کاهش تأثیر پیامد‌های پدیده مهاجرت

به گزارش خبرگزاری آنا، پدیده مهاجرت از آغاز تاریخ همراه بشر بوده است. این پدیده اجتماعی، فرآیندی پویا و ناشی از تغییر شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که در همه جوامع اعم از توسعه‌یافته و توسعه نیافته قابل مشاهده است.

به زعم کارشناسان تا زمانی که توزیع منابع توسعه (مالی، منابع انسانی، دسترسی به مواد اولیه تولید و...) در بین مناطق مختلف یکسان نباشد، توسعه ساختار فضایی کشور یکسان نخواهد بود و پیامد این عدم تعادل، مهاجرت از مناطق کمتر توسعه یافته به مناطق توسعه یافته است.

پژوهشگران در پژوهشی به بررسی چگونگی مواجهه صحیح با پدیده مهاجرت و آثار و پیامدهای آن پرداخته‌اند. با توجه به مطرح بودن استان یزد به‌عنوان یکی از مهمترین استان‌های مهاجرپذیر کشور از یک‌طرف و مهاجرت افراد تحصیل‌کرده، نخبگان و کارآفرینان از این استان به سایر مناطق کشور از طرف دیگر، و متعاقب آن پیامدهای مهم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متعددی این پدیده بر توسعۀ استان یزد، ابعاد مختلف این موضوع توسط پژوهشگران مورد مطالعه قرار گرفته شده است.

مسلماً در استان یزد همراه با جریان اصلی مهاجرپذیری، جریان اعزام مهاجر از استان یزد به سایر نقاط کشور وجود داشته است. مهاجران ورودی بیشتر کارگران غیر ماهر یا نیمه ماهر هستند، در حالی که مهاجرانی که از این استان خارج می شوند افراد تحصیل کرده، نخبگان و کارآفرینان هستند. این جریان مهاجرت تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراوانی بر استان یزد خواهد داشت.

در یافته‌های این پژوهش، مدل پارادایم مهاجرت در استان یزد ارائه شده است. در این مدل، شرایط علّی، شرایط زمینه‌ای، مداخله، راهبردها و پیامدهای فرآیند مهاجرت در استان یزد به تصویر کشیده شده است. بر اساس این الگو، مشکل اشتغال و معیشت روستاها و دشواری محیط اشتغال نخبگان (شرایط اتفاقی) از یک سو و زیرساخت‌های ناکارآمد در 3 حوزه «آموزش اتباع خارجی»، «ایجاد اشتغال برای اتباع بیگانه» و «توسعه استانی» (شرایط زمینه‌ای) از سوی دیگر منجر به روند مهاجرت استان یزد شده است.

این فرآیند پیامدهایی از جمله اثرات «کوچ روستایی به شهرها»، «حضور نیروی کار غیربومی و غیرماهر» و «تأثیر اجتماعی و فرهنگی حضور اتباع» را در پی داشته است.  

مهاجرت کارگران غیر ماهر غیر بومی

بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش، چهار مقوله اصلی شامل «مهاجرت از روستا به شهر»، «مهاجرت کارگران غیر ماهر غیر بومی»، «مهاجرت اتباع خارجی» و «مهاجرت نخبگان» شناسایی شد. در مقوله مهاجرت از روستا به شهر سه زیرمجموعه استخراج شد. لوئیس همچنین در نظریه توسعه مدل رشد دوبخشی خود اشاره کرده است که در مناطق روستایی نیروی کار مازاد وجود دارد و این مازاد نیروی کار روستایی به بخش صنعتی شهری منتقل می شود.

در این پژوهش، مدل پارادایمی مهاجرت در استان یزد شامل: شرایط تعاملات و راهبردها و پیامدهای فرآیند مهاجرت در استان یزد به تصویر کشیده شده است؛ براساس نتایج به دست آمده و به‌منظور کاهش تأثیر پیامدهای پدیـدۀ مهاجرت در اسـتان یزد، پیشنهادهای زیر ارائه شده است:

با توجه به اینکه یکی از پیامدهای مدل پارادایمی به‌دست آمده، تأثیرات ناشی از مهاجرت روستایی بر شهرها بوده است؛ در این راستا پیشنهاد شده است که روستاهای مهاجرفرست شناسایی و تا حد امکان با کاهش دافعه در این مناطق و افزایش جاذبۀ آن، از قبیل: مهیا کردن زمینۀ اشتغال در روستاهای مذکور، امکان مهاجرت معکوس روستاییان از شهر به روستا فراهم شود.

به‌منظور کاهش تأثیرات حضور نیروی غیربومی و غیرماهر در استان یزد، پیشنهاد شده در به‌کارگیری نیروی کار، نیروهای بومی در اولویت کارفرمایان قرار گیرند؛ افزون‌بر این، با فراهم نمودن دوره‌های آموزشی فنی‌حرفه‌ای و غیره برای نیروهای کار غیربومی و غیرماهر، زمینۀ افزایش مهارت این نیروها نیز فراهم شود.

در آخر اینکه، با توجه به تأثیرات اجتماعی و فرهنگی حضور اتباع خارجی، لازم است تنها به آ‌ن‌دسته از اتباع خارجی که دارای مجوز از ادارۀ امور اتباع و مهاجرین خارجی هستند، توسط کارفرمایان به‌کار گرفته شوند و نیز قوانین با اثرگذاری بیشتر در زمینۀ ورود و به‌کارگیری اتباع خارجی تصویب و اجرا شود.

گفتنی است نتایج این پژوهش به صورت مقاله‌ای علمی‌پژوهشی در دوفصلنامه «پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر» وابسته به دانشگاه بوعلی‌سینا منتشر شده است.