کاربرد رسانه‌های اجتماعی در آموزش

به گزارش خبرگزاری آنا، باقر امیری، مدیرکل روابط عمومی شورای عالی آموزش و پرورش در یادداشت اختصاصی برای سرویس اجتماعی خبرگزاری آنا نوشت: رسانه‌های اجتماعی یکی از قدرتمندترین فناوری‌های نوین هستند که تاثیرات بسیاری بر نحوه و چگونگی ارائه آموزش دارند. این رسانه‌های می‌توانند در مسیر آموزش و تربیت دانش آموزان جریان سازی کرده و مسیر آموزش را به دلخواه خود تغییر دهند.

این هنر و تخصص و مهارت دست اندرکاران نظام تعلیم و تربیت است که بتوانند چگونه از این فناوری برای ارائه طرح و برنامه‌های آموزشی و تربیتی خود استفاده کنند. یکی از چالش‌های نظام آموزشی ما ناتوانی در ارائه مسائل پرورش و تربیتی به دانش آموزان در زمان استفاده از پلتفرم‌های آموزشی است. چون این پلتفرم‌ها جوری طراحی شده‌اند که فقط می‌توان از طریق آنها مسائل آموزشی را مطرح کرد و اینجاست که آموزش از طریق رسانه‌های مجازی باعث می‌شود جای آموزش‌های تربیتی خالی بماند.

سؤال مهم این است برای ارائه موضوعات پرورشی از طریق رسانه‌های مجازی در مواقع ضروری چکار باید کرد؟ آیا طرح و برنامه‌ای برای ارائه موضوعات پرورشی به دانش آموزان در شرایط بحرانی از طریق فضای مجازی اندیشیده شده است؟ ارائه آموزش و پرورش از طریق فضای مجازی (رسانه‌های اجتماعی) نیازمند یک سری سازوکار‌های علمی، آموزشی و تخصصی است.

نمی‌توان همان آموزشی که در کلاس درس به دانش آموزان ارائه می‌شود همان را در فضای مجازی هم ارائه کرد، چون اینجا دانش آموزان فرصت لازم برای بازسازی و ترسیم مسائل و موضوعات درسی را در اختیار دارند و می‌توانند مطالب را با استفاده از فیلم، عکس و... را بازنمایی کنند؛ لذا مطالبی که در فضای مجازی باید ارائه شود با مطالب کلاسی هم از نظر نحوه ارائه محتوا و هم از نظر یادگیری و طرز ایجاد ارتباط معلم و دانش آموز متفاوت است.

چه بخواهیم و چه نخواهیم اکنون یکی از محور‌های اصلی آموزش استفاده از فضای مجازی و پلتفرم‌های آموزشی است که نیازمند تعیین قوانین و مقررات آموزشی و تربیتی برای آنها هستیم. اینکه یک پلتفرم آموزشی و تربیتی باید چه خصوصیات، کارکرد، توانمندی و ... داشته باشد بر عهده دست اندرکاران متخصصان نظام تعلیم و تربیت است و هر پلتفرمی نباید اجازه ورود به حوزه تعلیم و تربیت داشته باشد.

تا همین اواخر، غیرقابل تصور بود که یک توییت یا پست در اینستاگرام بتواند به عنوان یک منبع آموزشی مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، در سال‌های اخیر، استفاده از رسانه‌های اجتماعی در آموزش به ابزاری ضروری برای یادگیری، به ویژه برای نوجوانان، تبدیل شده است.

تأثیر رسانه‌های اجتماعی در آموزش غیرقابل انکار است. این رسانه‌ها نه تنها نحوه ارتباط دانش‌آموزان با یکدیگر و با معلمانشان را تغییر داده‌اند، بلکه فرصت‌های جدیدی را برای یادگیری مشارکتی، اشتراک‌گذاری دانش و توسعه مهارت‌های دیجیتال نیز ایجاد کرده‌اند. با این حال، باید اذعان کرد که استفاده از آنها چالش‌های خاصی را نیز به همراه دارد، بنابراین درک چگونگی به حداکثر رساندن مزایای آن و در عین حال به حداقل رساندن معایب آن بسیار مهم است.

رسانه‌های اجتماعی چگونه بر آموزش تأثیر می‌گذارند؟ استفاده از رسانه‌های اجتماعی در آموزش، از نحوه تعامل دانش‌آموزان با محتوا گرفته تا نحوه طراحی و اشتراک‌گذاری مطالب آموزشی توسط مربیان را شامل می‌شود. یکی از راه‌های اصلی تأثیرگذاری رسانه‌های اجتماعی بر آموزش، از طریق ارتباط و تعامل موثر است.

در گذشته، ارتباط بین دانش‌آموزان و معلمان محدود به زمان کلاس یا ساعات تدریس خصوصی بود. امروزه، به لطف پلتفرم‌هایی مانند شاد، ایتا، تلگرام، واتساپ و غیره، دانش‌آموزان می‌توانند سؤال بپرسند، در مورد موضوعات کلاس بحث کنند یا منابع را به صورت آنی به اشتراک بگذارند که علاوه بر افزایش مشارکت، امکان یادگیری روان‌تر و منسجم‌تر را نیز فراهم می‌کند. این امر به ویژه در آموزش ابتدایی مفید است، جایی که دانش‌آموزان کوچک‌تر ممکن است به بازخورد و راهنمایی فوری‌تری نیاز داشته باشند.

یکی دیگر از جنبه‌های اساسی، پتانسیل ایجاد جوامع یادگیری آنلاین است که دانش‌آموزان را قادر می‌سازد با همسالان خود ارتباط برقرار کنند، گروه‌های مطالعاتی تشکیل دهند و در پروژه‌ها همکاری کنند. اما آنها همچنین می‌توانند به منابع فراوانی دسترسی داشته باشند و با ارائه دیدگاه‌های مختلف و مطالب به‌روز که همیشه در کتاب‌های درسی یافت نمی‌شوند، فرآیند یادگیری را غنی‌تر کنند. این امر به همان اندازه برای آموزش متوسطه نیز مرتبط است، جایی که اغلب از دانش‌آموزان انتظار می‌رود در تحقیقات و همکاری‌های مستقل‌تری شرکت کنند.

مزایا و معایب رسانه‌های اجتماعی در آموزش

استفاده از رسانه‌های اجتماعی در آموزش مزایا و معایب بسیاری دارد که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند تا مزایا به حداکثر و خطرات کاهش یابد.

رسانه‌های اجتماعی مزایای زیادی در آموزش ارائه می‌دهند و شناسایی اینکه کدام مزایا می‌توانند در زمینه تدریس مفیدتر باشند، بسیار مهم است. تسهیل یادگیری مشارکتی: رسانه‌های اجتماعی به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهند که در هر زمان و از هر مکانی روی پروژه‌ها و تکالیف با هم کار کنند. پلتفرم‌هایی که دارای ویژگی‌های اجتماعی هستند و همکاری در زمان واقعی را تسهیل می‌کنند و فرآیند یادگیری را غنی‌تر می‌کنند، استفاده کرد. تشویق خلاقیت و تفکر انتقادی: توانایی به اشتراک گذاشتن محتوای چندرسانه‌ای (فیلم‌ها، تصاویر، ارائه‌ها) به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهد که خود را به روش‌های خلاقانه‌تری مجهز کنند.

علاوه بر این، در صورتی که استفاده مسئولانه و انتقادی از اطلاعات تشویق شود، تجزیه و تحلیل داده‌ها از منابع مختلف، توسعه تفکر انتقادی را ارتقا می‌دهد. دسترسی به منابع فراوان: رسانه‌های اجتماعی دسترسی به منابع آموزشی بی‌شماری را برای تکمیل و غنی‌سازی آموخته‌های کلاس، از آموزش‌های شبکه شاد گرفته تا کنفرانس‌های آنلاین در سایر پیام رسان‌ها را فراهم می‌کنند.

توسعه مهارت‌های دیجیتال: استفاده از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا مهارت‌های دیجیتال پایه‌ای را که برای زندگی تحصیلی و آینده حرفه‌ای آنها مهم است، توسعه دهند. شخصی سازی اطلاعات: یکی دیگر از مزایا رسانه‌های اجتماعی این است که کمک می‌کند دانش آموزان برای خود مخزن اطلاعات شخصی ایجاد کنند تا در مواقع ضروری از آن استفاده کنند.

اگرچه رسانه‌های اجتماعی مزایای زیادی دارند، اما معایبی نیز دارند که باید برای جلوگیری از تأثیر آنها بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان راهکار‌هایی اندیشیده شود. حواس‌پرتی مداوم: یکی از مشکلات اصلی، حواس‌پرتی است. اعلان‌های مداوم و وسوسه بررسی پیام‌ها می‌تواند بر تمرکز تأثیر بگذارد و بهره‌وری را کاهش دهد.

خطرات امنیتی و حریم خصوصی: استفاده از رسانه‌های اجتماعی همچنین می‌تواند خطراتی مربوط به امنیت و حریم خصوصی را به دلیل قرار گرفتن در معرض محتوای نامناسب، زورگویی سایبری یا حتی سرقت هویت به همراه داشته باشد. به همین دلیل، آموزش آنها در مورد اهمیت محافظت از اطلاعات شخصی خود به صورت آنلاین بسیار مهم است. سطحی بودن تعامل: اگرچه رسانه‌های اجتماعی ارتباط را تسهیل می‌کنند، اما گاهی اوقات می‌توانند سطحی یا محدود باشند.

ذاتاً، تبادلات آنلاین می‌توانند فاقد عمقی باشند که مشخصه تعاملات رو در رو است و می‌تواند بر روابط بین فردی تأثیر بگذارد. اطلاعات نادرست و اخبار جعلی: رسانه‌های اجتماعی زمینه مناسبی برای گسترش اطلاعات نادرست هستند. دانش‌آموزان ممکن است در معرض اطلاعات نادرست یا مغرضانه قرار گیرند که می‌تواند منجر به سردرگمی شود و بر درک موضوعات خاص تأثیر بگذارد. بنابراین، ضروری است که تفکر انتقادی را تشویق کنیم و به دانش‌آموزان بیاموزیم که قبل از پذیرش اطلاعات، آنها را بررسی کنند.

چگونه از رسانه‌های اجتماعی در آموزش استفاده کنیم؟

با وجود همه اینها، رسانه‌های اجتماعی هنوز ابزاری بسیار مؤثر برای آموزش هستند. در اینجا چند روش وجود دارد که هم دانش‌آموزان و هم معلمان می‌توانند از آنها برای بهبود فرآیند آموزش-یادگیری بهره ببرند. ایجاد گروه‌های مطالعه آنلاین: رسانه‌های اجتماعی می‌توانند مکان مناسبی برای تشکیل گروه‌های مطالعه باشند که در آنها دانش‌آموزان می‌توانند منابع را به اشتراک بگذارند، در مورد موضوعات بحث کنند و به یکدیگر کمک کنند. برنامه‌هایی مانند شاد، ایتا، بله و حتی فیس‌بوک یا واتس‌اپ امکان ایجاد گروه‌های بسته‌ای را فراهم می‌کنند که فقط اعضا می‌توانند به آنها دسترسی داشته باشند.

استفاده از وبلاگ‌های آموزشی: معلمان می‌توانند از پلتفرم‌های مختلف برای ایجاد وبلاگ‌های آموزشی استفاده کنند که در آنها می‌توانند محتوای تکمیلی، خلاصه سخنرانی‌ها یا حتی پروژه‌های تحقیقاتی را به اشتراک بگذارند که علاوه بر تکمیل سخنرانی‌ها، می‌تواند منبع الهام برای دانش‌آموزان باشد. وبینار‌ها و کلاس‌های زنده: استفاده از پلتفرم‌هایی مانند شاد و بله برای برگزاری وبینار‌ها یا کلاس‌های زنده می‌تواند راهی عالی برای مشارکت پویاتر و تعاملی‌تر دانش‌آموزان باشد. این جلسات همچنین می‌توانند ضبط و بعداً برای بررسی به اشتراک گذاشته شوند. بازی‌سازی: با ترکیب عناصر بازی مانند امتیاز، مدال یا مسابقات بین همسالان، از رسانه‌های اجتماعی برای بازی‌سازی یادگیری استفاده کنیم. این امر انگیزه و تعامل دانش‌آموزان را افزایش می‌دهد.

استفاده از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند راهی بسیار مفید برای غنی‌سازی یادگیری و بهبود ارتباط بین معلمان و دانش‌آموزان باشد. با این حال، آگاهی از چالش‌های آن و استفاده ایمن از آن به منظور به حداکثر رساندن مزایای آن و کاهش خطرات آن ضروری است.