کتاب‌های دانشگاهی در حاشیه، روایت یک ناشر از دلایل افت استقبال دانشجویان
به گزارش آنا، حوزه نشر دانشگاهی در سال‌های اخیر با تغییرات و چالش‌های بزرگی مواجه شده است. عوامل متعددی از جمله افزایش هزینه‌های چاپ، کاهش قدرت خرید مردم به ویژه دانشجویان، رشد فناوری‌های دیجیتال و وجود چاپ‌های غیرقانونی، وضعیت این حوزه را پیچیده‌تر کرده است.
در این میان، انتشارات دانشگاهی که نقش مهمی در تأمین منابع آموزشی دانشجویان دارد، با کاهش تقاضا و مشکلات مالی و ساختاری روبه‌روست. برای روشن شدن بیشتر این مسائل، با محمدعلی عباسیان، مدیر انتشارات دانشگاه پیام نور، گفتوگو کردیم.
افت تقاضای چشم‌گیر برای خرید کتاب دانشگاهی
عباسیان در پاسخ به این سؤال که «آیا استقبال از کتاب‌های دانشگاهی در سال‌های اخیر کاهش یافته؟» گفت: متاسفانه بله. در مقایسه با گذشته، مخاطبان نشر دانشگاهی کاهش چشم‌گیری داشته‌اند. این موضوع تحت تأثیر عوامل مختلفی است؛ اما مهم‌ترین دلیل، بحث اقتصادی است.
وی ادامه داد: دانشجویان از قیمت بالای کتاب‌ها شکایت دارند. خیلی از آنها می‌گویند در هر ترم باید دو میلیون تومان فقط برای خرید کتاب هزینه کنند. در این شرایط، پدیده‌هایی مانند چاپ غیرقانونی، خرید اشتراکی کتاب و استفاده از نسخه‌های الکترونیکی، میان دانشجویان رواج پیدا کرده است.
کتاب به کالایی لوکس تبدیل شده است
عباسیان با برجسته کردن اهمیت وضعیت اقتصادی عمومی جامعه، گفت: وقتی کتاب به عنوان یک کالای غیرضروری در نظر گرفته شود، طبیعی است که جایگاه آن در سبد مصرفی مردم کاهش یابد. زیرا در حال حاضر، نیازهای اولیه زندگی هنوز تأمین نشده است. بنابراین، کتاب به یک کالای لوکس تبدیل شده است.
حضور ضعیف دولت در مبارزه با چاپ غیرقانونی
در پاسخ به این سؤال که «چه عواملی بر حوزه نشر دانشگاهی تأثیر منفی گذاشته است؟»، او گفت: انتشار گسترده کتاب‌های قاچاق و نبود نظارت مؤثر بر فعالیت ناشران دانشگاهی از جمله مهم‌ترین عوامل تخریب‌کننده در این حوزه هستند. متاسفانه نه از لحاظ قانونی و نه در عمل، برخورد جدی با این معضلات صورت نگرفته است.
عباسیان اضافه کرد: تا به امروز شاهد نبودیم که با فروشنده‌ای به دلیل عرضه کتاب‌های غیرمجاز برخورد شود. این وضعیت باعث شده است تا ناشران متعهد با کاهش فروش و افت اعتبار مواجه شوند.
استقبال از کتاب تابع تقاضا، نه کیفیت است
عباسیان در پاسخ به این سؤال که «چرا بعضی کتاب‌ها استقبال بیشتری دارند؟»، گفت: استقبال از کتاب بیشتر به نیازهای روز جامعه و فضای آموزشی بستگی دارد. مثلاً وقتی قرار باشد آزمون خاصی برگزار شود، منابع مرتبط با آن بیشترین فروش را دارند. ولی این استقبال الزاماً نشان‌دهنده کیفیت علمی یا ارزش آموزشی کتاب نیست.
عدم نظارت باعث افت کیفیت منابع آموزشی شده است
عباسیان درباره نبود نظارت بر تألیف و انتشار کتاب‌های آموزشی، گفت: عدم نظارت باعث شده است هر فردی بدون داشتن پشتوانه علمی و بدون تأیید اساتید متخصص، کتاب منتشر کند. این امر نه تنها باعث افت کیفیت منابع آموزشی می‌شود، بلکه اعتبار علمی ناشر و نظام آموزشی را هم زیر سؤال می‌برد. ضروری است که هر کتاب قبل از انتشار توسط چند استاد خبره دانشگاهی بررسی و تصویب شود.
بن ۳۰۰ میلیارد تومانی، کمتر از یک میلیارد تومان جذب کرده است
عباسیان درباره عدم استقبال از بن مصوب دانشجویان دانشگاه پیام نور، گفت: متأسفانه فقط کمتر از یک میلیارد تومان از بن ۳۰۰ میلیارد تومانی اختصاص یافته جذب شده است. این موضوع نشان‌دهنده کاهش تمایل دانشجویان به خرید کتاب است. حتی با اعمال تخفیف ۵۰ درصدی هم، قیمت‌ها برای بسیاری از دانشجویان بالا است. مشکل اصلی، گرانی کتاب‌ها و کاهش توان مالی دانشجویان است.
کاهش هزینه چاپ با استفاده از فناوری
عباسیان درباره اقدامات انجام شده برای کاهش هزینه کتاب، گفت: در انتشارات پیام نور تصمیم گرفته‌ایم تا با بهره‌گیری از فناوری، هزینه‌های چاپ را کاهش دهیم. برای همین، کتاب‌های رنگی را به صورت سیاه و سفید چاپ می‌کنیم و در پایین هر تصویر QR کدی قرار داده‌ایم که دانشجو می‌تواند با اسکن آن، نسخه رنگی تصویر را با کیفیت بالا مشاهده کند.
عباسیان تصریح کرد: این روش باعث شده هزینه نهایی برای دانشجو تقریباً نصف شود و در عین حال، کیفیت علمی کار حفظ شود.
راهکارهای آتی، توسعه محتوای دیجیتال و نظارت بیشتر
عباسیان در پایان گفت: در حال بررسی راهکارهای دیگری مانند توسعه بیشتر محتوای دیجیتال، ارتقاء کیفیت تولید و افزایش نظارت بر فرآیند تألیف و نشر هستیم. هدف ما این است که با حفظ کیفیت علمی، کتاب را در دسترس‌ترین حالت ممکن به دانشجویان عرضه کنیم.
انتهای پیام/
