آیا با پیشرفت و گسترش هوش مصنوعی مشاغل سنتی ازبین می‌روند؟

ربات‌ها می‌آیند، اما سوال اینجااست که انسان‌ها باید بروند؟ این سؤال اکثر مشاغل سنتی است که در معرض تهدید هوش مصنوعی قرار دارند. از کارگران خط تولید گرفته تا منشی‌ها و حتی برخی مشاغل حرفه‌ای، فناوری به سرعت در حال جایگزینی نقش‌هایی است که سال‌هاست تعریف کننده بازار کار بوده‌اند.

پیشرفت‌های سریع در حوزه هوش مصنوعی، دنیای کسب و کار‌ها را با تحولات بزرگی مواجه کرده است. این فناوری، در ابتدا ابزاری بود برای تسهیل و افزایش بهره‌وری؛ اما اکنون در نحوه انجام شغل‌ها و حتی تعریف خود شغل‌ها نیز تغییر ایجاد کرده است. به گفته کارشناسان این حوزه ممکن است بسیاری از مشاغل رایج امروزی در آینده‌ای نزدیک از بین بروند یا دچار تغییرات عمیق شوند.

البته باید در نظر گرفت که هوش مصنوعی فرصت‌های جدیدی را نیز ایجاد کرده است که پیش از این وجود نداشتند؛ مشاغلی که بر پایه مدیریت، توسعه و نظارت بر سیستم‌های هوشمند هستند. این تحولات، علاوه بر تغییرات ساختاری در بازار کار، به مهارت‌های جدیدی نیز نیاز دارد که کارکنان باید خود را با آنها آشنا کنند.

امیر محترمی، کارشناس فناوری اطلاعات و استاد دانشگاه در گفت‌و‌گو با خبرنگار آناتک به چند سوال در رابطه با تاثیر هوش مصنوعی بر مشاغل و آینده کسب‌وکار‌های ایرانی پاسخ داد.

آیا ظهور هوش مصنوعی می‌تواند باعث ایجاد شغل‌های جدید شود؟

بله، هوش مصنوعی مانند هر فناوری دیگری هم از بین رفتن مشاغل و هم ایجاد فرصت‌های جدید شغلی را به همراه دارد. هر فناوری جدید وقتی ظهور پیدا می‌کند، ممکن است برخی مشاغل را از بین ببرد اما همزمان درهای تازه‌ای را هم باز می‌کند. نکته مهم اینجاست که مشاغل جدیدی که در اثر ظهور هوش مصنوعی شکل می‌گیرند، سطح مهارتی بالاتری دارند و به تخصص و مهارت بالا نیازمندند. آنها  بیشتر درگیر ابعاد انسانی، اجتماعی و تخصصی کار خواهند بود. 

شغل‌های جدید بیشتر در چه زمینه‌هایی ایجاد می‌شوند؟

دو دسته شغل عمده ایجاد می‌شود.  یکی در زمینه‌های فنی مانند تحلیل داده‌ها، علم داده و توسعه سیستم‌های هوش مصنوعی که امروزه هم رشد قابل توجهی داشته است. دسته دوم، مشاغل انسانی‌تر و مرتبط با روابط اجتماعی و عواطف انسانی هستند. از سوی دیگر مشاغلی که نیاز به پشتیبانی فنی و بهره‌برداری از ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی نیز به شدت رو به افزایش است. این تغییر باعث شده حتی در کسب‌وکارهای سنتی هم به متخصصانی نیاز باشد که بتوانند از ابزارهای جدید استفاده کنند.

منظور شما از مشاغل سنتی دقیقاً چیست؟

مشاغل سنتی، کارهایی هستند که نسل‌های مختلف با آن‌ها زندگی کرده و رشد کرده‌اند؛ شغل‌هایی مثل اپراتوری دستگاه‌های صنعتی، کنترل کیفیت دستی، بسته‌بندی کالاها در خطوط تولید یا کارهای یدی در کارخانه‌ها. این دسته مشاغل عموماً ساختار مشخص و غیر دیجیتالی داشتند، ولی امروزه با ورود رباتیک، اتوماسیون و حالا هوش مصنوعی، این ساختارها به سرعت در حال تغییرند.

هوش مصنوعی چه تاثیری بر این مشاغل سنتی خواهد گذاشت؟

هوش مصنوعی بسیاری از این مشاغل را یا به کلی حذف می‌کند یا آن‌ها را متحول می‌کند. برای مثال کارخانه‌های مدرن یا دارک فکتوری ها، بدون حضور انسانی کار می‌کنند و کاملاً بر ربات‌ها و سیستم‌های هوشمند متکی هستند. در گذشته برای کنترل کیفیت، چک کردن محصول یا بسته‌بندی به نیروی انسانی نیاز بود، اما حالا این فعالیت‌ها خودکار شده‌اند. نتیجه این است که مدل سنتی شغل‌ها تغییر می‌کند و نیاز به مهارت‌های جدید پیدا می‌شود.

دارک فکتوری (Dark Factory)  به کارخانه‌ها یا امکانات صنعتی گفته می‌شود که به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که نیازی به حضور انسان در آن‌ها نیست و تمام فرآیندها به‌صورت خودکار و توسط ربات‌ها، سیستم‌های هوشمند و تجهیزات اتوماسیون انجام می‌شود.

آیا تغییرات فقط محدود به صنعت و تولید است؟

خیر، تغییرات به صنایع دیگری مثل آموزش، حمل‌ونقل، خدمات درمانی و حتی روابط اجتماعی هم گسترش پیدا کرده. برای مثال، مدل‌های زبانی بزرگ می‌توانند در آینده نقش معلمان را در آموزش‌های تخصصی بر عهده بگیرند. امروزه با پیشرفت پلتفرم‌های آموزشی آنلاین و ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی، شیوه آموزش تغییرات بنیادینی داشته و قطعاً در آینده نیز خواهد داشت.

آیا جایگزینی شغل رانندگی نیز می‌شود؟ این موضوع مشکل‌آفرین نیست؟

بله، هوش مصنوعی می‌تواند شغل‌هایی مانند رانندگی را نیز حذف کند. امروزه در برخی کشورها تاکسی‌های خودران به صورت تجاری راه‌اندازی شده‌اند و به مرور زمان نیازی به راننده‌های انسانی نخواهد بود. این مسأله طبیعتاً برخی از مشاغل را از بین خواهد برد، اما در مقابل فرصت‌های جدیدی مانند تعمیر و نگهداری خودروهای هوشمند و مدیریت سیستم‌های حمل‌ونقل خودکار ایجاد می‌شود. بنابراین، تغییر شغل‌ها اجتناب‌ناپذیر است، اما فرصت‌های تازه‌ای هم در راه است.

تعمیرات خودرو در آینده چه تفاوتی با امروز خواهد داشت؟

تعمیرگاه‌های آینده بسیار مدرن‌تر و تمیزتر خواهند بود. برخلاف تعمیرگاه‌های سنتی که اغلب محیط‌های شلوغ و کثیفی داشتند، تعمیرگاه‌های مخصوص خودروهای هوشمند و الکتریکی، فضایی خنک، منظم و تکنولوژیک دارند. در این مراکز، مهندسان متخصص با استفاده از ابزارهای دیجیتال و هوش مصنوعی خدمات ارائه می‌دهند و روند تعمیرات کاملاً متفاوت و به‌روز خواهد بود.

پس افرادی که مهارت‌های جدید یاد نگیرند، در خطر از دست دادن شغلشان هستند؟

کاملاً درست است. کسانی که با تحولات فناورانه همراه نشوند و مهارت‌های نوین نیاموزند، احتمال زیادی دارد که در آینده شغل خود را از دست بدهند. آینده بازار کار متعلق به افرادی است که بتوانند خود را با فناوری‌های دیجیتال وفق دهند، مهارت‌های فنی بالا به دست آورند و در حوزه‌های نوظهور فعالیت کنند.

وضعیت فعلی کسب‌وکار‌های ایرانی در مواجهه با فناوری‌های نوین چگونه است؟

کسب‌وکارهای ایرانی به طور کلی رقابت‌پذیری بسیار پایینی در سطح جهانی دارند. بیشتر این کسب‌وکارها در یک فضای بسته و بدون ارتباط قوی با بازارهای بین‌المللی شکل گرفته‌اند. اگر این کسب‌وکارها نتوانند خودشان را با الزامات جدید فناوری و اقتصاد جهانی هماهنگ کنند، چشم‌انداز روشنی برای آنها متصور نیست.

چه راهکاری برای بهبود وضعیت کسب‌وکار‌های ایرانی پیشنهاد می‌کنید؟

باید فضای رقابتی سالم و علمی در کشور ایجاد شود. سیاستگذاران باید زیرساخت‌هایی فراهم کنند که کسب‌وکارها بتوانند بر مبنای علم اقتصاد و فناوری‌های نوین رشد کنند. کسب‌وکارها نیز باید فرهنگ استفاده از فناوری‌های دیجیتال را در فرآیندهای خود نهادینه کنند و به‌روز شوند.

آیا در آینده نزدیک شاهد تغییرات چشمگیر در سبک زندگی مردم به واسطه هوش مصنوعی خواهیم بود؟

قطعاً بله. هوش مصنوعی نه تنها ساختار کسب‌وکارها، بلکه شیوه آموزش، درمان، حمل‌ونقل و حتی سبک روابط اجتماعی مردم را تغییر خواهد داد. در آینده، بسیاری از کارهایی که امروز به صورت انسانی انجام می‌دهیم، به کمک هوش مصنوعی سریع‌تر، دقیق‌تر و کارآمدتر انجام خواهد شد.