هدف این برنامه‌ها پوشش تمامی کشورهای ذیربط است، اما تمرکز اخیر بیشتر بر کشورهای همسایه به منظور تقویت اهداف منطقه‌ای چین بوده است. وی افزود: «این حوزه مطالعاتی با توسعه طرح کمربند و جاده و در راستای پیشبرد استراتژی‌های ملی احیا شده است.»
تاکید بر مطالعات آسیایی در برنامه‌های جدید
کشورهای آسیای مرکزی، کشورهای عضو آسه آن و کشورهای آسیای جنوبی از جمله موضوعات اصلی تحقیق در برنامه‌هایی هستند که اخیراً راه‌اندازی شده‌اند. چندین دانشگاه در استان شمال غربی شانشی در سال جاری دوره‌هایی را با تمرکز بر کشورهای آسیای مرکزی قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان ارائه کرده‌اند که همکاری‌های انرژی، حکمرانی امنیتی، زبان و ارتباطات از جمله زمینه‌های کلیدی مطالعه در این دوره‌ها می‌باشند.
این تاکید بر مطالعات منطقه‌ای همزمان با تلاش‌های اخیر پکن برای تقویت روابط با کشورهای همسایه در مواجهه با فشارهای تجاری فزاینده ایالات متحده صورت می‌گیرد. سفر اخیر رئیس‌جمهور چین به ویتنام، کامبوج و مالزی و تاکید بر تقویت روابط راهبردی با کشورهای آسیای جنوب شرقی، گواهی بر این رویکرد است.
همچنین، آسیای جنوب شرقی به عنوان یک مقصد تحصیلی در میان دانشجویان چینی از محبوبیت رو به رشدی برخوردار است که اغلب به نزدیکی جغرافیایی و هزینه‌های پایین‌تر آن در مقایسه با مقاصد غربی نسبت داده می‌شود.
با توجه به تغییر جهت راهبردی چین، برخی از دانشگاهیان پیش‌بینی می‌کنند که مطالعات کشورهای منطقه‌ای به رشد خود ادامه خواهد داد. استاد دانشگاه BFSU خاطرنشان کرد: «از سال 2022، این مطالعات در پس‌زمینه وضعیت جدید ژئوپلیتیکی و محیط بین‌المللی که به طور فزاینده‌ای رو به وخامت و پیچیده شدن است، بیش از پیش تقویت می‌شوند.»
افزایش رشته‌های مرتبط با هوش مصنوعی و مهندسی
تداوم تمرکز چین بر هوش مصنوعی و مهندسی در رشته‌های جدید مصوب مشهود است و چهار رشته جدید در زمینه آموزش هوش مصنوعی، مهندسی صوتی-تصویری هوشمند، مهندسی مولکولی هوشمند و هنر تصویر هوشمند به فهرست رشته‌های دانشگاهی افزوده شده است.
هوآی جین‌پنگ، وزیر آموزش، در سخنان اخیر خود از تمامی فعالان عرصه آموزش در سراسر کشور خواست تا هوش مصنوعی را در «تمامی عناصر و فرآیندهای» آموزش و تدریس، از جمله کتاب‌های درسی و برنامه‌های درسی مدارس، ادغام نمایند.
به طور جداگانه، دوره‌های علوم و مهندسی مدارهای مجتمع در سال جاری در سه دانشگاه دیگر، شامل دانشگاه فودان، دانشگاه پست و مخابرات چونگ‌کینگ و دانشگاه پست و مخابرات نانجینگ نیز ارائه خواهد شد. این اقدام در راستای تلاش‌های چین برای رفع تنگناهای موجود در زمینه تولید نیمه‌رساناها که ناشی از محدودیت‌های صادرات فناوری‌های پیشرفته از سوی ایالات متحده است، صورت می‌گیرد.
تحقیقات اخیر دانشمندان دانشگاه فودان منجر به ساخت بزرگترین ریزپردازنده نیمه‌رسانای دوبعدی یکپارچه جهان گردیده است که پتانسیل تحول در صنعت تولید تراشه‌ها از طریق تولید تراشه‌های نازک‌تر با قابلیت‌های پیشرفته‌تر را داراست. با این حال، همچنان کمبود قابل توجهی در زمینه متخصصان طراحی و تولید تراشه در کشور وجود دارد و دولت امیدوار است دانشگاه‌ها در پر کردن این خلاء نقش موثری ایفا نمایند.
انتهای پیام/
