برادری زیر سایه یک قبله؛ چرا وحدت مذهبی برای آینده ایران حیاتی است؟
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، در بازار قدیمی بندرعباس، مغازه‌ی عطاری «حاج‌قربان» سال‌هاست کنار پارچه‌فروشی «مولوی‌احمد» قرار دارد. یکی شیعه، دیگری سنی. هر صبح قبل از بالا زدن کرکره‌ها، همدیگر را با «السلام علیکم» و «یا علی مدد» صدا می‌زنند و بی‌آنکه به مذهب هم فکر کنند، شریک سال‌های طولانی یکدیگرند؛ یکی در عروسی فرزند دیگری قرآن بالای سر می‌گیرد و دیگری در مراسم ختمش سوره یاسین تلاوت می‌کند. شاید وحدت شیعه و سنی برای برخی یک شعار سیاسی یا موضوع رسانه‌ای به نظر برسد، اما برای بسیاری از مردم ایران، این وحدت بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره است.
پیشینه‌ای از وحدت در ایران
ایران از گذشته کشوری با اقوام و مذاهب متنوع بوده است. کرد، بلوچ، ترکمن، فارس، ترک و عرب در کنار هم زیسته‌اند. بسیاری از مناطق کشور ـ از گلستان و خراسان گرفته تا سیستان و بلوچستان و هرمزگان ـ شاهد همزیستی دیرینه شیعه و سنی هستند. تاریخ نشان می‌دهد که با وجود اختلافات فقهی و مذهبی، همواره «ایرانیت» و «اسلامیت» حلقه‌ی وصل مشترک این مردمان بوده است. در جنگ تحمیلی، رزمندگان اهل سنت دوشادوش شیعیان در جبهه‌ها جنگیدند و بسیاری از آنان شهید شدند. همین حافظه‌ی جمعی، پایه‌ی محکمی برای امروز است.
زندگی‌ای که همیشه در جریان است
رحمت‌الله محمدی، نانوایی در زاهدان (اهل سنت) است که می‌گوید: «من سال‌ها با رفقای شیعه‌ام کار کردم. توی محله ما کسی از همدیگه نمی‌پرسه شیعه‌ای یا سنی. وقتی برق میره، همه دور هم می‌شینیم. وقتی یکی عزا داره، همه میریم فاتحه. وحدت برای ما شعار نیست، زندگیه.»
علی‌اصغر حسینی، راننده تاکسی در مشهد (شیعه) ذکر می‌کند: «خیلی وقتا مسافرای اهل سنت دارم. به لهجه‌شون می‌فهمم از کجای کشورن. برام فرقی نداره، پول من نون زن و بچه‌مه، مسافر من برادرمه.»
عبدالکریم بلوچ، دانشجو در تهران (سنی) می‌گوید: «مشکل اینه که بعضی رسانه‌های خارجی فقط دنبال بزرگ‌کردن اختلافات هستن. اونا میخوان بین ما شکاف بندازن. ولی واقعیت کف جامعه اینه که ما کنار همیم. دانشگاه برای من یه تجربه واقعی از این همزیستی است.»
حجت‌الاسلام سیدرضا موسوی، استاد حوزه قم (شیعه) در این باره می‌گوید: «قرآن کریم فرموده: واعتصموا بحبل الله جمیعاً و لا تفرقوا. وحدت، یک توصیه اخلاقی نیست؛ یک واجب شرعی است. دشمنان اسلام همیشه از اختلافات بهره‌برداری کرده‌اند. اگر امروز ما به مشترکات‌مان تکیه کنیم، اختلافات در فقه و عبادات هرگز تهدید نخواهد بود.»
مولوی عبدالحمید کریمی، خطیب اهل سنت در گلستان نیز با اشاره به لزوم وحدت در ایران امروز گفت: «اهل سنت ایران همیشه خود را جزئی از ملت ایران دانسته‌اند. وحدت، تضمین امنیت و آرامش کشور است. آنچه مهم است، این است که سیاستمداران و رسانه‌ها هم این نگاه مردمی را تقویت کنند، نه اینکه بر طبل اختلاف بکوبند.»
پشتوانه‌ای استراتژیک برای ثبات کشور
وحدت شیعه و سنی در ایران را می‌توان به‌مثابه یک سرمایه اجتماعی تعریف کرد. سرمایه اجتماعی یعنی پیوند‌هایی که میان افراد جامعه وجود دارد و آنها را قادر می‌سازد در کنار هم، در بحران‌ها و شادی‌ها یار و پشتیبان هم باشند.
این وحدت نه در جلسات رسمی که بیشتر در زندگی عادی خود را نشان می‌دهد؛ در مراسم نوروز، خانواده‌های سنی و شیعه کنار هم سفره هفت‌سین پهن می‌کنند.
در ماه رمضان، سفره‌های افطار محله‌های کردستان و گلستان، هم پذیرای اهل سنت است و هم شیعه؛ و در محرم، بسیاری از برادران اهل سنت برای عزاداران نذری می‌دهند. در مدارس، بچه‌ها از کودکی یاد می‌گیرند که دوستی مهم‌تر از تفاوت‌های فقهی است.
در مشاغل سنتی مثل صیادی در جنوب یا کشاورزی در شمال، همکاری شیعه و سنی است که چرخ زندگی را می‌چرخاند. حتی در فضای مجازی، کاربران جوان شیعه و سنی کمپین‌های مشترکی برای کمک به زلزله‌زدگان یا سیل‌زدگان راه‌اندازی می‌کنند.
اگر اینها را کنار هم بگذاریم، درمی‌یابیم وحدت یک «پدیده نمادین» نیست، بلکه مانند شبکه‌ای نامرئی است که تار و پود جامعه ایرانی را به هم وصل کرده. جامعه‌شناسان می‌گویند هر جامعه‌ای اگر سرمایه اجتماعی بالایی داشته باشد، در برابر بحران‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی مقاوم‌تر خواهد بود؛ بنابراین وحدت شیعه و سنی، پشتوانه‌ای استراتژیک برای ثبات کشور است.
چالش‌ها و تهدید‌های در مسیر وحدت
با وجود این سرمایه بزرگ، وحدت بدون تهدید هم نبوده و نیست و نخواهد بود:
۱. جریان‌های افراطی داخلی: گاهی برخی گروه‌ها یا افراد با دیدگاه‌های تند مذهبی، خواسته یا ناخواسته بر اختلافات دامن می‌زنند. حتی یک سخنرانی یا مقاله‌ی توهین‌آمیز می‌تواند زخم بزرگی بزند.
۲. رسانه‌های خارجی: شبکه‌های ماهواره‌ای و صفحات مجازی وابسته به جریان‌های تفرقه‌افکن، سال‌هاست تلاش می‌کنند اختلافات کوچک را بزرگ‌نمایی کنند. آنها معمولاً بر موضوعاتی مثل تفاوت‌های فقهی در نماز یا روزه تمرکز می‌کنند تا شکاف را عمیق‌تر کنند.
۳. فقر و تبعیض اقتصادی: در برخی مناطق محروم کشور که اکثریت با اهل سنت است، احساس محرومیت می‌تواند به‌طور ناخواسته به شکاف مذهبی تعبیر شود. کارشناسان هشدار می‌دهند که توسعه‌نیافتگی اگر برطرف نشود، بهانه‌ای برای سوءاستفاده دشمنان خواهد شد.
۴. فضای مجازی بی‌ضابطه: در شبکه‌های اجتماعی گاهی توهین‌های مذهبی به سرعت پخش می‌شود. کاربران ناشناس می‌توانند با چند کلیک، موجی از کینه ایجاد کنند. نبود نظارت و آموزش درست رسانه‌ای، یک تهدید جدی است.
۵. فراموشی مشترکات: اگر نسل جوان بیشتر در معرض محتوای اختلاف‌افکن قرار بگیرد و کمتر با نمونه‌های واقعی همزیستی آشنا شود، وحدت تدریجاً کمرنگ می‌شود. نقش آموزش و پرورش، دانشگاه و خانواده در این میان حیاتی است.
منبع قدرت نرم در سرتاسر کشور
وحدت شیعه و سنی در ایران یکی از مهم‌ترین جلوه‌های سرمایه اجتماعی است. یعنی این وحدت فقط یک موضوع دینی یا سیاسی نیست، بلکه یک «منبع قدرت نرم» برای کشور است.
به زبان ساده اگر شیعه و سنی در ایران اعتماد متقابل داشته باشند و در زندگی روزمره یکدیگر را شریک بدانند، آستانه تحمل جامعه در برابر بحران‌ها بالاتر می‌رود. حتی اگر فشار اقتصادی یا تحریم‌های خارجی وجود داشته باشد، مردم با هم بودن را انتخاب می‌کنند، نه جدا شدن.
به همین دلیل جامعه‌شناسان می‌گویند، حفظ وحدت مذهبی، پشتوانه‌ای استراتژیک برای ثبات کشور است. چون مانع از آن می‌شود که اختلافات کوچک به بحران‌های بزرگ تبدیل شود، و اجازه نمی‌دهد دشمن از درون جامعه پلی برای نفوذ بسازد.
داستان «حاج‌قربان» و «مولوی‌احمد» در بندرعباس، داستان هزاران ایرانی دیگر هم هست؛ مردمانی که با وجود تفاوت‌ها، یکدیگر را برادر می‌دانند. وحدت شیعه و سنی در ایران نه‌تنها میراث گذشته، که ضامن آینده است. اگر این وحدت حفظ شود، ایران همچنان خانه‌ای امن برای همه فرزندانش خواهد بود. اما اگر غفلت کنیم و اجازه دهیم اختلافات پررنگ‌تر از مشترکات شوند، دشمنان از این شکاف بهره خواهند برد؛ و شاید بهترین جمله برای پایان همان سخن پیرمرد اهل سنتی در خراسان باشد که گفت: «وقتی اذان میشه، فرقی نمی‌کنه موذن شیعه باشه یا سنی. مهم اینه که همه رو به یک قبله‌ایم.»
انتهای پیام/
