چین پیشران اصلاح نظم اقتصادی جهانی؛ فرصت‌های اقتصادی نویدبخش برای ایران
به گزارش خبرگزاری آنا، جامعه بین‌المللی دریافته است حل مسائل پیچیده جهانی نیازمند مشارکت همگانی است و تحمیل خواست قدرت‌های برتر کارساز نیست. از این رو، حکمرانی جهانی به عنوان بستر اصلی چندجانبه‌گرایی مورد توجه قرار گرفته است.
چین؛ بازیگر برتر و هنجارساز در حکمرانی جهانی
توسعه شگفت‌آور جمهوری خلق چین و کنشگری رو به رشد آن، این کشور را به بازیگری برتر و هنجارساز در عرصه حکمرانی جهانی بدل کرده است. درک صحیح تحولات این حوزه، مستلزم بررسی رویکرد و اقدامات چین است.
مبانی رویکرد چین؛ مؤلفه‌ها و جایگاه
۱. رویکرد چین به حکمرانی جهانی ناشی از چه مؤلفه‌هایی است؟
یافته‌ها نشان می‌دهد رویکرد چین عمیقاً ریشه در مؤلفه‌های فرهنگی-تمدنی برآمده از فلسفه کنفوسیوس (مانند مفاهیم «هماهنگی» و «گوانشی») و تجربیات تاریخی آن، به‌ویژه رویکرد دفاعی و صلح‌آمیز در تاریخ خود، دارد.
جهان‌بینی چین عمیقاً تحت تأثیر میراث کنفوسیوس است. مفاهیمی، چون «هماهنگی» (نظم مبتنی‌بر همکاری و تعادل)، «سلسله‌مراتب» (پذیرش جایگاه طبیعی کشور‌ها در نظم غیرتقابلی) و «گوانشی» (شبکه‌ای از روابط مبتنی‌بر اعتماد و تعهد متقابل)، سنگ‌بنای نگاه چین به نظم بین‌المللی را تشکیل می‌دهند. این مفاهیم، چین را به‌سوی دیپلماسی صبورانه، اجماع‌سازی و پرهیز از رویارویی مستقیم سوق می‌دهد.
از سوی دیگرتجربیات تاریخی چین، به‌ویژه خاطره «قرن تحقیر» (دوره استعمار و دخالت خارجی)، رویکرد دفاعی مبتنی‌بر حفظ تمامیت ارضی، حاکمیت ملی و عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشور‌ها را در سیاست خارجی آن نهادینه کرده است.
۲. جایگاه چین در نظام کنونی حکمرانی جهانی
چین با ارتقای جایگاه خود از کنشگر منفعل به فعال، نقشی تعیین‌کننده یافته است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، کنشگری این دولت در دو مسیر موازی دنبال می‌شود:موضوع اول اینکه چین با افزایش وزن خود در ترتیبات موجود (مانند سازمان ملل) و نمایندگی گفتمان جنوب جهانی، به دنبال اصلاح جنبه‌های ناعادلانه ساختار‌ها است و موضوع دوم، ایجاد ائتلاف‌ها و نهاد‌های موازی مانند بریکس، سازمان همکاری شانگهای و ابتکار پهنه و راه، به‌منظور بسترسازی نرم برای اصلاح نظم صورت می‌گیرد.
رویکرد «اصلاح‌گرایی عمل‌گرایانه» و هدف‌گذاری نظم جهانی
رویکرد چین به حکمرانی جهانی، پدیده‌ای چندوجهی است که ریشه در مؤلفه‌های تمدنی عمیق دارد. در حال حاضر، این رویکرد به‌دنبال برهم زدن یا جایگزینی نظم موجود نیست، بلکه بر اصلاح آن متمرکز است. چین در وضعیت کنونی به‌دنبال تخریب یا جایگزینی کامل نظم لیبرال نیست و حتی در مواردی به حفظ آن کمک می‌کند. رویکرد آن «اصلاح‌گرایی عمل‌گرایانه» است؛ یعنی ضمن پذیرش نسبی ساختار‌های موجود (که خود از آن منتفع شده)، به‌دنبال اصلاح جنبه‌های ناعادلانه آن و ارائه روایت جدیدی مبتنی‌بر «جامعه‌ای با سرنوشت مشترک برای بشریت» است. این رویکرد که خود را مکملی برای الگو‌های فعلی معرفی می‌کند و در پی کسب جایگاه برابر و نه هژمونی است، اخیراً در قالب سه ابتکار «توسعه جهانی (GDI)»، «امنیت جهانی (GSI)» و «تمدن جهانی (GCI)» تبلور یافته است.
پیشنهادات راهبردی برای سیاست خارجی ایران
الگوبرداری هوشمندانه از کنشگری چین: ایران می‌تواند با مطالعه تجربه موفق چین در پذیرش نسبی نظم جهانی و تلاش برای اصلاح آن از درون، رویکرد خود را از انفعال و تقابل صرف، به «کنشگری فعال و سازنده» تغییر دهد و از فرصت‌های موجود در نهاد‌های بین‌المللی برای پیشبرد منافع ملی بهره‌برداری کند.
بهره‌گیری راهبردی از مواضع چین: ایران باید از مواضع اصلاح‌طلبانه چین در ساختار‌های جهانی برای ایجاد فضای تنفس، تأمین منافع اقتصادی، جذب سرمایه و فناوری و مقابله با فشار‌های یک‌جانبه، به‌صورت هوشمندانه استفاده کند.
کنشگری متوازن در نهاد‌های موجود و نوظهور: سیاست خارجی ایران نیازمند بازنگری متوازن است. باید ضمن حفظ دیدگاه انتقادی، مشارکت هدفمند در نهاد‌های سنتی را به‌موازات تعمیق و نهادینه‌سازی حضور در ساختار‌های نوظهوری مانند بریکس و سازمان همکاری شانگهای افزایش دهد.
تعمیق همکاری‌های راهبردی با چین: برنامه همکاری ۲۵ساله باید از سند کلی به «نقشه راه اجرایی» با پروژه‌های مشخص در حوزه‌های زیرساخت، انرژی، تجارت، فناوری و اقتصاد دیجیتال تبدیل شود. گسترش مبادلات علمی و بورسیه‌های تحصیلی نیز برای تربیت نسلی از کارشناسان مسلط به روند‌های جهانی، ضروری است.
عضویت فوری در بانک توسعه نوین (NDB): با توجه به عضویت ایران در بریکس، پیوستن به بازوی مالی آن، یعنی NDB، اولویتی فوری است. این اقدام، دسترسی به منابع مالی پایدار برای پروژه‌های توسعه‌ای را بدون وابستگی به نهاد‌های مالی غربی و فشار‌های سیاسی آنها ممکن می‌سازد.
ارتقای نقش در بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی (AIIB): ایران به‌عنوان عضو مؤسس این بانک، باید از عضوی منفعل به شریکی فعال تبدیل شود. این امر مستلزم تعریف و ارائه پروژه‌های ملی و منطقه‌ای جذاب در حوزه حمل‌ونقل، انرژی و زیرساخت دیجیتال برای جذب سرمایه از این نهاد است.
مشارکت فعال در ابتکار پهنه و راه (BRI): موقعیت بی‌نظیر ژئواکونومیک ایران نباید نادیده گرفته شود. دولت باید با برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ریلی، بندری و جاده‌ای، جایگاه ایران را به‌عنوان چهارراه لجستیکی حیاتی در این ابتکار تثبیت کند و از منافع اقتصادی و امنیتی آن بهره‌مند شود.
همکاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر: چین رهبر جهانی در فناوری و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک است. همکاری فناورانه و جذب سرمایه‌گذاری از چین در این حوزه، می‌تواند امنیت انرژی بلندمدت ایران را تضمین کند و جایگاه کشور را به‌عنوان بازیگر مسئول در حکمرانی جهانی انرژی و محیط زیست ارتقا دهد.
انتهای پیام/
