آغاز فصل تازه در بازآرایی قدرت و مناسبات ایران و عراق

به گزارش خبرگزاری آنا امین صبحی تحلیلگر مسائل سیاسی و بین‌الملل در یادداشتی نوشت: با اعلام نتایج نهایی از سوی کمیساریای عالی مستقل انتخابات عراق، پرونده ششمین دوره انتخابات پارلمانی بسته شد و بغداد وارد مرحله‌ای جدید از بازآرایی سیاسی شد.

پیروزی ائتلاف «بازسازی و توسعه» به رهبری محمد شیاع سودانی، علاوه بر ایجاد آرامش نسبی در فضای سیاسی، نقطه آغاز دوره‌ای است که می‌تواند روابط تهران و بغداد را از همکاری‌های متعارف فراتر برده و به مشارکتی راهبردی و چندبعدی تبدیل کند.

ایران نیز با اتکا به سیاست همسایگی و نگاه به عراق به‌عنوان بخش مهمی از امنیت ملی و منطقه‌ای خود، اکنون در برابر دولتی مستقرتر و تصمیم‌گیرتر قرار دارد؛ وضعیتی که ظرفیت گسترش همکاری‌ها را بیش از گذشته تقویت می‌کند

تثبیت محور تهران – بغداد در نظم سیاسی جدید عراق

در سال‌های اخیر سودانی توانسته است با مدیریت فشار‌های داخلی، تعامل حساب‌شده با بازیگران غربی و حفظ روابط نزدیک با ایران، سیاستی مبتنی بر «تعادل فعال» را پیش ببرد. پیروزی او اکنون این پیام را در عراق تثبیت کرده است که جامعه این کشور به سمت میانه‌روی و استقلال نسبی از رویکرد‌های غرب‌محور حرکت می‌کند. در چنین بستری می‌توان نشانه‌های روشنی از تقویت دولت مرکزی، کاهش شکاف‌های درونی جریان شیعی و فاصله گرفتن فضای بغداد از قطب‌بندی‌های هیجانی مشاهده کرد؛ روندی که کاملاً همسو با رویکرد تهران برای ثبات ساختار سیاسی عراق بوده و زمینه نقش‌آفرینی مشترک دو کشور در معادلات منطقه‌ای را گسترش می‌دهد.

مدیریت تهدیدات مشترک و نقش‌آفرینی در امنیت منطقه

در حوزه امنیتی نیز انتخابات اخیر پیامد‌های مهمی داشته است. تثبیت موقعیت حشدالشعبی در ساختار امنیتی عراق، یکی از جلوه‌های اصلی این دوره جدید است. سودانی توانسته میان دولت و حشد توازنی عملی ایجاد کند و از شکل‌گیری انشقاق امنیتی جلوگیری کند؛ توازنی که هم ظرفیت بازدارندگی عراق را حفظ کرده و هم امکان تعامل نظام‌مندتر تهران با نهاد‌های رسمی بغداد را فراهم آورده است. ارتقای امنیت مرز‌های مشترک، پیگیری دقیق توافقات امنیتی با ایران و محدودسازی فعالیت گروه‌های مسلح ضدایرانی در اقلیم کردستان نیز در همین چارچوب قابل ارزیابی است. مجموعه این تحولات می‌تواند بسیاری از چالش‌های مزمن در روابط امنیتی دو کشور را کاهش دهد و مسیر همکاری‌های پایدارتر را هموار سازد.

کاهش تدریجی اثرگذاری آمریکا در عراق

در سطح منطقه‌ای، روند کاهش اثرگذاری نظامی آمریکا در عراق ــ هرچند واشنگتن همچنان در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی نقش فعال دارد ــ فضای جدیدی برای تعمیق گفت‌و‌گو‌های راهبردی میان تهران و بغداد ایجاد کرده است. موضع ثابت عراق در مخالفت با عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی نیز به حفظ عمق راهبردی ایران در غرب آسیا کمک می‌کند و از شکل‌گیری موازنه‌های جدید علیه محور مقاومت جلوگیری می‌کند. در چنین شرایطی، همکاری سیاسی تهران و بغداد می‌تواند با تمرکز مؤثرتر بر تهدیدات مشترک، به شکل‌گیری فهمی واقع‌گرایانه‌تر از امنیت منطقه‌ای منجر شود.

افق‌های اقتصادی و انرژی در دوران ثبات سیاسی بغداد

اقتصاد همچنان یکی از ستون‌های اصلی روابط دو کشور است. با وجود حجم تجارت دوازده میلیارد دلاری، مناسبات اقتصادی ایران و عراق هنوز در سطح ظرفیت واقعی خود قرار نگرفته است. دولت سودانی به‌دنبال قرارداد‌های پایدار انرژی، اتصال شبکه‌های برق، توسعه پالایشگاه‌های مشترک و تکمیل خطوط انتقال انرژی است؛ اقداماتی که در صورت استمرار ثبات سیاسی عراق می‌تواند بستر امضای توافقات بلندمدت و پایدار را تقویت کند. پروژه‌هایی همچون راه‌آهن شلمچه ـ بصره و کریدور‌های شرقی ـ غربی و شمالی ـ جنوبی، ظرفیت تبدیل عراق به محور تجارت منطقه‌ای و ایران به بازیگر مهم‌تر حوزه ترانزیت را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، نیاز عراق به بیش از سی میلیارد دلار پروژه بازسازی، فرصتی کم‌نظیر برای شرکت‌های فنی، مهندسی، صنعتی و پزشکی ایران ایجاد کرده است؛ فرصتی که در صورت استفاده درست، می‌تواند به یکی از موتور‌های اصلی تقویت روابط اقتصادی دو کشور تبدیل شود.

تقویت پیوند‌های ژئوپلیتیک و فرهنگی

از منظر ژئوپلیتیک نیز پیروزی سودانی مانع از فاصله گرفتن بغداد از محور مقاومت شده و پیوند‌های راهبردی شرق شامات را تقویت کرده است. ثبات سیاسی جدید، نقش میانجی‌گرانه عراق را در معادلات منطقه‌ای ارتقا می‌دهد و به مانعی جدی در برابر تلاش‌های رژیم صهیونیستی برای نفوذ و بی‌ثبات‌سازی منطقه تبدیل می‌شود. هم‌زمان، تسهیل تردد زائران، مدیریت منسجم‌تر مناسک اربعین، تولیدات رسانه‌ای مشترک و گسترش تعاملات نخبگانی، ظرفیت‌های هویتی و فرهنگی دو ملت را تقویت می‌کند و به شکل‌دهی پیوند‌های پایدار اجتماعی میان ایران و عراق یاری می‌رساند.

چشم‌انداز دوره جدید همکاری‌های ایران و عراق

در مجموع، سودانی به‌عنوان سیاستمداری میانه‌رو، اما نزدیک به محور مقاومت، توانسته است ترکیبی از ثبات سیاسی، مشروعیت اجتماعی و تعادل منطقه‌ای را در عراق ایجاد کند. این ترکیب می‌تواند زمینه‌ساز یکی از مهم‌ترین دوره‌های همکاری راهبردی ایران و عراق در دو دهه اخیر باشد. اگر دو کشور قادر باشند مجموعه‌ای از موانع، از فشار‌های خارجی گرفته تا رقابت برخی بازیگران عربی و پیچیدگی‌های ناشی از اختلافات داخلی عراق، را مدیریت کنند، این دوره می‌تواند به یکی از پایدارترین و اثرگذارترین مراحل شراکت تهران و بغداد تبدیل شود؛ شراکتی که پیامد‌های آن نه‌تنها آینده دو کشور، بلکه توازن قدرت در غرب آسیا را نیز تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.