پیامدهای حقوقی و سیاسی فعال‌سازی مکانیسم ماشه/ اقتصاد مقاومتی؛ تئوری و عمل در مواجهه با تحریم‌ها
خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ نظام بین‌الملل معاصر، در پیوند وثیق با تحولات ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی، صحنه پویایی از رقابت‌ها، همکاری‌ها و چالش‌های پیچیده‌ای است که به طور مداوم، معادلات قدرت و امنیت را بازتعریف می‌کند.
در این چشم‌انداز متحول، موضوعات مربوط به اشاعه هسته‌ای و کنترل تسلیحات، همواره در کانون توجه سیاستگذاران و تحلیلگران بین‌المللی قرار داشته‌اند.
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان یک دستاورد دیپلماتیک کم‌نظیر میان ایران اسلامی و گروه ۱+۵ (شامل کشورهای دائم شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان و اتحادیه اروپا) امضا شد با هدف تضمین صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران در ازای رفع تحریم‌های بین‌المللی به‌عنوان الگویی برای دیپلماسی چندجانبه در عصر مدرن معرفی شد.
با این حال، مسیر پرفراز و نشیب اجرای برجام، به‌خصوص با تصمیم یکجانبه ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۸ مبنی بر خروج از این توافق و اعمال مجدد و تشدید تحریم‌ها با چالش‌های بی‌سابقه‌ای مواجه شد.
این اقدام غیرقانونی نه‌تنها ضربه‌ای مهلک بر پیکره چندجانبه‌گرایی و اعتبار تعهدات بین‌المللی وارد آورد، بلکه فضای جدیدی از بی‌اعتمادی و ابهام را در روابط ایران با جامعه جهانی به‌خصوص با کشورهای اروپایی باقی‌مانده در برجام، پدید آورد.
در این بستر، بررسی دقیق سازوکارهای حقوقی پیش‌بینی شده در متن برجام برای رسیدگی به موارد احتمالی عدم پایبندی، ازجمله مکانیسم ماشه حل و فصل اختلافات و ارجاع پرونده به شورای امنیت از اهمیت حیاتی برخوردار است.
این سازوکارها در صورت فعال شدن، می‌توانند به اعمال مجدد تحریم‌های بین‌المللی ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد (مواد ۳۹ تا ۴۲) منجر شوند که پیامدهای در ابعاد سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی برای ایران در پی خواهد داشت.
از سوی دیگر، موضع ایران اسلامی به‌عنوان یکی از بنیانگذاران پیمان عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) و دارنده سابقه طولانی در تأکید بر فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز و حتی ریاست کمیته خلع سلاح سازمان ملل، بُعد دیگری به این تحلیل می‌بخشد.
تناقض در رویکرد‌های غرب و برخی کشورهای منطقه نسبت به برنامه هسته‌ای ایران در مقایسه با سایر بازیگران منطقه‌ای که دارای زرادخانه‌های هسته‌ای خارج از نظارت NPT هستند (نظیر هند، پاکستان و رژیم جعلی و فاسد صهیونیستی)، سوالاتی جدی را درمورد استاندارد‌های دوگانه و انگیزه‌های واقعی این کشورها مطرح می‌سازد.
این تفاوت در نگرش، نه‌تنها بر پیچیدگی‌های موضوع می‌افزاید، بلکه به تضعیف روح همکاری بین‌المللی در حوزه منع اشاعه منجر می‌شود.
در چنین فضایی که با مفاهیم واقع‌گرایانه روابط بین‌الملل نظیر «نظام آنارشی» و «خود-یاری» دولت‌ها برای حفظ بقا و امنیت ملی خود، قرابت وثیقی دارد، درک استراتژی‌های ایران برای تأمین امنیت ملی و حفظ اقتدار دفاعی خود از اهمیت بالایی برخوردار است.
تجربه بدعهدی‌های گذشته، به‌خصوص خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از برجام و پیامدهای آن، این باور را تقویت کرده که در عرصه روابط بین‌الملل، اعتماد مطلق به تعهدات سایر کشورها امری غیرواقع‌بینانه است و منافع ملی هر دولت، محور اصلی سیاست خارجی آن را شکل می‌دهد.
بنابراین، این گزارش با هدف کالبدشکافی ابعاد مختلف بحران هسته‌ای ایران و برجام، شامل بررسی مکانیسم ماشه، سناریو‌های احتمالی بازگشت تحریم‌ها، پیامدهای اقتصادی و روانی کوتاه‌مدت و بلندمدت و استراتژی‌های مقاومت و مدیریت بحران توسط ایران تحلیل شده است.
خبرگزاری آنا در گفت‌وگو با یاسر کهرازه عضو هیئت علمی دانشگاه و استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان و واحد زاهدان درصدد است با ارائه یک چارچوب فکری ساختارمند و با تکیه بر تحلیل‌های واقع‌گرایانه به درک عمیق‌تری از چالش‌های پیش‌رو و فرصت‌های احتمالی در این برهه حساس از تاریخ معاصر دست یابد.
گپ و گفت آنا با کهرازه در پی می‌آید:
بازدارندگی نظامی؛ سپر امنیتی ایران در برابر فشارهای غرب
آنا: سازوکارهای حقوقی پیش‌بینی شده در برجام برای رسیدگی به موارد عدم پایبندی چگونه است؟
کهرازه: توافق برجام ناظر بر این سازوکار است که در صورت ادعای عدم پایبندی یکی از طرفین به تعهدات، موضوع ابتدا در کمیسیون مشترک برجام مورد رسیدگی قرار گرفته و سپس به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع خواهد شد.
این فرآیند، طی یک بازه زمانی ۳۰ روزه، امکان طرح پرونده توسط کشورهای اروپایی و ایالات متحده در شورای امنیت را فراهم می‌آورد، در شرایطی که طرف‌های مزبور، اعم از اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا، تعهدات خود را نقض کنند - و با در نظر گرفتن خروج ایالات متحده از برجام - هدف غایی این دو بازیگر، تشدید فشارهای حداکثری علیه ایران اسلامی از طریق عملیاتی‌سازی تحریم‌های ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد (مواد ۳۹ تا ۴۲) است که ابعاد سیاسی، اقتصادی و نظامی را دربرمی‌گیرد.
آنا: تصور می‌کنید واکنش احتمالی ایران درصورت عملیاتی شدن تحریم‌های فصل هفتم منشور سازمان ملل چیست؟
کهرازه: به‌هر صورت جمهوری اسلامی در واکنش به این عمل می‌تواند از NPT خارج شود.
موضوع جالب این است که ایران اسلامی همواره خواهان فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز بوده و هست که خود ایران یکی از بنیانگذران پیمان NPT شناخته می‌شود و همین جایگاه موجب شد که ایران به مدت هشت سال ریاست کمیته خلع سلاح سازمان ملل متحد را برعهده بگیرد.
مسئله اساسی این است انگاره و ذهنیت کشورهای غربی و برخی کشورهای عربی نسبت به ایران در بحث هسته‌ای منفی است، درصورتی که ایران همواره تأکید کرده که فعالیت‌های هسته‌ای این کشور صلح‌آمیز است و این را هم ثابت کرده، این درحالی است که در منطقه جنوب آسیا دو کشور هندوستان و پاکستان که به‌نوعی همسایه‌های ایران هستند و به‌خصوص رژیم کودک‌کُش، جعلی و فاسد صهیونیستی دارای سلاح‌های هسته‌ای هستند.
سوال این است که چرا آمریکایی‌ها و غربی‌ها کاری با رژیم اشغالگر قدس ندارند و جمهوری اسلامی که همواره تأکید کرده دارای فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای است و به‌هیچ عنوان سراغ ساخت سلاح هسته‌ای نخواهد رفت، چراکه براساس فتوای مقام معظم رهبری ساخت سلاح هسته‌ای حرام اعلام شده را مورد مواخذه قرار می‌دهند.
از سوی دیگر رژیم نامشروع صهیونیستی که عضو NPT نیست و دارای سلاح و کلاهک هسته‌ای است تهدیدی جدی علیه بشریت و همه کشورهای مسلمان است، به‌خصوص بعد از تجاوز نظامی به ایران اسلامی و قطر که تقریباً کشورهای دنیا متوجه شدند که این رژیم جعلی تهدیدی برای منطقه محسوب می‌شود.
متأسفانه انگاره و ذهنیت غربی نسبت به موارد ذکر شده مثبت بوده و این نشانگر آن است که رژيم جنایتکار آمریکا و سایر دولت‌های غربی با جنایات رژیم نامشروع صهیونیستی هماهنگ و همسو هستند.
درحال حاضر در نظام بین‌الملل آنارشیک به‌سر می‌بریم که دولت‌ها مهم‌ترین بازیگر و کنشگر عقلانی هستند.
چشم‌انداز اقتصادی پس از تحریم؛ تاب‌آوری ریال در برابر شوک‌های خارجی
آنا: با توجه به اصول نظام بین‌الملل آنارشیک و ضرورت «خود-یاری» برای امنیت ملی، چگونه می‌توان «اقتدار نظامی» را به عنوان مهم‌ترین ابزار بازدارنده در مقابل استراتژی تضعیف‌کننده غرب و سناریوی احتمالی بازگشت تحریم‌های بین‌المللی و فعال‌سازی مکانیسم ماشه تحلیل کرد؟
کهرازه: جمهوری اسلامی به‌عنوان یکی از بازیگران صحنه روابط بین‌الملل در صحنه نظام بین‌الملل آنارشیک برای کسب خودیاری نمی‌تواند برای امنیت خود متکی به سایر کشورها باشد، چراکه اصولاً شعار انقلاب اسلامی «استقلال» بوده و اتکای به قدرت‌های پوشالی غرب و کسب حمایت دولتمردان غربی در تناقض با اصل انقلاب اسلامی است.
جمهوری اسلامی به‌عنوان یکی از بازیگران صحنه روابط بین‌الملل در صحنه نظام بین‌الملل آنارشیک برای کسب خودیاری نمی‌تواند برای امنیت خود متکی به سایر کشورها باشد
جمهوری اسلامی در ۴۷ سال بعد از انقلاب اسلامی فشارهای بسیاری را از سمت دشمنان دریافت کرده، اما زیربار ذلت نرفته و تسلیم دشمنان نشده است.
جمهوری اسلامی فشارهای شدیدتر از فعال‌سازی مکانیسم ماشه را تحمل کرده و از هرکدام از آنها سربلند بیرون آمده و هر بار غرب و دشمنان را وادار به تسلیم کرده است.
بنابراین باید در حوزه‌‌های نظامی اقتدار لازم را داشته باشیم؛ کما اینکه در تجاوز دشمن آمریکایی و صهیونیستی به کشورمان در ۱۲ روز جنگ تحمیلی شاهد ظرفیت‌های نظامی کشورمان بودیم.
غرب و در رأس آن آمریکای جنایتکار و رژیم فاسد صهیونیستی دنبال آن هستند که هرطور شده ایران اسلامی را به کشوری ضعیف تبدیل کنند و به این بهانه دنبال اتهام‌های واهی به جمهوری اسلامی هستند که هیچ‌کدام از این اتهامات هم ثابت نشده است.
آنا: اخیراً ایران توافقی را با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به امضا رساند، با توجه به بدعهدی آمریکا و کشورهای غربی درعمل به تعهداتشان و اثبات این موضوع که رافائل گروسی گماشته آمریکا و صهیونیست‌هاست، اصولاً می‌توان به این توافق امیدوار بود، به نظرتان این توافق شامل بازرسی از سایت‌های هسته‌ای هم می‌شود؟
کهرازه: در حال حاضر نشست‌ها و دیدار‌های مختلف میان سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان و رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که منجر به امضای توافقنامه جدید در پساجنگ میان ایران و آژانس شد، آزمونی برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.
اما رژیم ظالم و جعلی صهیونیستی و آمریکای جنایتکار دنبال آن هستند که هرچه سریع‌تر مکانیسم ماشه علیه ایران اسلامی عملیاتی شود تا شاهد بازگشت تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران باشند، البته در این بین نباید از تأثیر دیپلماسی روسیه و چین با ایران اسلامی به راحتی عبور کرد.
معتقدم حتی اگر شاهد عملیاتی شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه کشورمان هم باشیم، قادریم آن را مدیریت کنیم.
با بازگشت تحریم‌ها در کوتاه‌مدت و روانی ارزش ریال سقوط خواهد کرد، اما اگر بتوانیم این بحران را در میان‌مدت مدیریت کنیم می‌توانیم در برابر تحریم‌های ظالمانه که چندین سال علیه جامعه و مردمان ایران زمین و حتی ایرانیان خارج از کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد ایستادگی کرده و با برنامه ریزی مقاومت کنیم، دراینصورت در بلندمدت آثار این تحریم‌های ظالمانه کمتر خواهد شد.
آنا: یعنی فکر می‌کنید با فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط سه کشور غربی (فرانسه، آلمان و انگلستان) می‌توان از اثرات این تحریم‌ها کاست؟
کهرازه: ببینید. نمی‌توان گفت تحریم‌ها تأثیر ندارد، چراکه این تحریم‌های ظالمانه اقتصاد کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما قطعاً با برنامه‌ریزی بهتر می‌توان از شدت این تحریم‌ها کاست و دشمنان را ناامید کرد.
شاهد بدعهدی آمریکای جنایتکار در چند سال گذشته بوده‌ایم و خروج از برجام و تجاوز به کشورمان در وسط میز مذاکره نشان داد که نمی‌توان به دشمن اعتماد کرد.
بنابراین در صحنه روابط بین‌الملل نمی‌توان به هر کشوری به‌خصوص غرب و آمریکا اعتماد کرد، چراکه تمامی کشورها غالباً به‌دنبال منافع ملی خودشان هستند و هیچ کشوری منافع ملی خود را فدا نمی‌کند و دوست و دشمنی در بُعد روابط بین‌الملل دائمی نیست.
انتهای پیام/
