اجتماعیسازی دانش راهکاری برای اثرگذاری دانشگاه در جامعه است
به گزارش خبرگزاری آنا، در این نشست، علی خورسندی، رئیس مؤسسه پژوهش و برنامهریزی آموزش عالی، با اشاره به ضرورت بازخوانی ایده دانشگاه در شرایط کنونی آموزش عالی کشور گفت: مسئله دانشگاه در ایران، فقدان توافق نظری و سیاستی درباره چیستی و کارکرد دانشگاه است؛ پرسشی که حتی پیش از تأسیس دارالفنون نیز مطرح بوده و همچنان بیپاسخ مانده است.
وی با مرور تاریخی ایده دانشگاه از قرون میانه تا دوران معاصر توضیح داد: در سیر تحول دانشگاه مدرن میتوان دستکم پنج ایده شاخص را شناسایی کرد؛ ایده نیکداشت حقیقت، ایده خدمت به قدرت، ایده حقیقت علمی در سنت هومبولتی، ایده سودمندی و ثروتآفرینی دانش و ایده رهبری فرهنگی دانشگاه.
خورسندی افزود: در ایده نیکداشت حقیقت، دانشگاه نهادی در خدمت حقیقت کلیسا بود و مأموریت آن عمدتاً تربیت میسیونر و ترویج آموزههای دینی به شمار میرفت. در ایده خدمت به قدرت نیز دانش زمانی ارزشمند تلقی میشد که در خدمت دولت و اولویتهای حاکمیتی قرار گیرد.
وی ادامه داد: در سنت ایدئالیسم آلمانی و الگوی هومبولتی، دانشگاه به جستوجوی حقیقت علمی بازگشت و استقلال از کلیسا و دولت، وحدت آموزش و پژوهش و اصالت زندگی محققانه استاد و دانشجو در کانون توجه قرار گرفت؛ تحولی که نقطه عطفی در تاریخ دانشگاه به شمار میرود.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: در ایده آتلانتیک شمالی، سودمندی دانش، کارآفرینی و خلق ثروت به سوژه اصلی دانشگاه تبدیل شد و بازار نقش تعیینکنندهای در جهتدهی به تولید دانش ایفا کرد.
خورسندی در ادامه به ایده رهبری فرهنگی دانشگاه اشاره کرد و گفت: بر اساس این رویکرد، دانشگاه صرفاً محل تولید دانش علمی یا فنی نیست، بلکه نهادی فرهنگی برای تربیت روشنفکران اجتماعی، ارتقای فرهنگ عمومی و پرورش منش دانشجویی به شمار میرود.
وی با اشاره به ایده جهان جنوب افزود: دانشگاه در کشورهای جهان سوم عمدتاً با هدف جبران عقبماندگیها و تسریع فرآیند توسعه شکل گرفت، اما این مسیر اغلب بدون اجماع نظری و با رویکردی ابزارگرایانه دنبال شد؛ مسئلهای که در تجربه دانشگاه ایرانی نیز بهوضوح دیده میشود.
دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر اینکه دانشگاه ایرانی همچنان فاقد ایدهای بومی و روشن است، گفت: ما هنوز به این پرسش پاسخ ندادهایم که چه دانشگاهی به کار ایران میآید و چرا؛ و بدون پاسخ به این پرسش، سیاستگذاریهای آموزش عالی نیز دچار سردرگمی خواهد بود.
خورسندی ایده اجتماعیسازی دانش را بهعنوان رویکردی قابل تأمل برای دانشگاه ایرانی مطرح کرد و گفت: بر اساس این ایده، دانشگاه نسبت به جامعه، دولت، محیط زیست، صنعت و حوزه عمومی تعهد اخلاقی و حرفهای دارد و باید بهعنوان عقل راهبر در سیاستگذاریهای عمومی نقشآفرینی کند. اثرگذاری اجتماعی و پاسخگویی مسئولانه نسبت به مسائل جامعه، هسته مرکزی این ایده است.
افزونبر پنج ایده اصلی دانشگاه، دکتر علی خورسندی، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی، در نشست تخصصی ایده دانشگاه؛ از حقیقت تا اجتماعیسازی دانش به اهمیت ایده جهان جنوب برای دانشگاه ایرانی اشاره کرد. به گفته وی، محور این ایده، جبران عقبماندگیها و فاصله از جهان شمال و نسخههای آرمانی دانشگاه غربی است و سرنوشت دانشگاه اکثر کشورهای جهان سوم را شکل داده است. در این کشورها دانشگاه با هدف صنعتیشدن، کاهش بیسوادی و فقر اقتصادی و تربیت نیروی انسانی برای جامعه نوپا شکل گرفته است.
خورسندی افزود: ویژگی مشترک ایده جهان جنوب، مدرنیزاسیون دستوری توسط حاکمان کشورهای جنوب و نگاه ابزارگرایانه به دانشگاه بود؛ دانشگاه قرار بود مسیر صنعتیشدن و توسعه ملی را هموار کند، اما اغلب بدون اجماع نظری و فلسفی روشن دنبال شد. در تجربه دانشگاه ایرانی نیز همین چالشها مشاهده میشود و هنوز پرسش بنیادین چه دانشگاهی به کار ما میآید و چرا؟ بیپاسخ مانده است.
وی در ادامه، ضرورت بازخوانی ایده دانشگاه و گفتوگوهای ملی را مورد تأکید قرار داد و گفت: بازخوانی ایدهها و گفتگو درباره ماهیت دانشگاه میتواند زمینه جمع شدن دور یک میز مفاهمه و شکلدهی به ایدهای مناسب و مطلوب برای دانشگاه ایرانی را فراهم کند. این پرسشها علاوه بر ابعاد فلسفی، باید با نگاه عینی و انضمامی بررسی شود؛ یعنی دانشگاه چگونه میتواند به ساختن جامعهای بهتر، اخلاقیتر و همآواتر کمک کند.
دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی در پایان، اجتماعیسازی دانش را بهعنوان ایده هفتم و راهکاری نوین برای دانشگاه ایرانی معرفی کرد و گفت: این ایده بر حکمرانی اجتماعی دانش و نحوه رواج پارادایمهای دانشی در سیاستگذاریهای عمومی و اجتماعی تأکید دارد. بر اساس آن، دانشگاه نسبت به جامعه و مسائل آن، دولت، محیط زیست، حوزه عمومی، صنعت و بازار اشتغال تعهد اخلاقی و حرفهای دارد و باید بهعنوان عقل راهبر در سیاستگذاریهای عمومی نقشآفرینی کند. اثرگذاری اجتماعی و پاسخگویی مسئولانه دانشگاه نسبت به مصالح عمومی، مسائل اجتماعی و نیازهای توسعه ملی و محلی، محور اصلی این ایده است.
انتهای پیام/
