شروع مدارس فرصت طلایی برای بازتنظیم عادت‌های دیجیتال کودکان
زینب حاج‌کاظمی، روانشناس و استاد دانشگاه آزاد، در گفتوگو با خبرنگار آناتک درباره راهکار‌های کاهش وابستگی کودکان به گوشی موبایل و بازی‌های دیجیتال همزمان با آغاز سال تحصیلی گفت: ابتدا باید بررسی کرد که اصلاً چرا این موضوع مهم است؟ هر سال با شروع مدارس یک فرصت بسیار خوب پیش می‌آید که بچه‌ها و خانواده‌های‌شان بتوانند عادت‌های‌شان را دوباره تنظیم کنند. در طول تابستان بسیاری از عادت‌هایی که قبلاً برای کودکان شکل گرفته بود از بین می‌رود؛ مثل عادات خواب. مهم‌ترین دغدغه هم این است که بچه‌ها وقت زیادی را صرف گوشی و بازی‌های دیجیتال می‌کنند.
استفاده بیش از حد از صفحه‌نمایش، دشمن رشد تحصیلی و روانی کودکان
وی ادامه داد: این موضوع می‌تواند مشکلات کوتاه‌مدتی مانند عدم تمرکز، بی‌خوابی و افت کیفیت تحصیلی ایجاد کند و حتی در بلندمدت بر رشد زبانی، سلامت روان و پیشرفت تحصیلی اثر منفی بگذارد. تحقیقات نشان داده است استفاده بیش از حد از صفحه نمایش احتمال بروز اضطراب، افسردگی و اختلال خواب را افزایش می‌دهد؛ بنابراین لازم است از ابتدای سال تحصیلی برنامه‌ریزی دقیقی انجام شود.
والدین باید اول قوانین واضح و روشن تعیین کنند، دوم گوشی را از اتاق خواب کودک خارج کنند، سوم جایگزین‌های حضوری و فعالانه در اختیار او قرار دهند و در نهایت در صورت مشاهده نشانه‌های وابستگی شدید از متخصص حرفه‌ای کمک بگیرند
این روانشناس تصریح کرد: باید تفاوت میان استفاده طبیعی و استفاده ناسالم یا مشکل‌ساز از گوشی را در نظر گرفت. کودکانی که استفاده ناسالم دارند، معمولاً نمی‌توانند زمان استفاده از گوشی را کنترل کنند، نمره‌هایشان افت پیدا می‌کند، علاقه‌ای به فعالیت‌های قبلی خود نشان نمی‌دهند، خوابشان به هم می‌ریزد و یا هنگام قطع اینترنت یا گرفتن گوشی پرخاشگری و ناراحتی شدیدی بروز می‌دهند. در این شرایط باید مداخله جدی انجام شود.
حاج‌کاظمی با بیان اینکه خانواده‌ها باید اصول مشخصی را رعایت کنند، گفت: اولین اصل، قانون‌گذاریِ روشن است. بچه‌ها باید دقیق بدانند چه زمانی و چقدر می‌توانند از گوشی استفاده کنند. دوم، والدین باید بهترین الگو برای فرزندان باشند. سوم، داشتن یک برنامه خانوادگی است؛ مثلاً موبایل هنگام غذا خوردن کنار گذاشته شود یا یک ساعت قبل از خواب در اتاق کودک نباشد.
وی افزود: علاوه بر کمیت استفاده از گوشی همراه، کیفیت نیز اهمیت دارد. والدین باید محتوای آموزشی یا بازی‌های کودک را رصد کنند و حتی در برخی بازی‌های مشارکتی همراه او باشند. همچنین جایگزین‌های مناسب مثل ورزش، هنر، کتاب‌خوانی، کلاس‌های فوق‌برنامه و بازی‌های گروهی حضوری باید در اختیار کودک قرار گیرد. در کنار این موارد، استفاده از ابزار‌های فنی گوشی مانند محدود کردن اینترنت یا رصد پیام‌ها می‌تواند کمک‌کننده باشد.
برنامه عملیاتی شش‌هفته‌ای برای کاهش وابستگی به گوشی
این استاد دانشگاه آزاد در ادامه درباره برنامه عملیاتی شش‌هفته‌ای کاهش وابستگی به گوشی توضیح داد: در هفته صفر یا قبل از مدرسه بهتر است جلسه خانوادگی برگزار و قوانین ساده و شفاف نوشته شود. در هفته اول میزان واقعی استفاده کودک از گوشی ثبت و قراردادی ساده با او امضا شود. در هفته دوم و سوم فعالیت بدنی روزانه اضافه شود و در صورت پایبندی به قوانین، پاداش کوتاه‌مدتی داده شود. در هفته چهارم و پنجم زمان استفاده از گوشی به تدریج کاهش یافته و فعالیت‌های غیرمجازی جایگزین شود. در هفته ششم نیز وضعیت کودک ارزیابی و در صورت نیاز قوانین بازنگری شود.
مدارس باید قوانین مشخص و علمی برای استفاده از گوشی را توضیح دهند و آموزش سواد رسانه‌ای مثل مدیریت زمان و حفظ حریم خصوصی را در دستور کار قرار دهند
او ادامه داد: در سنین بالاتر، مثل نوجوانی، بهتر است از زاویه علاقه‌های فردی وارد شویم؛ مثلاً برای یکی نمره بالا اهمیت دارد و برای دیگری پیشرفت مالی یا امکان دسترسی به بازی‌های بهتر. باید با نوجوان قرارداد و پاداش تعیین کرد؛ مثلاً پس از انجام تکالیف، ۲۰ دقیقه بازی آزاد داشته باشد. همچنین نوجوان باید پیامد قانون‌شکنی را بداند؛ مثل کم شدن امتیاز هفتگی یا محرومیت‌های کوچک. اگر وابستگی بسیار شدید بود، لازم است از روانشناس کمک گرفته شود.
چگونه مدارس می‌توانند استفاده هوشمندانه از گوشی را آموزش دهند؟
این روانشناس با تأکید بر نقش والدین در مدیریت تنش‌ها گفت: گاهی ممکن است هنگام اجرای قوانین بحثی میان والدین و کودک پیش بیاید. در این شرایط بهتر است والدین از جملاتی استفاده کنند مثل «این هفته را امتحان کنیم ببینیم چقدر می‌توانیم مدیریت کنیم» یا «می‌دانم بازی برایت مهم است، ولی الان مدرسه مهم‌تر است؛ بیا برنامه‌ای بچینیم که هر دو را داشته باشی.» همچنین می‌توان وعده پاداشی مثل یک ساعت بازی با دوستان در آخر هفته داد.
حاج‌کاظمی درباره نقش مدارس نیز گفت: مدارس باید قوانین مشخص و علمی برای استفاده از گوشی را توضیح دهند و آموزش سواد رسانه‌ای مثل مدیریت زمان و حفظ حریم خصوصی را در دستور کار قرار دهند. همچنین لازم است برنامه‌های ورزشی، هنری و گروهی برای بعد از مدرسه طراحی شود تا وقت آزاد بچه‌ها پر شود و خستگی فیزیکی جایگزین استفاده افراطی از گوشی گردد. ارتباط منظم والدین با مدرسه نیز برای هماهنگی و پیشرفت کودک بسیار مؤثر است.
وی جمع‌بندی کرد: والدین باید اول قوانین واضح و روشن تعیین کنند، دوم گوشی را از اتاق خواب کودک خارج کنند، سوم جایگزین‌های حضوری و فعالانه در اختیار او قرار دهند و در نهایت در صورت مشاهده نشانه‌های وابستگی شدید از متخصص حرفه‌ای کمک بگیرند.
انتهای پیام/
