تاثیر هوش مصنوعی بر آینده مشاغل در ایران

به گزارش خبرگزاری آنا، جایگزینی هوش مصنوعی در نیروی کار می‌تواند منجر به تغییر در متغیر‌های کالان اقتصادی مانند بهره وری، نرخ بیکاری و رشد اقتصادی در کشور‌ها شود؛ هوش مصنوعی مرز‌های تولید در اقتصاد را گسترش داده و منجر به تخصیص مجدد بین نیروی کار و سرمایه خواهد شد و درعین حال باعث ایجاد تغییرات عمیق بالقوه در بسیاری از مشاغل و بخش‌ها می‌شود.

هوش مصنوعی فرصت‌های بی سابقه‌ای را برای حل مشکلات پیچیده و بهبود دقت در پیش بینی ها، افزایش تصمیم گیری، افزایش رشد اقتصادی و بهبود زندگی ارائه می‌دهد. بااین حال، دقیقا به دلیل کاربرد وسیع و انعطاف پذیر آن در حوزه‌های متعدد، پیشبینی پیامد‌های آن برای اقتصاد‌ها و جوامع، سخت، اما مهم است.

هوش مصنوعی بر روی مشاغل متنوعی تأثیر گذاشته، آنها را تکمیل می‌کند و در مواردی نیز موجب جایگزینی با نیروی انسانی خواهد شد. این موضوع بر روی توزیع شغلی مشاغل، بهره وری و بی کاری مؤثر خواهد بود و درک میزان این تأثیرگذاری برای اخذ تصمیمات سیاستی اهمیت ویژه‌ای دارد.

مرکز پژوهش‌های مجلس در پژوهشی با عنوان «حکمرانی هوش مصنوعی (۴): بررسی تأثیرات هوش مصنوعی بر بازار مشاغل و بهره‌وری در جهان و ایران» آورده است که توسعه سریع فناوری هوش مصنوعی و آثار کلان آن بر روی اقتصاد و بهره‌وری کشورها، ضرورت سیاستگذاری و تنظیم‌گری در این حوزه را بیش‌از‌پیش کرده است.

در این گزارش پس از بررسی تحولات اخیر هوش مصنوعی در جهان، به مطالعات بین المللی پیرامون تأثیر هوش مصنوعی بر روی مشاغل و بهره وری پرداخته شده و سپس تخمین میزان تأثیر هوش مصنوعی بر روی مشاغل در ایران با توجه به مطالعات انجام شده محاسبه شده است. مطمئناً ارزش گزارش‌هایی از این دست در برآورد دقیق تغییرات نیست؛ بلکه در منعکس کردن صحیح جهت تغییرات است.

در این گزارش تصریح شده است که یکی از مسائلی که برای تصمیم‌گیری، تنظیم‌گری و قانونگذاری در زمینه هوش مصنوعی مهم است، ظرفیت تأثیر هوش مصنوعی در مشاغل گوناگون و میزان افزایش بهره‌وری بوده؛ اینکه هوش مصنوعی چه‌طور شکل مشاغل را تغییر داده، فرصت‌های شغلی را محدود و اضافه می‌کند و درنهایت هوش مصنوعی چقدر بر روی بهره‌وری اثر داشته و هر کشور به چه اندازه در معرض تأثیر اتوماسیون هوش مصنوعی خواهد بود.

در این گزارش نهاد پژوهشی پس از بررسی تحولات اخیر هوش مصنوعی در جهان، به مطالعات بین‌المللی پیرامون تأثیر هوش مصنوعی بر روی مشاغل و بهره‌وری پرداخته شده و سپس تخمین میزان تأثیر هوش مصنوعی بر روی مشاغل در ایران با توجه به مطالعات انجام شده محاسبه شده است. مطمئناً ارزش گزارش‌هایی از این دست در برآورد دقیق تغییرات نیست؛ بلکه در منعکس کردن صحیح جهت تغییرات است. با استناد به مطالعات بین‌المللی و تطبیق آن با داده‌های مرکز آمار ایران سهم در معرض اتوماسیون هوش مصنوعی در ایران حدوداً بین ۱۰ تا ۲۰ درصد خواهد بود. همچنین با استفاده از عدد تأثیر هوش مصنوعی بر مشاغل در ایران و مقایسه با سایر کشور‌های مشابه، می‌توان بهره‌وری بالقوه هوش مصنوعی در بلندمدت را تخمین زد.

یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد میزان دقیق تأثیرگذاری هوش مصنوعی فرضیات متفاوتی مطرح است. از فرضیاتی که تأثیر چندانی حتی در بلندمدت برای جایگزینی هوش مصنوعی با نیروی کار قائل نیستند؛ تا فرضیاتی که در چند سال آینده تمامی کار‌ها به‌وسیله هوش مصنوعی انجام خواهد شد و انسان‌ها در اکثر مشاغل بیکار خواهند شد در این بین تحلیل و پیش‌بینی میزان این تأثیر اگرچه سخت، اما بسیار مهم است. این که به‌وسیله هوش مصنوعی بخش زیادی از جامعه کار خود را از دست بدهند، در بلندمدت نشدنی و غیرممکن است. گزارش‌های متعدد از تأثیر هوش مصنوعی بر بازار کار نیز چنین انتظاری از تأثیر هوش مصنوعی در میان‌مدت و کوتاه‌مدت ندارند.

جمع بندی یافته‌های گزارش این نهاد پژوهشی نشان می‌دهد هوش مصنوعی یکی از ارکان تأثیرگذار در آینده بشر خواهد بود. هوش مصنوعی جامعه، مشاغل، سبک زندگی و نحوه تعامل انسان‌ها را تغییر خواهد داد. کشور‌های پیشتاز این فناوری، مؤلفه‌ای جدید را به قدرت خود اضافه می‌کنند و کشور‌هایی که در این زمینه پیشتاز نباشند تحت‌تأثیر کشور‌های دیگر قرار خواهند گرفت. بررسی تأثیرات هوش مصنوعی بر روی جامعه، بازار مشاغل، بهره‌وری و نابرابری به‌صورت پیوسته می‌تواند زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌های بهتر در‌خصوص سیاستگذاری این فناوری شود. این گزارش تلاش کرد با ارائه آمار از مطالعات جهانی نقش هوش مصنوعی و تأثیر آن بر روی بازار مشاغل و بهره‌وری را بررسی کند و با تطبیق این مطالعات با داده‌های ایران تصویری از تأثیر هوش مصنوعی بر بازار مشاغل ایران را ارائه دهد.

در جدول بالا، در ستون ابتدایی عنوان دسته، در ستون دوم توزیع دسته‌ها در ایران در سال ۱۴۰۱ مطابق با گزارش مرکز آمار آمده است. دو ستون بعدی به ترتیب ظرفیت تخمینی سازمان کار جهانی درخصوص تقویت و تکمیل آن شغل به وسیله هوش مصنوعی و ظرفیت جایگزینی هوش مصنوعی در آن نوع شغل را نشان می‌دهد. درنهایت در دو ستون آخر حاصلضرب درصد توزیع در ایران و مقادیر تخمینی تقویت و جایگزینی هوش مصنوعی در هر شغل محاسبه شده است که سهم هر دسته را از تأثیر هوش مصنوعی در ایران مشخص میکند. گفتنی است؛ با تطبیق اطلاعات مرکز آمار و مطالعه سازمان کار جهانی هوش مصنوعی در ایران ظرفیت تقویت حدود ۱۲ درصدی مشاغل را خواهد داشت. همچنین ۲/۲۱ درصد مشاغل در ایران در معرض جایگزینی توسط هوش مصنوعی خواهند بود.

در بخش دیگری از این گزارش تصریح شده است که این تخمین‌ها تنها ظرفیت بالقوه تأثیر هوش مصنوعی بر روی بازار مشاغل را نشان خواهند داد. علت این موضوع این است که ظرفیت صنایع در کشور‌های گوناگون برای استفاده از هوش مصنوعی بسته به دیجیتال‌سازی، ذخیره و نگهداری داده‌ها و سایر پیش‌نیاز‌های هوش مصنوعی متفاوت است. محاسبه تخمینی دقیق‌تر برای تأثیر واقعی هوش مصنوعی بر روی صنایع و مشاغل در ایران یکی از کمبود‌های مهم پژوهشی در این حوزه است. این تخمین باید از بررسی وضعیت صنایع و بخش‌های گوناگون کشور و آماده بودن بستر‌های توسعه هوش مصنوعی در آنها حاصل شود.